W 2025 roku polski krajobraz gospodarczy stoi przed istotną zmianą, która może zdefiniować przyszłość strategicznych sektorów kraju. Kontrola inwestycji zagranicznych zostanie na stałe przeniesiona do Ministerstwa Gospodarki, co ma na celu wzmocnienie bezpieczeństwa narodowego oraz ochronę kluczowych gałęzi przemysłu przed niepożądanym wpływem kapitału z zagranicy. Ta decyzja wpisuje się w szerszy kontekst unijnej polityki gospodarczej i może okazać się punktem zwrotnym dla polskiej gospodarki, gwarantując lepszą ochronę strategicznych interesów państwa.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co oznacza przeniesienie kontroli inwestycji zagranicznych do Ministerstwa Gospodarki? | Oznacza to stały nadzór ministra nad inwestycjami spoza UE/EOG/OECD w kluczowych sektorach, zastępując tymczasowe uprawnienia UOKiK. |
| Jakie sektory objęte są kontrolą zagranicznych inwestycji w Polsce od 2025 roku? | Chronione będą m.in. energetyka, zaawansowane technologie (AI, półprzewodniki), biotechnologia oraz farmacja. |
| Jakie konsekwencje niesie nowelizacja dla inwestorów zagranicznych? | Inwestorzy muszą uzyskać zgodę ministerstwa na przejęcia powyżej 20% udziałów w sektorach chronionych, a brak zgody grozi karami lub unieważnieniem transakcji. |
Spis treści:
Najważniejsze fakty
W kwietniu 2025 roku Rada Ministrów zatwierdziła projekt ustawy, który przekazuje kompetencje w zakresie kontroli inwestycji zagranicznych z tymczasowo działającego Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) na rzecz Ministerstwa Gospodarki. Zmiana ta ma charakter stały i wejdzie w życie najpóźniej do 24 lipca 2025 roku, gdy wygasną dotychczasowe uprawnienia prezesa UOKiK. Celem nowelizacji jest dostosowanie polskiego systemu do wymogów unijnych dotyczących bezpieczeństwa gospodarczego oraz skuteczniejsza ochrona strategicznych sektorów przed potencjalnymi przejęciami przez podmioty spoza Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju.
Projekt przygotowany przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii zakłada zniesienie tymczasowego charakteru przepisów obowiązujących od 2020 roku. Nowe regulacje rozszerzają zakres nadzoru i eliminują limit czasowy obowiązywania kontroli inwestycji zagranicznych. Od lipca 2025 roku kluczowe sektory takie jak energetyka – obejmująca zarówno tradycyjne źródła energii, jak i odnawialne – zaawansowane technologie (w tym półprzewodniki, sztuczną inteligencję i robotykę), a także biotechnologia oraz farmacja będą podlegać szczególnej ochronie państwa.
Statystyki wskazują, że od czasu wprowadzenia tymczasowych regulacji UOKiK przeprowadził zaledwie 15 postępowań dotyczących inwestycji zagranicznych, nie blokując żadnej transakcji. Dla porównania, inne państwa UE rozpatrzyły ponad tysiąc spraw rocznie. Nowe przepisy nakładają obowiązek uzyskania zgody ministerstwa na przejęcie udziałów powyżej 20% w firmach działających w chronionych sektorach przez inwestorów spoza wymienionych obszarów ekonomicznych. Brak takiej zgody może skutkować wysokimi karami finansowymi lub unieważnieniem transakcji.
Kontekst
Historia regulacji dotyczących kontroli inwestycji zagranicznych w Polsce sięga kilku lat wstecz. Pierwsze przepisy pojawiły się już w 2015 roku, jednak ich charakter był ograniczony i częściowo nieadekwatny do dynamicznie zmieniającej się sytuacji międzynarodowej. Pandemia COVID-19 przyspieszyła proces zaostrzenia kontroli poprzez wprowadzenie tymczasowych uprawnień dla UOKiK w 2020 roku. Jednak z uwagi na rosnące znaczenie bezpieczeństwa gospodarczego oraz presję ze strony unijnych regulacji konieczne stało się ustanowienie trwałego rozwiązania.
Unijne dyrektywy z początku 2024 roku zobowiązały państwa członkowskie do rozszerzenia zakresu kontroli bezpośrednich inwestycji zagranicznych o sektory o podwójnym zastosowaniu – zarówno cywilnym, jak i wojskowym – oraz o infrastrukturę krytyczną. Polska dostosowuje swoje przepisy do tych wymogów, co wymagało rozstrzygnięcia kompetencyjnego między resortami gospodarczymi i aktywów państwowych. Ostatecznie premier zdecydował o przekazaniu nadzoru nad kontrolą FDI Ministerstwu Gospodarki.
W zakresie trendów inwestycyjnych Polska pozostaje atrakcyjnym miejscem dla kapitału zagranicznego – napływ bezpośrednich inwestycji wyniósł niemal 29 miliardów dolarów w 2023 roku. Jednocześnie polskie firmy zwiększają swoje ekspansje za granicą, co pokazuje rosnącą aktywność gospodarczą kraju na arenie międzynarodowej. Mimo to stopa inwestycji w relacji do PKB jest jedną z najniższych w Unii Europejskiej, a niestabilność regulacyjna pozostaje czynnikiem ryzyka dla potencjalnych inwestorów.
Perspektywy
Zwolennicy nowelizacji podkreślają jej znaczenie dla bezpieczeństwa narodowego i stabilności gospodarczej Polski. Stały nadzór nad inwestycjami pozwoli skuteczniej zapobiegać przejęciom firm kluczowych dla infrastruktury krytycznej przez podmioty z państw nielojalnych wobec Unii Europejskiej czy NATO. Harmonizacja przepisów z unijnymi standardami ma również zwiększyć wiarygodność Polski jako partnera gospodarczego na rynku międzynarodowym.
Z drugiej strony pojawiają się głosy krytyczne zwracające uwagę na ryzyko biurokratyzacji i wydłużenia procedur decyzyjnych. Przedstawiciele środowisk biznesowych obawiają się, że zwiększone formalności mogą odstraszać nowych inwestorów i ograniczać rozwój innowacyjnych projektów zwłaszcza w branżach technologicznych. Brak precyzyjnego katalogu sektorów objętych ochroną budzi także pytania o transparentność procesów decyzyjnych.
W krótkim terminie przewiduje się wzrost liczby zgłoszeń inwestycji do Ministerstwa Gospodarki nawet do kilkudziesięciu rocznie wobec dotychczasowego niskiego poziomu kontroli. W perspektywie średnioterminowej konieczne będzie dalsze dostosowanie prawa krajowego do unijnych rozporządzeń dotyczących monitorowania przepływów kapitałowych oraz ewentualne zmiany legislacyjne związane z planowanym przeglądem polityki FDI przez Komisję Europejską zaplanowanym na połowę 2026 roku.
Zainteresowania czytelników
Nowe regulacje mogą mieć realny wpływ na życie codzienne obywateli Polski. Kontrola strategicznych przejęć pozwala zabezpieczyć miejsca pracy w ważnych branżach takich jak energetyka czy farmacja przed nagłymi zmianami właścicielskimi mogącymi prowadzić do restrukturyzacji lub redukcji zatrudnienia. Stabilność usług publicznych opartych na infrastrukturze krytycznej również zostanie poprawiona dzięki lepszemu nadzorowi nad podmiotami zarządzającymi kluczowymi zasobami państwa.
Ciekawostką jest fakt, że mimo rosnącej liczby polskich inwestycji za granicą zdecydowana większość to projekty typu greenfield – budowa nowych zakładów lub instalacji – a nie przejęcia istniejących przedsiębiorstw. Ponadto znaczna część kapitału wypływającego z Polski wraca następnie jako „zagraniczna” inwestycja poprzez skomplikowane struktury podatkowe zwane roundtrippingiem.
W kontekście globalnym Polska wpisuje się w europejską strategię bezpieczeństwa gospodarczego ukierunkowaną na ochronę przed niekontrolowanym transferem technologii i kapitału zwłaszcza w obszarach takich jak technologie kwantowe czy biometria. Jednocześnie kraj musi zachować równowagę między suwerennością a atrakcyjnością dla kluczowych partnerów handlowych i inwestycyjnych – głównie ze Stanów Zjednoczonych oraz Wielkiej Brytanii.
Podsumowując, decyzja o stałym przeniesieniu kontroli inwestycji zagranicznych do Ministerstwa Gospodarki stanowi ważny krok ku stabilizacji prawnej i wzmacnianiu bezpieczeństwa ekonomicznego Polski. Sukces tych zmian będzie zależał od jasności kryteriów oceny transakcji oraz efektywnej współpracy z instytucjami unijnymi. Zachęcamy do śledzenia dalszych etapów wdrażania przepisów oraz aktywnego udziału w debacie publicznej dotyczącej przyszłości polskiej gospodarki.
