| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Jakie są przyczyny kryzysu gazowego Ukrainy w 2025 roku? | Kryzys wynika z rekordowo niskich zapasów, rosyjskich ataków na infrastrukturę, zakończenia tranzytu rosyjskiego gazu oraz ograniczonej produkcji krajowej. |
| Jak Ukraina radzi sobie z kryzysem gazowym przed zimą 2025? | Ukraina zwiększa krajową produkcję, importuje gaz głównie przez Polskę i korzysta z międzynarodowego finansowania, ale zapasy pozostają niewystarczające. |
| Jaka jest rola Polski i UE w zapewnieniu dostaw gazu dla Ukrainy? | Polska umożliwia import do 6,6 mld m³ rocznie przez modernizowane połączenia, a UE wspiera finansowo i politycznie dywersyfikację źródeł gazu Ukrainy. |
Zimą 2025 roku Ukraina może stanąć przed bezprecedensowym wyzwaniem – brakiem wystarczających zapasów gazu do ogrzewania domów i zasilania przemysłu. Kraj znajduje się obecnie na granicy deficytu paliwa niezbędnego do bezpiecznego przetrwania sezonu grzewczego. W niniejszym artykule przedstawimy skalę kryzysu gazowego Ukrainy, jego historyczne i geopolityczne uwarunkowania oraz wyzwania finansowe i logistyczne związane z importem surowca. Analiza obejmie również perspektywy na sezon 2025/26 oraz możliwe strategie łagodzenia skutków niedoboru.
Spis treści:
Skala kryzysu: między rekordowym wydobyciem a niedoborami
Zapasy gazu na Ukrainie osiągnęły w kwietniu 2025 roku rekordowo niski poziom – jedynie około 0,7 miliarda metrów sześciennych, co stanowi zaledwie 2,22% całkowitej pojemności magazynowej. Dla porównania, przed sezonem grzewczym w latach poprzednich poziom ten sięgał nawet kilkunastu miliardów metrów sześciennych. Taka sytuacja stawia pod znakiem zapytania zdolność kraju do samodzielnego zapewnienia ciepła milionom mieszkańców oraz stabilnej pracy przemysłu.
Mimo rekordowego wzrostu krajowej produkcji gazu do ponad 19 miliardów metrów sześciennych rocznie – o około 2% więcej niż w roku poprzednim – potrzeby zużycia szacowane są na około 20 miliardów metrów sześciennych. Oznacza to konieczność importowania coraz większych ilości surowca. Niestety rosyjskie ataki na infrastrukturę przesyłową i magazynową znacząco osłabiają potencjał krajowy. W pierwszym kwartale 2025 roku tylko osiem poważnych ostrzałów uszkodziło kluczowe stacje kompresorowe i inne elementy systemu przesyłowego w regionach Doniecka i Charkowa.
W efekcie import gazu wzrósł dziesięciokrotnie w lutym 2025 roku, osiągając miesięczny wolumen ponad 1,2 miliarda metrów sześciennych. Jednak nawet ten wzrost jest niewystarczający wobec malejących zapasów i ograniczeń infrastrukturalnych. Eksperci wskazują, że minimalny bezpieczny poziom rezerw powinien wynosić co najmniej cztery miliardy metrów sześciennych – cel trudny do osiągnięcia w obecnej sytuacji.
Kontekst historyczny: od wojen gazowych do pełnoskalowej inwazji
Problemy Ukrainy z bezpieczeństwem energetycznym mają głębokie korzenie sięgające lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Konflikty dotyczące dostaw rosyjskiego gazu narastały od czasu uzyskania przez Ukrainę niepodległości. W latach dwutysięcznych dochodziło wielokrotnie do przerw w dostawach spowodowanych sporami o ceny i warunki tranzytu. Najbardziej dramatycznym momentem była zimowa przerwa w dostawach odbywająca się w styczniu 2009 roku, która dotknęła całą Europę Środkowo-Wschodnią.
Porozumienie tranzytowe zawarte w 2019 roku między Rosją a Ukrainą przy udziale Komisji Europejskiej gwarantowało przepływ około czterdziestu miliardów metrów sześciennych gazu rocznie do końca 2024 roku. Jednak pełnoskalowa inwazja Rosji na Ukrainę rozpoczęta w lutym 2022 roku radykalnie zmieniła tę sytuację – od początku roku 2025 tranzyt rosyjskiego surowca przez ukraińskie terytorium został całkowicie zatrzymany.
Geopolityka przesyłu: rola Polski i Unii Europejskiej
W obliczu utraty rosyjskich dostaw Ukraina skoncentrowała się na dywersyfikacji źródeł importowanego gazu. Kluczową rolę odgrywa Polska, która dzięki modernizacji połączeń między sieciami przesyłowymi obu państw może obecnie przesłać nawet 6,6 miliarda metrów sześciennych rocznie. Mechanizm tzw. „wirtualnego rewersu” pozwala sprowadzać surowiec z innych kierunków niż tradycyjny rosyjski – między innymi norweski LNG czy azerski gaz.
W roku 2024 Polska stała się jednym z głównych kanałów importowych dla Ukrainy, odpowiadając za około jedną czwartą całkowitego importowanego wolumenu surowca. Jednocześnie Unia Europejska wspiera Kijów poprzez polityczne wsparcie oraz mechanizmy finansowe mające na celu obniżenie kosztów tranzytu oraz inwestycje w infrastrukturę energetyczną. Pomimo tego regulacje rynku wewnętrznego UE ograniczają bezpośrednie możliwości przekazywania magazynowanych zasobów dla Ukrainy.
Wyzwania finansowe i logistyczne
Największym problemem pozostają koszty importu niezbędnego paliwa. Obecna cena rynkowa za tysiąc metrów sześciennych wynosi około 480 USD, co oznacza konieczność wydatkowania ponad trzech miliardów dolarów na zakup ponad sześciu miliardów metrów sześciennych surowca potrzebnego przed sezonem grzewczym. Tymczasem zdolności finansowe państwowego koncernu Naftohaz pozwalają jedynie na zakup ułamka tej ilości – około czterystu milionów metrów sześciennych.
Aby pokryć tę lukę Ukraina korzysta z międzynarodowych pożyczek oraz grantów – m.in. od Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju czy rządów Norwegii i Stanów Zjednoczonych. Negocjacje dotyczące płatności za tranzyt azerskiego gazu utknęły jednak ze względu na spory o marże przesyłowe, co dodatkowo komplikuje sytuację finansową Kijowa.
Dodatkowym zagrożeniem są częste ataki Rosji na infrastrukturę energetyczną zachodniej Ukrainy – magazyny i stacje kompresorowe są niszczone lub uszkadzane rakietami. W odpowiedzi Naftohaz wdraża mobilne jednostki kompresyjne umożliwiające szybkie omijanie uszkodzonych fragmentów sieci przesyłowej oraz rozprasza zapasy w wielu lokalizacjach celem zwiększenia odporności systemu.
Perspektywy na sezon grzewczy 2025/26: scenariusze ekspertów
Eksperci przewidują dwa główne scenariusze rozwoju sytuacji energetycznej Ukrainy podczas nadchodzącej zimy. Scenariusz optymistyczny zakłada przejęcie kontroli nad ukraińskimi gazociągami przez Stany Zjednoczone wraz z inwestycjami modernizacyjnymi oraz rozbudową połączeń międzynarodowych umożliwiających import LNG z Kataru czy USA. Taki rozwój wydarzeń mógłby przekształcić Ukrainę w regionalny hub przesyłowy zwiększający jej bezpieczeństwo energetyczne.
Z kolei scenariusz pesymistyczny wiąże się z dalszymi atakami Rosji na infrastrukturę przesyłową oraz możliwością ograniczenia importowanego wolumenu do około dwóch miliardów metrów sześciennych. To prowadziłoby do przerw w dostawach energii dla przemysłu oraz gospodarstw domowych – nawet ośmiogodzinnych dziennie.
Prognozy cenowe Międzynarodowej Agencji Energetycznej wskazują na ryzyko wzrostu cen nawet o osiemdziesiąt procent przy zaostrzeniu sankcji lub ekstremalnie niskich temperaturach zimą. Dla budżetu Ukrainy oznacza to konieczność ograniczeń wydatków publicznych lub dalszego zadłużania się na rynku międzynarodowym.
Kryzys gazowy Ukrainy to nie tylko problem techniczny czy ekonomiczny – to przede wszystkim wyraz głęboko zakorzenionych wyzwań geopolitycznych oraz skutków trwającego konfliktu z Rosją. Mimo wysiłków zwiększenia produkcji krajowej i wsparcia międzynarodowego sytuacja pozostaje napięta i wymaga dalszej uwagi społeczności globalnej. Długoterminowym rozwiązaniem może być integracja ukraińskiej infrastruktury energetycznej z europejskim systemem ENTSOG oraz rozwój odnawialnych źródeł energii, które zmniejszą zależność od paliw kopalnych i poprawią bezpieczeństwo energetyczne kraju.
Warto śledzić rozwój sytuacji oraz wspierać inicjatywy mające na celu stabilizację rynku energii na Ukrainie – zarówno ze względów humanitarnych, jak i geopolitycznych.
