Inflacja to proces wzrostu cen dóbr i usług konsumpcyjnych w gospodarce, który ma wpływ na siłę nabywczą pieniądza. Jest to jedno z kluczowych pojęć z zakresu ekonomii, które warto zrozumieć. W Polsce inflacja jest mierzona za pomocą wskaźnika inflacji konsumenckiej, zwanej CPI (Consumer Price Index). Główny Urząd Statystyczny (GUS) publikuje dane dotyczące CPI, na podstawie których Narodowy Bank Polski wyznacza różne miary inflacji bazowej.
Spis treści:
Jak mierzy się inflację?
GUS oblicza inflację na podstawie zmian cen towarów i usług konsumpcyjnych, które są składnikami koszyka konsumpcyjnego. Koszyk ten obejmuje produkty i usługi, które są najczęściej nabywane przez przeciętne gospodarstwo domowe. Na podstawie tych danych oblicza się wskaźnik inflacji konsumenckiej, który informuje o tempie wzrostu cen.
Narodowy Bank Polski wykorzystuje te informacje do wyznaczania różnych miar inflacji bazowej. Inflacja bazowa to inaczej skorygowana inflacja konsumencka, która uwzględnia koszyk konsumpcyjny, ale pomija elementy, których ceny są najbardziej niestabilne. Dzięki temu inflacja bazowa jest bardziej wiarygodna i wykorzystywana przy podejmowaniu decyzji przez Narodowy Bank Polski.
Rodzaje inflacji
Inflację można podzielić na kilka rodzajów ze względu na przyczyny lub natężenie procesów inflacyjnych. Ze względu na przyczyny, wyróżniamy:
- Inflację popytową – powstaje w wyniku nadmiernego popytu na towary i usługi, przy braku odpowiedniej podaży. Skutkuje to wzrostem cen.
- Inflację kosztową – wynika z wzrostu kosztów produkcji, który prowadzi do podwyżki cen.
- Inflację strukturalną – łączy w sobie cechy inflacji kosztowej i popytowej.
Ze względu na natężenie procesów inflacyjnych, możemy wyróżnić:
- Inflację pełzającą – to zjawisko typowe dla gospodarki, gdzie wzrost cen jest niewielki i nie przekracza 5% rocznie.
- Inflację kroczącą – wzrost cen oscyluje w granicach 5-10% rocznie.
- Inflację galopującą – to szybki wzrost cen, który przekracza 10% rocznie. Ma negatywne skutki dla gospodarki.
- Hiperinflację – to gwałtowny wzrost cen i jednoczesna utrata wartości pieniądza, co prowadzi do załamania systemu finansowego kraju.
Skutki inflacji
Skutki inflacji zależą od jej poziomu. Mała inflacja pełzająca może być korzystna dla gospodarki, ale wzrost inflacji powyżej 5% niesie za sobą negatywne konsekwencje. Wzrost cen powoduje zmniejszenie zainteresowania oszczędzaniem, deprecjację pieniądza, wzrost kosztów życia, droższe kredyty hipoteczne, wyższe podatki i spadek inwestycji w kraju.
Jak oblicza się inflację?
Miarą inflacji jest stopa inflacji, która określa procentową zmianę poziomu cen w danym czasie. Najczęściej jest obliczana rok do roku. Prosty wzór na obliczenie stopy inflacji to: stopa inflacji = (cena produktu w roku poprzednim minus cena produktu w roku badanym) / cena w roku badanym * 100%.
Przykładowo, jeśli w 2020 roku kilogram pomidorów kosztował 8 zł, a w 2021 roku 10 zł, to stopa inflacji wyniosła 20%.
Inflacja a cykl koniunkturalny
Inflacja i cykl koniunkturalny są ze sobą powiązane. Cykl koniunkturalny to okresy lepszej i gorszej koniunktury w gospodarce. Faza ożywienia, która jest inaczej nazywana inflacyjną fazą cyklu koniunkturalnego, charakteryzuje się wzrostem zatrudnienia, inwestycji i podwyżką cen, co prowadzi do inflacji.
Podsumowując, inflacja jest procesem wzrostu cen dóbr i usług konsumpcyjnych w gospodarce. Może mieć różne przyczyny i skutki. Jej pomiar jest dokonywany za pomocą wskaźników inflacji, takich jak CPI, które są obliczane przez GUS. Inflacja ma związek z cyklem koniunkturalnym i może wpływać na siłę nabywczą pieniądza i sytuację gospodarstw domowych.
