| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co spowodowało rekordowo niskie zapasy gazu na Ukrainie w 2025 roku? | Rosyjskie ataki na infrastrukturę gazową oraz ograniczona zdolność produkcyjna zmusiły Ukrainę do szybkiego wykorzystania rezerw. |
| Jak Ukraina planuje uzupełnić zapasy gazu przed zimą 2025/26? | Kraj zamierza zwiększyć import gazu, głównie przez rewersy z UE i dostawy LNG, m.in. z Polski i USA. |
| Jak niedobory gazu na Ukrainie wpływają na ceny energii w Europie Środkowej? | Niedobory prowadzą do wzrostu cen gazu w regionie, zwłaszcza w Polsce i na Węgrzech, przez konieczność awaryjnych przepływów. |
Spis treści:
Kryzys gazowy Ukrainy – historyczne minimum zapasów i jego kontekst
Wiosną 2025 roku Ukraina znalazła się w wyjątkowo trudnej sytuacji energetycznej. Poziom jej zapasów gazu ziemnego osiągnął najniższy poziom od czasu odzyskania niepodległości – zaledwie 0,7 miliarda metrów sześciennych, co stanowi jedynie 2,22% pojemności magazynowej. Ten kryzys gazowy Ukrainy jest efektem złożonych procesów: wieloletnich konfliktów energetycznych z Rosją, a także intensywnych działań wojennych, które doprowadziły do poważnych uszkodzeń infrastruktury przesyłowej i wydobywczej. W obliczu nadchodzącej zimy 2025/26 Kijów musi zmierzyć się z pilnym wyzwaniem uzupełnienia zapasów oraz zabezpieczenia dostaw za granicą. Ten artykuł analizuje przyczyny kryzysu, jego konsekwencje dla Ukrainy oraz Europy Środkowej, a także potencjalne kierunki działań naprawczych.
Kontekst historyczny i obecna sytuacja infrastruktury gazowej Ukrainy
Rosyjskie ataki i ich wpływ na infrastrukturę gazową Ukrainy
Od początku 2025 roku rosyjskie wojska przeprowadziły liczne ataki rakietowe wymierzone w kluczowe obiekty infrastruktury energetycznej Ukrainy, szczególnie w regionach Donieckim i Charkowskim. Te działania spowodowały utratę około 40% zdolności krajowej produkcji gazu. Kluczowe pola wydobywcze takie jak Szewczenkowskie czy Jefremiwskie zostały poważnie uszkodzone lub stały się niedostępne ze względów bezpieczeństwa. W efekcie Ukraina musiała znacznie zwiększyć import surowca z Unii Europejskiej oraz innych źródeł zewnętrznych, by utrzymać funkcjonowanie systemu przesyłowego i zabezpieczyć potrzeby odbiorców końcowych.
Mimo zawartego pod koniec marca porozumienia o zakazie ataków na infrastrukturę energetyczną podczas spotkania w Rijadzie, rosyjskie naloty nie ustały całkowicie. Eksperci wskazują, że Rosja koncentruje się obecnie na celach pośrednich, takich jak stacje kompresorowe czy lokalne rurociągi przesyłowe, które choć mniej spektakularne niż centra produkcyjne, mają istotny wpływ na stabilność całego systemu. Ta sytuacja znacząco utrudnia odbudowę zdolności produkcyjnych oraz zwiększa ryzyko przerw w dostawach.
Analiza danych: od rekordowo niskich zapasów do prognozowanego importu
Dane Gas Infrastructure Europe potwierdzają dramatyczny spadek poziomu zapasów – obecnie wynoszą one zaledwie 0,7 mld m³ przy wymaganym minimum ponad dwunastokrotnie wyższym. Według szacunków Serhija Makohona, byłego dyrektora operatora systemu przesyłowego HTS, Ukraina potrzebuje zgromadzić około 12,8 mld m³ surowca w magazynach przed sezonem grzewczym. Z tej ilości około 4,6 mld m³ musi stanowić tzw. gaz poduszkowy niezbędny do utrzymania właściwego ciśnienia w sieci przesyłowej.
Prognozy importowe wskazują na konieczność sprowadzenia między 4,6 a nawet 6,3 mld m³ gazu – co jednak wiąże się z ogromnymi wyzwaniami finansowymi. Koszt takiego importu szacowany jest nawet na trzy miliardy dolarów amerykańskich. Tymczasem dostępne środki finansowe ukraińskiego operatora Naftohazu pokrywają jedynie niewielką część tej kwoty. Równocześnie wysokie ceny surowca na rynku europejskim potęgują trudności – cena kontraktowa TTF osiągnęła w kwietniu poziom około 340 euro za megawatogodzinę.
Głębsze przyczyny kryzysu: dziedzictwo konfliktów i niewykorzystany potencjał
Dziedzictwo konfliktów gazowych z Rosją
Kryzys gazowy Ukrainy nie jest efektem jedynie bieżących wydarzeń wojennych; to także skutek długotrwałych sporów energetycznych z Rosją trwających od lat dwutysięcznych. Między rokiem 2005 a 2009 Moskwa wielokrotnie wykorzystywała dostawy surowca jako narzędzie presji politycznej wobec Kijowa, prowadząc do przerw w dostawach oraz podnosząc ceny kontraktowe. Po aneksji Krymu i wybuchu konfliktu we wschodniej części kraju Ukraina zdecydowała się całkowicie zerwać bezpośrednie zakupy od Gazpromu i zastąpić je importem poprzez rewersy z Unii Europejskiej.
W efekcie odcięcia tranzytu rosyjskiego gazu przez terytorium ukraińskie (od 2023 roku) kraj stracił również znaczące wpływy finansowe – około 1,2 miliarda dolarów rocznie – co dodatkowo ograniczyło środki potrzebne do inwestycji w modernizację infrastruktury.
Niewykorzystany potencjał Morza Czarnego
W przeciwieństwie do wielu państw europejskich Ukraina dysponuje znacznymi zasobami własnego gazu – odkryte złoża na szelfie Morza Czarnego oceniane są na około 40 miliardów metrów sześciennych. Ich eksploatacja mogłaby znacząco ograniczyć zależność kraju od importu surowca. Niestety obecna sytuacja militarna uniemożliwia rozwój tych projektów: większość infrastruktury znajduje się bowiem na obszarach objętych działaniami wojennymi lub pod kontrolą rosyjskiej Floty Czarnomorskiej.
Bez stabilizacji bezpieczeństwa regionu perspektywy wykorzystania tych zasobów pozostają odległe, co przekłada się bezpośrednio na skalę kryzysu energetycznego.
Wyzwania finansowe i logistyczne: bilans potrzeb wobec realiów
Bilans potrzeb importowych a realne możliwości finansowe Ukrainy
Zapotrzebowanie Ukrainy na importowany gaz wynika nie tylko z uszkodzeń infrastruktury i ograniczonej produkcji krajowej (około 18 mld m³ rocznie), ale też ze strategicznej potrzeby utrzymania odpowiednich poziomów magazynowych dla zapewnienia bezpieczeństwa dostaw podczas zimowych miesięcy. Jednak realne środki finansowe dostępne dla operatora systemowego są znacznie niższe niż wymagane kwoty – dostępne fundusze pozwalają jedynie na zakup około 0,6 mld m³ surowca.
Wysokie ceny europejskiego rynku TTF dodatkowo komplikują sytuację – wzrost o ponad 120% względem roku poprzedniego powoduje presję kosztową zarówno dla rządu ukraińskiego, jak i dla odbiorców końcowych. Brak dotychczasowych grantów bezpośrednich ze strony Unii Europejskiej oznacza konieczność poszukiwania alternatywnych źródeł finansowania oraz rozszerzenia współpracy międzynarodowej.
Brak grantów UE i wsparcia międzynarodowego
Dotychczasowa pomoc ze strony Unii Europejskiej miała formę głównie pożyczek – przykładem jest kredyt Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju o wartości około 200 milionów euro przeznaczony na modernizację magazynów podziemnych. Brak jednak znaczących dotacji czy grantów umożliwiających szybkie uzupełnienie stanów magazynowych powoduje konieczność dalszego zadłużania kraju lub poszukiwania komercyjnych rozwiązań imporotwych.
Taka sytuacja wymaga intensywnej współpracy międzynarodowej oraz uwzględnienia geopolitycznych aspektów bezpieczeństwa energetycznego Europy Wschodniej.
Potencjalne rozwiązania i perspektywy rozwoju sektora energetycznego Ukrainy
Międzynarodowe wsparcie i nowe szlaki dostaw
Polska odgrywa coraz ważniejszą rolę jako partner strategiczny Ukrainy w zakresie dywersyfikacji dostaw energii. Umowa podpisana między Orlenem a Naftohazem przewiduje regularne dostawy skroplonego gazu LNG poprzez terminal w Kłajpedzie oraz nowo wybudowany Gazociąg Polska-Litwa (GIPL). Przepustowość tego szlaku ma docelowo osiągnąć poziom odpowiadający nawet pięciu szóstym częściom potrzeb ukraińskiego rynku.
Dodatkowo trwają negocjacje dotyczące rozszerzenia programu lend-lease ze Stanami Zjednoczonymi o dostawy LNG oraz sprzętu do magazynowania i przesyłu surowca. Te działania zwiększają prawdopodobieństwo sukcesywnego odbudowania bezpieczeństwa energetycznego kraju mimo trwających trudności.
Perspektywy odbudowy zdolności produkcyjnych
Odbudowa krajowego potencjału produkcyjnego wymaga stabilizacji politycznej oraz zakończenia działań wojennych przynajmniej w regionach wydobywczych. Inwestycje w infrastrukturę przesyłową oraz modernizację istniejących pól są kluczowe dla zmniejszenia zależności od importowanych surowców. Integracja systemu ukraińskiego z panelem ENTSO-G (Europejska Sieć Operatorów Systemów Przesyłowych Gazowych) może zapewnić większą elastyczność operacyjną i bezpieczeństwo dostaw zarówno dla Ukrainy, jak i dla całego kontynentu.
Implikacje dla regionu: ryzyka dla Europy Środkowej i geopolityczne konsekwencje
Ryzyko dla państw sąsiednich i europejskiego rynku gazu
Niedobory magazynowe Ukrainy mogą skutkować koniecznością korzystania z awaryjnych przepływów gazu pochodzącego z magazynów europejskich znajdujących się w Polsce czy na Słowacji. Takie działania mogą powodować wzrost cen energii zarówno w Polsce, jak i innych państwach Europy Środkowej oraz prowadzić do napięć rynkowych podczas najbardziej wymagających okresów zimowych.
Z punktu widzenia geopolityki energetycznej kryzys ten pokazuje potrzebę dalszej integracji systemów przesyłowych oraz wspólnej strategii dywersyfikacji źródeł energii w regionie Europy Wschodniej. Stabilność energetyczna Ukrainy jest kluczowa nie tylko dla tego państwa, ale również dla bezpieczeństwa całej Unii Europejskiej.
Podsumowanie: Wspólnota międzynarodowa wobec wyzwań kryzysu energetycznego Ukrainy
Kryzys gazowy Ukrainy to efekt splotu czynników historycznych, militarnych oraz ekonomicznych — przede wszystkim skutków rosyjskich ataków na kluczową infrastrukturę oraz niedostatku środków finansowych umożliwiających szybkie uzupełnienie zapasów surowca przed zimą 2025/26. Jego konsekwencje wykraczają poza granice kraju, wpływając bezpośrednio na ceny energii w Europie Środkowej oraz stabilność regionalnego rynku paliw kopalnych.
Aby skutecznie przeciwdziałać temu zagrożeniu niezbędna jest intensywna współpraca międzynarodowa obejmująca zarówno wsparcie finansowe, jak i techniczne oraz rozwój nowych szlaków dostaw surowca — ze szczególnym uwzględnieniem roli Polski jako kluczowego partnera logistycznego Ukrainy. Równolegle trzeba inwestować w
