Kongresowe Biuro Budżetu opublikowało prognozę wskazującą, że cła Trumpa obniżą amerykański PKB o 0,6% do 2034 roku, mimo generowania 2,8 biliona dolarów oszczędności budżetowych. Analiza CBO ujawnia paradoks polityki celnej – z jednej strony znaczące wpływy do skarbu państwa, z drugiej kurczący się produkt krajowy brutto i rosnące ceny dla konsumentów. Podwyżki stawek celnych na stal do 50% oraz towary chińskie do 145% wywołują zakłócenia w łańcuchach dostaw, przypominając ekonomistom mechanizmy ustawy Smoota-Hawleya z lat trzydziestych XX wieku.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| O ile spadnie PKB USA z powodu ceł Trumpa? | Według CBO o 0,6% do 2034 roku, przy spadku 0,06% rocznie w najbliższej dekadzie |
| Jakie będą oszczędności budżetowe? | 2,8 biliona dolarów w ciągu dziesięciu lat, ale kosztem wzrostu inflacji o 0,4 punktu procentowego |
| Które sektory najbardziej ucierpią? | Motoryzacyjny, stalowy i elektroniczny ze względu na najwyższe podwyżki ceł |
Spis treści:
Metodologia i kluczowe ustalenia raportu CBO
Kongresowe Biuro Budżetu przeprowadziło kompleksową analizę wpływu amerykańskiej polityki celnej na główne wskaźniki makroekonomiczne. Raport z czerwca 2025 roku uwzględnia skutki podwyżek ceł wprowadzonych od stycznia, w tym zwiększenie stawek na stal i aluminium do 50% oraz cła odwetowe na produkty chińskie osiągające poziom 145%. Metodologia CBO opiera się na dynamicznych modelach równowagi ogólnej, które uwzględniają interakcje między różnymi sektorami gospodarki oraz reakcje partnerów handlowych.
Analitycy CBO oszacowali, że cła Trumpa spowodują spadek realnego PKB o 0,06% rocznie w ciągu najbliższej dekady. Mechanizm tego zjawiska wynika z ograniczenia handlu międzynarodowego, wzrostu cen surowców oraz zakłóceń w łańcuchach dostaw. Jednocześnie polityka celna wygeneruje znaczące wpływy budżetowe – według prognoz skarb państwa otrzyma dodatkowe 2,8 biliona dolarów do 2035 roku.
Szczególnie niepokojący jest prognozowany wzrost inflacji o 0,4 punktu procentowego średniorocznie w latach 2025-2026. CBO oblicza, że siła nabywcza gospodarstw domowych zmniejszy się o 0,9% do 2026 roku, co oznacza realny spadek dochodów dla milionów amerykańskich rodzin. Efekt ten będzie szczególnie odczuwalny w segmentach o niższych dochodach, które przeznaczają większy odsetek budżetu na podstawowe produkty objęte cłami.
Porównanie z prognozami innych instytucji
Szacunki CBO są stosunkowo konserwatywne w porównaniu z prognozami niektórych think tanków i banków inwestycyjnych. Peterson Institute for International Economics przewiduje spadek PKB o 0,8-1,2% do 2034 roku, zakładając pełne wdrożenie zapowiadanych przez administrację Trumpa podwyżek ceł. Goldman Sachs szacuje negatywny wpływ na poziomie 0,7-0,9%, podczas gdy JP Morgan Chase prognozuje spadek między 0,5-1,1%.
Różnice w szacunkach wynikają głównie z odmiennych założeń dotyczących reakcji partnerów handlowych oraz skali ewentualnych wojen celnych. CBO przyjmuje scenariusz umiarkowanych działań odwetowych, podczas gdy inne instytucje modelują bardziej agresywne odpowiedzi Chin i Unii Europejskiej. Większość analiz zgadza się jednak co do kierunku wpływu – wszystkie prognozują negatywne konsekwencje dla wzrostu gospodarczego w średnim i długim terminie.
Transmisja kosztów na ceny konsumenckie
Mechanizm przerzucania kosztów ceł na końcowych konsumentów stanowi kluczowy element analizy ekonomicznej protekcjonizmu. W przypadku cła Trumpa, badania wskazują, że 80-95% dodatkowych kosztów trafia bezpośrednio do cen detalicznych. Sektor stalowy stanowi przykład tej transmisji – po podwyżce ceł do 50% w czerwcu 2025 roku, ceny stali konstrukcyjnej wzrosły średnio o 23% w ciągu pierwszego miesiąca.
Branża motoryzacyjna odczuła szczególnie dotkliwy wpływ podwyżek. Koszt produkcji średniego samochodu osobowego wzrósł o 1200-1800 dolarów z powodu droższej stali, aluminium i komponentów elektronicznych objętych cłami. Producenci samochodów rozpoczęli masowe podwyżki cen – Ford zwiększył ceny o średnio 4,2%, General Motors o 3,8%, podczas gdy Tesla podniosła ceny niektórych modeli o ponad 6%.
Sektor elektroniczny boryka się z jeszcze większymi wyzwaniami. Cła na produkty chińskie osiągające 145% spowodowały wzrost cen smartfonów o 15-25%, laptopów o 20-30%, a sprzętu AGD o 18-28%. Apple ogłosiło podwyżki cen iPhone’ów o średnio 8%, uzasadniając decyzję rosnącymi kosztami komponentów importowanych z Chin.
Wpływ na wskaźniki makroekonomiczne
Dane za maj 2025 roku potwierdzają prognozy ekonomistów dotyczące inflacyjnego wpływu ceł. Wskaźnik cen producentów przemysłowych (PPI) osiągnął 69,4 punktu, najwyższy poziom od listopada 2022 roku. Wskaźnik PMI dla usług po raz pierwszy od 2024 roku spadł poniżej 50 punktów, osiągając 49,9, co sygnalizuje kurczenie się sektora usługowego.
Badania Institute for Supply Management ujawniły dramatyczne zakłócenia w łańcuchach dostaw. 43% ankietowanych firm doświadczyło wydłużenia czasów dostaw z powodu ceł, podczas gdy 67% musiało podnieść ceny swoich produktów. Koszt transportu morskiego z Azji wzrósł o 35% w porównaniu z grudniem 2024 roku, częściowo z powodu przekierowywania tras handlowych i wzmożonego popytu na usługi logistyczne.
Analiza sektorowa skutków protekcjonizmu
Przemysł stalowy i aluminiowy znalazł się w centrum amerykańskiej polityki celnej, z stawkami podniesionymi do 50% w czerwcu 2025 roku. Krajowi producenci stali, tacy jak United States Steel i Nucor, odnotowali wzrost zamówień o 28% w porównaniu z analogicznym okresem 2024 roku. Ceny stali płaskiej wzrosły o 31%, a konstrukcyjnej o 23%, co przełożyło się na znaczącą poprawę marż producentów.
Jednak branże wykorzystujące stal jako surowiec odczuwają negatywne konsekwencje. Sektor budowlany zmaga się z wzrostem kosztów materiałów o 15-20%, co spowalnia realizację projektów infrastrukturalnych. Budownictwo mieszkaniowe szczególnie ucierpiało – liczba rozpoczętych budów domów jednorodzinnych spadła w maju o 12% w porównaniu z kwietniem, głównie z powodu wzrostu kosztów konstrukcji stalowych.
Przemysł motoryzacyjny doświadcza złożonych skutków polityki celnej. Z jednej strony, cła na importowane samochody chronią krajowych producentów przed konkurencją. Z drugiej jednak, wyższe koszty surowców i komponentów obniżają rentowność produkcji. Ford szacuje, że dodatkowe koszty związane z cłami wyniosą 800 milionów dolarów rocznie, co zmusza firmę do przyspieszenia automatyzacji i optymalizacji procesów produkcyjnych.
Sektor technologiczny pod presją
Branża technologiczna boryka się z największymi wyzwaniami związanymi z cłami na produkty chińskie. Firmy takie jak Apple, Microsoft i Intel musiały zrewidować swoje strategie łańcuchów dostaw, przenosząc część produkcji do Wietnamu, Indii i Meksyku. Proces ten jest czasochłonny i kosztowny – Apple szacuje, że dywersyfikacja produkcji iPhone’ów poza Chiny potrwa 3-4 lata i będzie kosztować ponad 12 miliardów dolarów.
Sektor półprzewodników doświadcza szczególnych trudności. Mimo że USA posiadają zaawansowane możliwości projektowania chipów, 85% globalnej produkcji odbywa się w Azji. Cła na komponenty elektroniczne spowodowały wzrost kosztów produkcji o 25-40%, co zmusza firmy do podnoszenia cen końcowych produktów. Intel ogłosił opóźnienie niektórych projektów inwestycyjnych w USA z powodu wyższych niż przewidywane kosztów operacyjnych.
Perspektywa historyczna: lekcje z ustawy Smoota-Hawleya
Ekonomiści często porównują obecną politykę celną do ustawy Smoota-Hawleya z 1930 roku, która znacząco pogłębiła Wielki Kryzys. Tamta legislacja podniosła cła na ponad 20 tysięcy produktów, zwiększając średnie stawki z 12% do 60%. Skutki były katastrofalne – handel światowy skurczył się o 66% między 1929 a 1934 rokiem, a bezrobocie w USA osiągnęło 25%.
Współczesna sytuacja różni się pod wieloma względami od lat trzydziestych. Globalna gospodarka jest znacznie bardziej zintegrowana, łańcuchy dostaw są złożone i międzynarodowe, a udział handlu w PKB krajów rozwiniętych jest wielokrotnie wyższy. Jednocześnie, mechanizmy ekonomiczne pozostają podobne – cła podnoszą ceny, ograniczają handel i prowadzą do działań odwetowych partnerów.
Reakcje międzynarodowe na cła Trumpa przypominają wzorce z okresu Wielkiego Kryzysu. Chiny wprowadziły cła odwetowe na amerykańskie produkty rolne, osiągające w niektórych przypadkach 200%. Unia Europejska przygotowuje pakiet środków odwetowych na towary amerykańskie o wartości 50 miliardów euro. Brazylia, Meksyk i Kanada rozważają podobne działania, co grozi eskalacją protekcjonizmu na skalę globalną.
Reakcje organizacji międzynarodowych
Międzynarodowy Fundusz Walutowy ostrzegł w czerwcu 2025 roku przed ryzykiem globalnej recesji związanej z eskalacją wojen handlowych. MFW obciął prognozy wzrostu światowego PKB z 3,2% do 2,8% na 2025 rok i z 3,5% do 3,0% na 2026 rok. Główną przyczyną rewizji są właśnie amerykańskie cła i spodziewane działania odwetowe partnerów handlowych.
Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) przedstawiła jeszcze bardziej pesymistyczne prognozy. W raporcie z 3 czerwca 2025 roku OECD ostrzegła, że globalne wojny handlowe mogą obniżyć światowy PKB o 1,5-2,3% do 2030 roku. Szczególnie zagrożone są gospodarki silnie zależne od eksportu, takie jak Niemcy, Japonia i Korea Południowa.
Wpływ na różne grupy społeczno-ekonomiczne
Analiza dystrybucyjnych skutków ceł ujawnia, że największe obciążenie spadnie na gospodarstwa domowe o najniższych dochodach. Rodziny w dolnym kwintylu dochodowym przeznaczają 65-75% budżetu na podstawowe produkty konsumpcyjne, w tym żywność, odzież i sprzęt gospodarstwa domowego – kategorie szczególnie dotknięte podwyżkami ceł. Tax Foundation szacuje, że przeciętna rodzina w tej grupie straci 1800-2200 dolarów rocznie z powodu wyższych cen.
Gospodarstwa o wyższych dochodach, choć również odczują skutki podwyżek, mają większą elastyczność budżetową. Mogą one częściej rezygnować z zakupu drogich produktów importowanych lub zastępować je alternatywami krajowymi. Rodziny w górnym kwintylu dochodowym stracą szacunkowo 2800-3200 dolarów rocznie, ale stanowi to mniejszy odsetek ich całkowitych dochodów.
Regionalne zróżnicowanie skutków ceł odzwierciedla strukturę gospodarczą poszczególnych stanów. Stany Środkowego Zachodu, z rozwiniętym przemysłem stalowym i maszynowym, mogą skorzystać na ochronie celnej. Ohio, Pennsylvania i Michigan już odnotowują wzrost zatrudnienia w sektorach chronionych. Natomiast stany zachodnie i wschodnie, z przewagą usług i technologii, prawdopodobnie poniosą straty netto z powodu wyższych kosztów importowanych komponentów.
Rynek pracy: zwolnienia versus nowe miejsca
Wpływ ceł na zatrudnienie prezentuje złożony obraz zysków i strat w różnych sektorach. Przemysł stalowy utworzył około 15 tysięcy nowych miejsc pracy od stycznia 2025 roku, głównie w zakładach w Ohio, Pennsylvanii i Alabamie. Sektor wydobycia węgla koksowego również odnotował wzrost zatrudnienia o 8 tysięcy osób, korzystając ze zwiększonego popytu na stal krajową.
Jednocześnie, branże zależne od importu doświadczają redukcji etatów. Sektor motoryzacyjny zwolnił 22 tysiące pracowników, głównie w zakładach montażowych wykorzystujących importowane komponenty. Przemysł elektroniczny skurczył zatrudnienie o 18 tysięcy osób, a sektor budowlany o 12 tysięcy, z powodu spadku aktywności wynikającego z wyższych kosztów materiałów.
Bureau of Labor Statistics szacuje, że efekt netto dla zatrudnienia wyniesie minus 35-45 tysięcy miejsc pracy do końca 2025 roku. Utracone stanowiska przeważnie wymagają wyższych kwalifikacji i oferują lepsze wynagrodzenie niż nowo utworzone miejsca w przemyśle ciężkim. Ta asymetria pogłębia nierówności dochodowe i wymaga aktywnej polityki przekwalifikowania zawodowego.
Prognoza długoterminowa i scenariusze rozwoju
Najbliższe lata będą kluczowe dla określenia trwałości obecnej polityki celnej i jej długoterminowych konsekwencji. CBO modeluje trzy główne scenariusze rozwoju sytuacji do 2030 roku. Scenariusz bazowy zakłada utrzymanie obecnych stawek celnych bez dalszych podwyżek, co prowadzi do spadku PKB o 0,6% do 2034 roku. Scenariusz pesymistyczny uwzględnia eskalację wojen handlowych i może oznaczać spadek PKB o 1,2-1,8%.
Scenariusz optymistyczny przewiduje stopniowe złagodzenie napięć handlowych i częściowe obniżenie ceł po 2027 roku. W tym przypadku negatywny wpływ na PKB może zostać ograniczony do 0,3-0,4%. Kluczowe znaczenie będą miały wyniki wyborów prezydenckich w 2028 roku i ewentualna zmiana podejścia do polityki handlowej przez nową administrację.
Strukturalne zmiany w gospodarce amerykańskiej będą trwać niezależnie od politycznych decyzji. Proces reindustrializacji, który cła mają wspomagać, wymaga masowych inwestycji w infrastrukturę, edukację techniczną i badania rozwojowe. McKinsey szacuje, że powrót 20% produkcji przemysłowej z zagranicy do USA wymagałaby inwestycji o wartości 800 miliardów dolarów rozłożonych na dekadę.
Konsekwencje dla pozycji dolara
Długoterminowe skutki amerykańskiego protekcjonizmu mogą zagrozić dominującej pozycji dolara jako waluty rezerwowej. Partnerzy handlowi coraz częściej rozważają alternatywne mechanizmy rozliczeń, unikające amerykańskiego systemu finansowego. Chiny intensyfikują promocję juana w handlu międzynarodowym, oferując preferencyjne warunki krajom akceptującym płatności w chińskiej walucie.
Europejski Bank Centralny oraz banki centralne Japonii i Wielkiej Brytanii rozpoczęły dyskusje o rozwoju alternatywnych systemów płatności międzynarodowych. Choć dolar pozostanie dominującą walutą jeszcze przez dekady, jego udział w rezerwach walutowych może stopniowo maleć z obecnych 60% do 50-55% do 2035 roku. Taka zmiana oznaczałaby wyższe koszty finansowania dla USA i ograniczenie zdolności do finansowania deficytów budżetowych przez emisję długu.
Konsekwencje dla amerykańskich rynków finansowych mogą być znaczące. Wall Street korzysta z dopływu kapitału związanego z rezerwową rolą dolara. Osłabienie tej pozycji przełożyłoby się na wyższe koszty kapitału dla amerykańskich firm i ograniczone możliwości finansowania innowacji technologicznych. Silicon Valley szczególnie odczułoby skutki takiej zmiany, ponieważ startupy technologiczne są uzależnione od obfitości taniego kapitału.
Raport CBO ukazuje fundamentalny dylemat amerykańskiej polityki gospodarczej – między krótkoterminowymi korzyściami fiskalnymi a długoterminowymi kosztami ekonomicznymi. Cła Trumpa wygenerują znaczące wpływy budżetowe, ale kosztem innowacyjności, konkurencyjności i poziomu życia obywateli. Historia gospodarcza dostarcza licznych przykładów, że protekcjonizm ostatecznie osłabia gospodarki, które go stosują, nawet jeśli początkowo przynosi pozorne korzyści wybranym sektorom.
Główna fraza kluczowa: „cła Trumpa” – wpływ amerykańskiej polityki celnej na PKB, inflację i konkurencyjność gospodarki USA według najnowszej analizy Kongresowego Biura Budżetu.
