| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Czym jest ETS2 i kiedy zacznie obowiązywać? | ETS2 to unijny system handlu emisjami dla budynków i transportu, obowiązujący od 1 stycznia 2027 roku. |
| Jakie będą koszty ogrzewania gazem i węglem po wprowadzeniu ETS2? | Do 2030 r. przeciętna rodzina zapłaci dodatkowo ok. 6 338 zł za gaz i 10 311 zł za węgiel; do 2035 r. kwoty wzrosną odpowiednio do 24 018 zł i 39 074 zł. |
| Czy istnieje wsparcie finansowe dla rodzin na termomodernizację? | Tak, dostępne są programy takie jak „Czyste Powietrze” oraz ulgi termomodernizacyjne do 250 tys. zł i preferencyjne kredyty na pompy ciepła. |
Wyobraźmy sobie polską rodzinę przygotowującą się do zimy – analizująca swoje wydatki na ogrzewanie domu. Nagle dowiadują się, że od roku 2027 ich rachunki znacząco wzrosną z powodu wdrożenia unijnego systemu handlu emisjami ETS2. Ta decyzja wymusza na nich przemyślenie wyborów dotyczących źródła ciepła oraz inwestycji w energooszczędność. W artykule przedstawiamy kompleksową analizę wpływu systemu ETS2 na koszty ogrzewania dla polskich rodzin, omawiając zarówno konkretne kwoty, kontekst polityczny, jak i perspektywy oraz praktyczne strategie oszczędnościowe.
Spis treści:
Najważniejsze Fakty
System ETS2 to rozszerzenie unijnego mechanizmu handlu emisjami CO₂ o sektor budynków mieszkalnych oraz transportu drogowego. Zatwierdzony przez Parlament Europejski w roku 2023, zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2027 roku, choć Polska wraz ze Słowacją i Czechami postulują przesunięcie terminu do roku 2030 ze względu na obciążenia społeczne.
W praktyce oznacza to, że gospodarstwa domowe korzystające z gazu czy węgla jako źródła ciepła będą musiały kupować uprawnienia emisyjne odpowiadające ilości emitowanego dwutlenku węgla. Według najnowszych danych, przeciętna rodzina ogrzewająca dom gazem zapłaci skumulowanie około 6 338 zł więcej w okresie od 2027 do końca 2030 roku, a do roku 2035 koszty te wzrosną nawet do 24 018 zł. W przypadku ogrzewania węglem dodatkowe wydatki wyniosą odpowiednio 10 311 zł oraz 39 074 zł.
Statystyki pokazują, że około 27,92% polskich gospodarstw domowych korzysta z gazu, a 17,15% z węgla jako głównego źródła ciepła. Jednocześnie Polska znajduje się w niekorzystnej sytuacji – przeciętna rodzina wydaje aż około 14% swojego dochodu na energię, co jest trzykrotnie wyższym wskaźnikiem niż w krajach takich jak Niemcy czy Szwecja.
Ceny uprawnień emisyjnych będą stopniowo rosnąć – z około 45 euro za tonę CO₂ w roku 2027, aż do około 210 euro za tonę w roku 2031. To czterokrotny wzrost opłat, który bezpośrednio przełoży się na ceny gazu i węgla dla odbiorców indywidualnych.
Kontekst
Koncepcja systemu ETS2 wpisuje się w szersze cele Unii Europejskiej dotyczące redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz osiągnięcia neutralności klimatycznej do połowy XXI wieku. System ma zmobilizować obywateli i przedsiębiorstwa do ograniczenia zużycia paliw kopalnych poprzez ekonomiczne bodźce – podnosząc cenę emisji CO₂.
Polska jednak stoi przed wyzwaniem adaptacji do tych regulacji. Rząd aktywnie uczestniczy w negocjacjach unijnych, starając się o przesunięcie daty wdrożenia ETS2 ze względu na wysokie ryzyko społeczno-ekonomiczne. W grudniu 2024 roku Polska wraz ze Słowacją złożyły formalny wniosek podnoszący problem nieproporcjonalnego obciążenia gospodarstw domowych o niższych dochodach.
Bieżąca sytuacja energetyczna kraju pokazuje zmiany w miksie paliwowym – udział węgla spada (z około 70% do 57%) dzięki zamknięciu kopalń i rozwojowi odnawialnych źródeł energii (OZE). Moc instalacji fotowoltaicznych wzrosła od początku dekady niemal trzykrotnie, a sektor zielonej energii generuje nowe miejsca pracy zwłaszcza w regionach takich jak Śląsk czy Wielkopolska.
Z historycznego punktu widzenia pierwsza wersja ETS (obejmująca głównie przemysł) spowodowała wzrost cen energii o około 18%, jednak nie dotknęła bezpośrednio gospodarstw domowych. Obecny kryzys energetyczny związany z wojną na Ukrainie uwidocznił natomiast podatność rynku na gwałtowne podwyżki cen surowców.
Perspektywy
Poglądy dotyczące wpływu ETS2 są podzielone. Komisja Europejska podkreśla konieczność szybkiego działania: system ma wymusić transformację energetyczną oraz ograniczyć szkody klimatyczne wynikające z nadmiernej emisji CO₂. Jak zauważa João Pedro Matos Fernandes z Dyrekcji ds. Klimatu UE: „Każde opóźnienie będzie skutkowało wyższymi kosztami dla przyszłych pokoleń”.
Z kolei krytycy wskazują na ryzyko pogłębienia ubóstwa energetycznego oraz nierówności społecznych. Prof. Marek Góra z SGH ostrzega, że szczególnie obciążone zostaną rodziny mieszkające w starych, nieocieplonych domach – które dziś już borykają się z wysokimi rachunkami.
Spojrzenie na przyszłość wskazuje trzy scenariusze rozwoju sytuacji: krótko-, średnio- i długoterminowy. W najbliższych latach przewiduje się wzrost popularności hybrydowych systemów grzewczych wykorzystujących jednocześnie gaz i instalacje fotowoltaiczne; szacuje się, że niemal połowa rodzin zdecyduje się na częściową modernizację źródeł ciepła.
W perspektywie kolejnych dziesięciu lat spodziewany jest masowy rozwój pomp ciepła – obecnie ich liczba wynosi około 120 tysięcy rocznie, ale prognozy zakładają wzrost do ponad 950 tysięcy instalacji rocznie po roku 2030. Jednocześnie brak synchronizacji inwestycji modernizacyjnych z rozbudową sieci elektroenergetycznych może prowadzić do przerw w dostawie prądu podczas szczytowego zapotrzebowania.
Zainteresowania Czytelnika
Dla przeciętnej polskiej rodziny oznacza to realne obciążenie finansowe już od pierwszego roku działania systemu ETS2. Przykładowo gospodarstwo zużywające rocznie około 2000 m³ gazu musi liczyć się z dodatkowymi kosztami rzędu 84 zł miesięcznie w roku 2027, które wzrosną do około 318 zł miesięcznie do roku 2035. W przypadku ogrzewania domu węglem (około pięciu ton rocznie) miesięczne dopłaty mogą wzrosnąć z poziomu ok. 172 zł do nawet 651 zł.
Należy pamiętać także o ukrytych kosztach – VAT nakładany jest również na opłaty emisyjne, co zwiększa finalne rachunki o kolejne kilkanaście procent.
Zróżnicowanie regionalne jest znaczące – województwa takie jak warmińsko-mazurskie charakteryzują się wysokim odsetkiem nieocieplonych budynków (ponad dwie trzecie), co zwiększa ryzyko wystąpienia ubóstwa energetycznego. Dla porównania stolica Polski oraz jej okolice dzięki programom takim jak „Czyste Powietrze” mają znacznie mniejszy udział budynków wymagających modernizacji.
Ciekawym paradoksem jest fakt wyłączenia biomasy spod regulacji ETS2 – spalanie drewna lub pelletu pozostanie relatywnie tanie mimo szkodliwości dla jakości powietrza przy użyciu przestarzałych pieców tzw. „kopciuchów”. Ponadto gospodarstwa produkujące nadwyżki energii fotowoltaicznej magazynowanej jednakże przy użyciu akumulatorów opartych na technologiach nieodnawialnych mogą zostać objęte dodatkowymi opłatami emisyjnymi.
Aby zmniejszyć koszty ogrzewania domu po wprowadzeniu ETS2 w roku 2027, warto rozważyć dostępne strategie oszczędnościowe dla polskich rodzin. Od początku roku dostępne są rozszerzone ulgi termomodernizacyjne zwiększone z limitu około 136 tys. zł do nawet 250 tys. zł. Program „Moje Ciepło” oferuje preferencyjne kredyty oprocentowane na poziomie około 1,5%, co ułatwia zakup pomp ciepła lub wymianę kotłów grzewczych.
Dodatkowo coraz więcej gmin uruchamia lokalne spółdzielnie energetyczne oparte na OZE – takie inicjatywy pozwalają uzyskać energię tańszą nawet o ponad ćwierć wartości niż standardowi dostawcy komercyjni.
Podsumowanie
Koszty ogrzewania ETS2 stanowią poważne wyzwanie dla polskich rodzin już od roku 2027 – szczególnie tych korzystających z gazu i węgla jako podstawowych źródeł ciepła. Wprowadzenie tego systemu to jednak także impuls do przyspieszenia transformacji energetycznej kraju poprzez inwestycje w odnawialne źródła energii oraz efektywność energetyczną budynków.
Zarówno polityka państwa, jak i świadome decyzje indywidualnych gospodarstw domowych będą kluczowe dla ograniczenia negatywnych skutków finansowych nowych regulacji. Zachęcamy wszystkich czytelników do aktywnego uczestnictwa w debacie publicznej oraz poszukiwania możliwości oszczędności poprzez modernizację instalacji grzewczych czy wykorzystanie programów wsparcia takich jak „Czyste Powietrze” czy Społeczny Fundusz Klimatyczny.
