Polski rynek kredytów dla przedsiębiorstw znajduje się w punkcie zwrotnym. Najnowsze dane Narodowego Banku Polskiego pokazują pozorny paradoks – banki udzieliły w kwietniu 2025 roku firmom kredytów o wartości 14,808 miliarda złotych, co oznacza wzrost o 12% względem marca. Jednocześnie w pierwszych czterech miesiącach roku odnotowano spadek o 11% w porównaniu z analogicznym okresem 2024 roku. Ten kontrast między miesięczną poprawą a rocznym spadkiem sygnalizuje głębokie zmiany strukturalne w finansowaniu polskich przedsiębiorstw.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Czy banki zwiększyły akcję kredytową dla firm? | Tak, kwietniowy wzrost o 12% to najwyższy wynik od początku roku, choć nadal poniżej poziomów z 2024. |
| Dlaczego przedsiębiorstwa rzadziej biorą kredyty? | Wysokie koszty finansowania, pogorszona kondycja firm i zaostrzenie kryteriów przez banki ograniczają dostęp. |
| Co może poprawić sytuację w 2025 roku? | Obniżka stóp NBP, łagodzenie polityki kredytowej banków i wzrost optymizmu inwestycyjnego firm. |
Spis treści:
Analiza kluczowych danych NBP – co pokazują kwietniowe liczby
Narodowy Bank Polski opublikował dane potwierdzające dwukierunkowy trend na rynku kredytów dla przedsiębiorstw. Kwota 14,808 miliarda złotych udzielona w kwietniu 2025 roku stanowi wyraźną poprawę względem marcowych 13,221 miliarda złotych. Ten 12-procentowy wzrost miesięczny może sygnalizować przełamanie negatywnego trendu, który dominował na rynku od początku 2024 roku.
Szerszy obraz maluje jednak bardziej złożoną sytuację. W okresie styczeń-kwiecień 2025 roku łączna wartość kredytów dla przedsiębiorstw wyniosła 50,873 miliarda złotych, co przedstawia spadek o 11% w porównaniu z 57,134 miliarda złotych w analogicznym okresie poprzedniego roku. Taka różnica wskazuje na strukturalne wyzwania, z jakimi zmaga się sektor bankowy i przedsiębiorstwa.
Kontekst historyczny jeszcze bardziej uwypukla skalę zmian. W 2024 roku podaż kredytów dla przedsiębiorstw spadła o 4% względem 2023 roku, osiągając poziom 201,32 miliarda złotych. Co więcej, udział kredytów dla firm w PKB zmniejszył się dramatycznie z 9% w latach 2015-2016 do zaledwie 5,54% w 2024 roku. To najniższy poziom w historii nowoczesnej Polski, co ilustruje głębokie przeobrażenia w sposobie finansowania działalności gospodarczej.
Miesięczne wahania a długoterminowe trendy
Kwietniowy wzrost należy interpretować w kontekście sezonowości i specyfiki cykli biznesowych. Pierwszy kwartał roku tradycyjnie charakteryzuje się niższą aktywnością kredytową, gdy przedsiębiorstwa analizują wyniki poprzedniego roku i planują inwestycje. Kwiecień często przynosi ożywienie związane z realizacją nowych projektów inwestycyjnych i potrzebami kapitału obrotowego na sezon wiosenny.
Niemniej jednak, nawet uwzględniając te czynniki sezonowe, kwietniowe dane pokazują, że banki zaczęły bardziej aktywnie odpowiadać na potrzeby przedsiębiorstw. Wzrost o 12% miesięcznie to najwyższy wynik od początku 2025 roku, co może wskazywać na stopniowe odwrócenie negatywnego trendu zapoczątkowanego w 2022 roku.
Przyczyny ograniczonej aktywności kredytowej przedsiębiorstw
Kondycja finansowa polskich przedsiębiorstw w 2024 roku uległa znacznemu pogorszeniu, co bezpośrednio przełożyło się na ich zdolność i chęć pozyskiwania zewnętrznego finansowania. Przychody firm spadły realnie o 6,33%, a wynik finansowy netto zmniejszył się o rekordowe 54,86 miliarda złotych względem 2023 roku. Paradoksalnie, w tym samym czasie zadłużenie przedsiębiorstw wzrosło o 4%, co wskazuje na pogorszenie efektywności wykorzystania kapitału.
Te negatywne trendy finansowe sprawiły, że wiele firm ograniczyło plany inwestycyjne, preferując zachowanie płynności finansowej. Nakłady inwestycyjne przedsiębiorstw zmniejszyły się w czwartym kwartale 2024 roku o 2,1% rok do roku, choć skala spadku była mniejsza niż w poprzednich kwartałach. Firmy skupiły się na optymalizacji kosztów i wzmocnieniu pozycji bilansowej, odkładając projekty rozwojowe wymagające zewnętrznego finansowania.
Wpływ wysokich kosztów finansowania
Koszty kredytowania pozostają istotną barierą dla przedsiębiorstw. WIBOR 3M na poziomie 5,86% w czerwcu 2025 roku przekłada się na wysokie oprocentowanie kredytów o zmiennym oprocentowaniu, które dominują w portfoliach kredytów korporacyjnych. Średnie oprocentowanie nowych depozytów przedsiębiorstw wyniosło w marcu 2025 roku 4,23%, co przy uwzględnieniu marż bankowych oznacza realne koszty kredytu przekraczające 8-9% rocznie dla większości firm.
Wysokie realne stopy procentowe – uwzględniające inflację na poziomie 4,1% w maju 2025 roku – sprawiają, że wiele projektów inwestycyjnych traci opłacalność ekonomiczną. Przedsiębiorstwa wymagają wyższej rentowności projektów, aby uzasadnić podjęcie ryzyka kredytowego, co naturalnie ogranicza liczbę realizowanych inwestycji finansowanych długiem.
Podatek bankowy jako ukryta bariera
Według analiz Związku Banków Polskich, podatek od niektórych instytucji finansowych zmniejszył podaż kredytów dla przedsiębiorstw o około 15% w latach 2022-2024. Banki, obciążone dodatkowym kosztem fiskalnym, przesunęły część swoich aktywów w stronę finansowania instrumentów dłużnych Skarbu Państwa, które nie podlegają opodatkowaniu tym podatkiem.
To przesunięcie ma głębokie konsekwencje strukturalne dla rynku kredytowego. Banki preferują bezpieczne i niepodatkowane obligacje skarbowe kosztem kredytów dla przedsiębiorstw, które wiążą się z wyższym ryzykiem i dodatkowymi obciążeniami podatkowymi. Efekt ten jest szczególnie widoczny w segmencie kredytów długoterminowych, gdzie banki wykazują większą ostrożność w ocenie projektów inwestycyjnych.
Zmiany w polityce kredytowej banków
Banki w trzecim i czwartym kwartale 2024 roku rozpoczęły proces łagodzenia kryteriów udzielania kredytów dla małych i średnich przedsiębiorstw. Ta zmiana polityki wynikała przede wszystkim z presji konkurencyjnej na rynku oraz spadku wykorzystania środków własnych przez przedsiębiorstwa. Instytucje finansowe dostrzegły możliwość zwiększenia udziału w rynku poprzez bardziej elastyczne podejście do oceny zdolności kredytowej MSP.
Dla dużych przedsiębiorstw banki utrzymywały stabilne, choć nadal restrykcyjne kryteria kredytowe. Koncentrowały się na ograniczaniu ryzyka związanego ze spadającą rentownością sektora korporacyjnego i rosnącą niepewnością makroekonomiczną. Duże firmy, pomimo lepszego dostępu do alternatywnych źródeł finansowania, musiały wykazywać się szczególnie solidną sytuacją finansową, aby uzyskać atrakcyjne warunki kredytowe.
Wpływ decyzji Rady Polityki Pieniężnej
Majowa decyzja Rady Polityki Pieniężnej o obniżce stóp procentowych o 0,5 punktu procentowego, obniżająca stopę referencyjną do 5,25%, stworzyła nowe możliwości dla ożywienia kredytowego. Choć decyzja nastąpiła po kwietniowym wzroście kredytów dla przedsiębiorstw, jej efekty będą widoczne w kolejnych miesiącach.
Obniżka stóp procentowych wpływa na kondycję bankową przez kilka kanałów. Po pierwsze, zmniejsza koszty refinansowania banków, co może przełożyć się na niższe marże kredytowe. Po drugie, poprawia perspektywy makroekonomiczne, co zachęca banki do bardziej aktywnego kredytowania. Po trzecie, obniża koszt alternatywny utrzymywania nadpłynności, motywując instytucje do poszukiwania rentownych aktywów kredytowych.
Perspektywy ożywienia i prognozy na 2025 rok
Ankiety przeprowadzone przez NBP wśród banków wskazują na rosnący optymizm dotyczący popytu na kredyty w drugim kwartale 2025 roku. Dla dużych przedsiębiorstw banki oczekują wzrostu popytu o 18% w segmencie kredytów krótkoterminowych i o 55% w przypadku kredytów długoterminowych. Te prognozy odzwierciedlają stopniową poprawę nastrojów inwestycyjnych i większą skłonność firm do realizacji projektów rozwojowych.
W segmencie MSP prognozy są bardziej umiarkowane, ale nadal pozytywne. Oczekiwany wzrost popytu wynosi 27% dla kredytów krótkoterminowych i 7% dla długoterminowych. Różnica między segmentami wynika z odmiennej sytuacji finansowej i dostępu do alternatywnych źródeł finansowania. Małe i średnie przedsiębiorstwa są bardziej zależne od kredytów bankowych, ale jednocześnie napotykają większe bariery w dostępie do finansowania.
Czynniki wspierające ożywienie
Kilka czynników makroekonomicznych wspiera scenariusz ożywienia kredytowego w drugiej połowie 2025 roku. Spadek inflacji do 4,1% w maju, choć nadal powyżej celu NBP, sygnalizuje stabilizację presji cenowej. Inflacja bazowa bez żywności i energii na poziomie 3,4% w kwietniu wskazuje na trwałe wygaszanie procesów inflacyjnych, co stwarza przestrzeń dla dalszych obniżek stóp procentowych.
Poprawa nastrojów inwestycyjnych wynika także ze stabilizacji sytuacji geopolitycznej i większej przewidywalności polityki ekonomicznej. Przedsiębiorstwa stopniowo odbudowują zaufanie do długoterminowych perspektyw gospodarczych, co jest kluczowe dla decyzji o podjęciu projektów inwestycyjnych finansowanych kredytem.
Potencjalne ryzyka dla dalszego wzrostu
Mimo pozytywnych sygnałów, szereg czynników może ograniczyć tempo ożywienia kredytowego. Ryzyko powrotu inflacji pozostaje realne, szczególnie w kontekście rosnących cen energii i niepewności na rynkach surowcowych. Wysoka inflacja mogłaby zmusić NBP do ponownego zaostrzenia polityki pieniężnej, co negatywnie wpłynęłoby na koszty kredytów.
Konkurencja ze strony rynków kapitałowych stanowi dodatkowe wyzwanie dla banków. Duże przedsiębiorstwa coraz częściej sięgają po emisje obligacji korporacyjnych lub pozyskują finansowanie od funduszy inwestycyjnych, omijając tradycyjne kredyty bankowe. Ten trend może ograniczyć potencjał wzrostu wartości kredytów, szczególnie w segmencie dużych firm.
Utrzymujące się rosnące ryzyko prawne związane z umowami kredytowymi oraz ciągłe obciążenie banków podatkiem od niektórych instytucji finansowych pozostają strukturalnymi barierami dla ekspansji kredytowej. Bez reform systemowych w tych obszarach, ożywienie może być ograniczone i nietrwałe.
Praktyczne implikacje dla przedsiębiorców
Obecna sytuacja na rynku kredytów dla przedsiębiorstw stwarza okno możliwości dla firm przygotowanych do pozyskania finansowania. Kwietniowy wzrost kredytów sygnalizuje większą otwartość banków na finansowanie projektów biznesowych, szczególnie w segmencie MSP. Przedsiębiorcy powinni jednak pamiętać, że warunki kredytowe pozostają wymagające, a banki szczególnie dokładnie analizują zdolność kredytową potencjalnych klientów.
Kluczowym czynnikiem sukcesu w pozyskaniu kredytu jest solidne przygotowanie dokumentacji finansowej i biznesowej. Banki zwracają uwagę na stabilność przychodów, rentowność działalności i realność planów inwestycyjnych. W okresie niepewności ekonomicznej szczególnie cenione są projekty o niskim ryzyku i przewidywalnych przepływach pieniężnych.
Timing aplikacji kredytowej nabiera szczególnego znaczenia w kontekście cyklu monetarnego. Majowa obniżka stóp procentowych przez NBP może być początkiem dłuższego trendu łagodzenia polityki pieniężnej, co stopniowo przełoży się na niższe koszty kredytów. Przedsiębiorcy rozważający projekty inwestycyjne powinni monitorować decyzje RPP i przygotowywać się do złożenia wniosków kredytowych w momencie, gdy warunki staną się najbardziej korzystne.
Kredyty dla przedsiębiorstw NBP pozostają kluczowym instrumentem finansowania polskiej gospodarki. Kwietniowe dane pokazują, że po okresie stagnacji rynek zaczyna wykazywać oznaki ożywienia, choć droga do pełnej normalizacji warunków kredytowych będzie wymagała czasu i korzystnych zmian w otoczeniu makroekonomicznym. Przedsiębiorcy powinni wykorzystać obecne okno możliwości, przygotowując się jednocześnie na dalsze zmiany w polityce kredytowej banków i warunków rynkowych.
kredyty dla przedsiębiorstw NBP – zaskakujący wzrost w kwietniu sygnalizuje punkt zwrotny w finansowaniu firm
