Czy prowizje, które banki i firmy pożyczkowe naliczają w umowach kredytowych, są uczciwe? To pytanie jest coraz częściej zadawane, zarówno przez klientów, jak i przez instytucje finansowe. Wiele osób uważa, że niektóre prowizje są nieproporcjonalnie wysokie, a ich naliczanie może być nieuczciwe. W ostatnim czasie europejski Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał orzeczenie, które może mieć groźne konsekwencje dla banków i firm pożyczkowych.
Spis treści:
Sprawa Providenta i orzeczenie TSUE
Sprawa, która była przyczyną rozpatrzenia przez TSUE kwestii uczciwości prowizji, dotyczyła klienta firmy pożyczkowej Provident. Klient ten pożyczył od firmy znaczną sumę pieniędzy, ale do ręki dostał znacznie mniej, ponieważ część pieniędzy stanowiła prowizja. Prowizja ta była bardzo wysoka i nieproporcjonalna do wartości udzielonego kredytu. Klient zdecydował się skierować sprawę do sądu, a następnie sprawa trafiła do TSUE.
W swoim orzeczeniu TSUE stwierdził, że „zobowiązanie konsumenta do zapłaty nadmiernych pozaodsetkowych kosztów kredytu może stanowić nieuczciwy warunek umowny”. Oznacza to, że jeśli prowizja jest znaczącą częścią łącznych kosztów kredytu i niewspółmierna do usług związanych z udzieleniem kredytu, to umowa może być uznana za nieuczciwą. TSUE nie badał w tym przypadku czy zapisy umowy były zrozumiałe dla klienta czy zostały mu właściwie wyjaśnione, skupił się jedynie na proporcjonalności prowizji do wartości kredytu i usług świadczonych przez firmę pożyczkową.
Polskie prawo a kwestia uczciwości prowizji
Orzeczenie TSUE jest zbieżne z polskim prawem, które również ma na celu ochronę konsumentów przed nieuczciwymi praktykami finansowymi. Polskie prawo reguluje zarówno maksymalne odsetki, jak i prowizje, które mogą być naliczane przez banki i firmy pożyczkowe.
Zgodnie z polskim prawem, maksymalne odsetki mogą wynosić dwukrotność odsetek ustawowych, czyli około 18,5% w skali roku. Natomiast koszty pozaodsetkowe mogą wynieść maksymalnie 10% całkowitej kwoty kredytu plus 10% za każdy rok kredytowania, ale nie więcej niż 45% całkowitej kwoty kredytu.
Te regulacje są dość liberalne, jednak należy pamiętać, że kredyt z oprocentowaniem bliskim 20% w skali roku jest trudno uznać za bezpieczny. Ponadto, prowizja w wysokości 45% udzielonego kredytu może być uznana za nieproporcjonalnie wysoką do wartości, którą klient „kupuje” za tę prowizję.
Konsekwencje orzeczenia TSUE dla banków i firm pożyczkowych
Orzeczenie TSUE może mieć poważne konsekwencje dla banków i firm pożyczkowych, zwłaszcza w kontekście kredytowanych prowizji. Jeżeli prowizja za udzielenie kredytu jest naliczana w taki sposób, że staje się ona jeszcze bardziej kosztowna z powodu naliczanych od niej odsetek, to traci ona swoje powiązanie z usługami związanymi z udzieleniem kredytu.
Prowizje stały się w ostatnich latach istotną częścią kosztów kredytu, często nieproporcjonalnie wysoką do wartości kredytu. Oznacza to, że banki i firmy pożyczkowe mogą mieć problemy, jeśli naliczane prowizje zostaną uznane za nieuczciwe. Warto zauważyć, że TSUE uznał, że nieuczciwość prowizji może wynikać nie tylko z proporcji prowizji do wartości kredytu, ale także z proporcji prowizji do świadczonych usług związanych z udzieleniem kredytu.
Jednakże, aby prowizja mogła być uznana za nieuczciwą, musi dotyczyć czegoś innego niż główny przedmiot umowy lub relacja ceny i wynagrodzenia do dostarczonych usług. W przypadku kredytów, usługi związane z udzieleniem kredytu są istotne i nie można ich traktować jako czegoś pobocznego.
Czy można unieważnić kredyt z nieuczciwą prowizją?
Nawet jeśli prowizja za udzielenie kredytu zostanie uznana za nieuczciwą, nie oznacza to automatycznie, że umowa kredytowa zostanie unieważniona. Unieważnienie umowy jest skrajnym środkiem, który jest stosowany tylko w przypadku, gdy umowa staje się niewykonalna. W przypadku kredytów, umowa może stać się niewykonalna tylko wtedy, gdy zawiera wady uniemożliwiające jej wykonanie, na przykład w przypadku kredytów indeksowanych do franka szwajcarskiego, po unieważnieniu klauzuli spreadowej.
W praktyce może się okazać, że banki i firmy pożyczkowe będą musiały zwrócić klientom część lub całość naliczonych prowizji, jeśli zostaną uznane za nieuczciwe. To może oznaczać straty finansowe dla instytucji finansowych, zwłaszcza w przypadku kredytów, w których prowizje stanowią znaczącą część kosztów kredytu.
Podsumowanie
Orzeczenie TSUE w sprawie uczciwości prowizji za udzielenie kredytu może mieć poważne konsekwencje dla banków i firm pożyczkowych. Jeżeli prowizje są nieproporcjonalnie wysokie i nieuczciwe, to umowy kredytowe mogą zostać uznane za nieważne. Polskie prawo również reguluje maksymalne odsetki i prowizje, jednak nie zawsze są one wystarczająco ochronne dla klientów. Banki i firmy pożyczkowe będą musiały uważać na naliczane prowizje i dostosować je do przepisów prawa oraz oczekiwań klientów, aby uniknąć potencjalnych problemów prawnych i finansowych.
