Luka emerytalna 2025: jak kobiety zyskują podwójną emeryturę i wyższe świadczenia?

Unikalna luka w prawie: jak kobiety zyskują podwójną emeryturę?

Wyobraź sobie sytuację, w której możesz przejść na emeryturę nie raz, lecz dwa razy, a przy tym uzyskać znaczącą podwyżkę świadczenia. Choć brzmi to jak skomplikowany manewr finansowy, dla wielu Polek stało się to rzeczywistością dzięki tzw. luce emerytalnej. Ta luka prawna umożliwia kobietom urodzonym między 1949 a 1968 rokiem ponowne przeliczenie emerytury po osiągnięciu wieku 65 lat, co skutkuje średnim wzrostem świadczeń o ponad 54%. Mechanizm ten budzi szerokie kontrowersje i wywołuje poważne konsekwencje dla systemu zabezpieczeń społecznych w Polsce.

Mechanizm luki prawnej: jak działa „podwójna emerytura”?

Luka emerytalna opiera się na szczególnym zapisie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS), który nakazuje Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) automatyczne przeliczenie emerytury po ukończeniu przez kobietę 65 lat. W praktyce oznacza to, że system traktuje ten moment jako nowe nabycie prawa do świadczenia, ignorując fakt wcześniejszego pobierania emerytury od wieku 60 lat. Takie podejście powoduje dwukrotne naliczenie świadczenia – najpierw według zasad obowiązujących przy przejściu na emeryturę w wieku 60 lat, a następnie według nowych wskaźników waloryzacyjnych obowiązujących po pięciu latach.

Przykładowo kobieta, która otrzymywała miesięczną emeryturę w wysokości około 2000 zł po ukończeniu 60 lat, może po ponownym przeliczeniu w wieku 65 lat otrzymać nawet około 3400 zł – to wzrost o około 70%. Jest to możliwe dzięki kilku czynnikom: waloryzacji składek za okres między 60 a 65 rokiem życia mimo braku faktycznych wpłat, zastosowaniu nowych tablic średniego dalszego trwania życia oraz ponownemu przeliczeniu kapitału początkowego obejmującego okresy pracy sprzed reformy z 1999 roku.

Z uprawnienia tego korzystają przede wszystkim kobiety urodzone między rokiem 1949 a 1968, które przeszły na wcześniejszą emeryturę i jednocześnie nie były członkiniami Otwartych Funduszy Emerytalnych (OFE). Szacuje się, że grupa ta liczy około 1,2 miliona osób, z czego już około 60% skorzystało z możliwości podwójnego naliczenia świadczenia.

Skutki finansowe dla Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

Luka emerytalna ma znaczący wpływ na finanse publiczne. Już w roku 2024 koszty związane z podwójnym naliczaniem świadczeń sięgnęły około 8,2 miliarda złotych. W pierwszym kwartale roku 2025 strata ta wzrosła do ponad 12 miliardów złotych. Prognozy zakładają, że do roku 2035 wydatki te mogą osiągnąć nawet poziom od 15 do 18 miliardów złotych rocznie. Stanowi to około 4,7% wszystkich corocznych wydatków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Skutki te są szczególnie dotkliwe wobec innych grup ubezpieczonych. Mężczyźni, którzy osiągają wiek emerytalny dopiero w wieku 65 lat, nie mają możliwości skorzystania z takiego mechanizmu. Kobiety należące do OFE także pozostają wykluczone z podwójnego przeliczenia ze względu na odmienny sposób naliczania kapitału. Z kolei emeryci mundurowi mogą pobierać tylko jedno świadczenie – cywilne lub mundurowe – co dodatkowo pogłębia nierówności w systemie.

Kontekst historyczny i porównanie międzynarodowe

Luka wynika z kumulacji kilku reform systemu emerytalnego w Polsce. Pierwszą była obniżona granica wieku emerytalnego dla kobiet do lat sześćdziesięciu wprowadzona w roku 2013. Następnie likwidacja OFE pomiędzy latami 2014 a 2019 spowodowała zmiany w sposobie naliczania składek i świadczeń. Ostatnim istotnym czynnikiem były nowe tablice średniego dalszego trwania życia publikowane przez Główny Urząd Statystyczny (GUS) w roku 2023, które skróciły statystyczny okres wypłat dla osób po pięćdziesiątce.

W porównaniu do innych państw europejskich Polska wyróżnia się tym mechanizmem. Na przykład Czechy również przeprowadziły reformę wieku emerytalnego od roku 2025, ale wdrożyły zabezpieczenia przeciwdziałające nadużyciom takich jak minimalny wymóg stażu pracy wynoszący czterdzieści lat. Polskie rozwiązanie jest unikatowe i budzi zainteresowanie jako przykład luki prawnej o skali światowej.

Perspektywy i kontrowersje wokół luki

Zwolenicy mechanizmu wskazują przede wszystkim na jego rolę wyrównawczą wobec historycznych nierówności płacowych i zawodowych kobiet urodzonych w latach transformacji gospodarczej Polski. Często miały one przerwy w zatrudnieniu związane z opieką nad dziećmi czy rodziną, co obniżało ich kapitał składkowy i wysokość przyszłych świadczeń. Podwójne naliczenie jest traktowane jako forma częściowego rekompensowania tych strat.

Z kolei przeciwnicy ostrzegają przed poważnymi skutkami dla stabilności finansowej FUS oraz całego systemu zabezpieczeń społecznych. Wydatki przewyższają nawet wpływy państwa z podatku VAT od branży hazardowej i gier losowych. Ponadto zachęcają one kobiety do wcześniejszego wycofania się z rynku pracy po osiągnięciu sześćdziesiątego roku życia, co negatywnie odbija się na aktywności zawodowej oraz rynku zatrudnienia młodszych pokoleń.

W odpowiedzi na te wyzwania trwają prace legislacyjne nad kilkoma wariantami reform: likwidacją luki poprzez wyrównanie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn do lat sześćdziesięciu pięciu; ograniczeniem zakresu waloryzacji kapitału początkowego; czy też wymaganiem indywidualnych wniosków o przeliczenie zamiast automatycznego działania ZUS od roku 2026.

Wpływ luki na społeczeństwo i rynek pracy

Dla indywidualnej kobiety korzystającej z luki oznacza to realną korzyść finansową rzędu średnio ponad tysiąca dwustu złotych miesięcznie więcej niż wcześniej – co sumarycznie przez dekadę daje dodatkowe blisko sto pięćdziesiąt tysięcy złotych. Jednak koszty te pokrywane są przez podatników oraz państwowy budżet ze środków przeznaczonych na inne cele społeczne.

Na rynku pracy luka powoduje spadek aktywności zawodowej kobiet między sześćdziesiątym a sześćdziesiątym czwartym rokiem życia – obserwowano aż dwunastoprocentowy spadek zatrudnienia tej grupy w pierwszym kwartale roku bieżącego. Jednocześnie pojawia się presja na zatrudnianie młodszych pracowników nieuprawnionych do wcześniejszych emerytur, co zmienia dynamikę rynku pracy i może wpływać negatywnie na bezrobocie oraz rozwój zawodowy młodszych pokoleń.

Podsumowanie: równowaga między sprawiedliwością społeczną a stabilnością systemu

Luka emerytalna stanowi wyjątkowy przykład napięcia pomiędzy indywidualnym prawem do godziwej emerytury a koniecznością utrzymania stabilności całego systemu zabezpieczeń społecznych. Choć pozwala wielu kobietom częściowo odzyskać utracony kapitał społeczno-gospodarczy sprzed transformacji ustrojowej, jej długofalowe skutki grożą destabilizacją finansów publicznych.

Nadchodzące decyzje ustawodawcze planowane na rok 2026 będą kluczowe dla przyszłości polskiego systemu emerytalnego – czy pójdziemy śladem krajów takich jak Czechy i wdrożymy racjonalizacje eliminujące nadużycia czy też pozostaniemy ewenementem światowym? To pytanie otwarte zachęca do refleksji nad tym, czy sprawiedliwość społeczna czasem wymaga odważnych i kontrowersyjnych rozwiązań oraz jak zapewnić równowagę pomiędzy szansami jednostek a interesem całego społeczeństwa.