Od 1 stycznia 2026 roku w życie wejdą istotne zmiany w kodeksie pracy, które znacząco wydłużą urlopy wypoczynkowe dla około 5 milionów pracowników w Polsce. Nowe przepisy mają na celu wyrównanie praw wszystkich osób zatrudnionych, niezależnie od formy umowy – zarówno na etacie, jak i na umowach cywilnoprawnych czy prowadzących działalność gospodarczą. Tym samym osoby pracujące na umowach zlecenia, o dzieło czy samozatrudnieni zyskają prawo do dłuższych urlopów oraz dodatków związanych ze stażem pracy. W artykule przyjrzymy się szczegółom tych zmian, wskażemy grupy, które skorzystają najbardziej oraz omówimy konsekwencje dla rynku pracy i pracodawców.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Kiedy wejdą w życie zmiany w kodeksie pracy dotyczące urlopów? | Nowe przepisy obowiązują od 1 stycznia 2026 roku. |
| Kto zyska na wydłużeniu urlopów? | Pracownicy na umowach cywilnoprawnych, samozatrudnieni oraz osoby pracujące na etatach z uwzględnieniem wszystkich okresów stażu. |
| Jak zmienią się zasady liczenia stażu pracy? | Do stażu urlopowego będą wliczane wszystkie okresy zatrudnienia i prowadzenia działalności gospodarczej, niezależnie od formy umowy. |
Spis treści:
Wprowadzenie do tematu: Rewolucja w prawie pracy polskich pracowników
Zmiany w kodeksie pracy dotyczące wydłużenia urlopów wypoczynkowych to jedna z największych reform ostatnich lat. Od 2026 roku do okresu uprawniającego do urlopu będą zaliczane wszystkie formy zatrudnienia – zarówno tradycyjne umowy o pracę, jak i umowy cywilnoprawne oraz prowadzenie działalności gospodarczej. To oznacza koniec nierówności między zatrudnionymi na etacie a osobami pracującymi elastycznie. Zmiana ta dotknie około pięciu milionów Polaków, którzy dotąd byli wykluczeni z pełnego prawa do urlopu ze względu na formę współpracy. Wprowadzone regulacje mają nie tylko poprawić warunki pracy, ale także ujednolicić rynek zatrudnienia.
Dla przeciętnego pracownika oznacza to realną korzyść: więcej dni wolnych i lepsze zabezpieczenie socjalne. Z kolei dla przedsiębiorców przygotowanie się do nowych przepisów będzie wymagało dostosowania systemów kadrowych oraz budżetowych. W tym artykule szczegółowo przedstawimy zakres zmian, grupy najbardziej zainteresowane nowymi regulacjami oraz możliwe wyzwania związane z wdrożeniem nowych praw.
Nowe przepisy – co się zmienia?
Kluczową zmianą jest nowelizacja art. 155¹ Kodeksu pracy, która nakłada obowiązek uwzględniania wszystkich okresów wykonywania pracy lub działalności gospodarczej przy ustalaniu stażu pracy uprawniającego do urlopu wypoczynkowego. Dotychczas prawo rozróżniało formę zatrudnienia – urlopy naliczano głównie według okresu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Nowa regulacja eliminuje tę różnicę.
Przykładowo, osoba pracująca przez 10 lat: pięć lat na etacie i pięć lat jako freelancer czy na zleceniu, po wejściu zmian będzie miała prawo do urlopu odpowiadającego całemu dziesięcioletniemu stażowi. Oznacza to wzrost wymiaru dni wolnych wypoczynkowych z dotychczasowych 20 do nawet 26 dni rocznie.
Dodatkowo nowelizacja przewiduje rozszerzenie katalogu dodatków i premii jubileuszowych przysługujących za dłuższy staż pracy. Pracownicy mogą liczyć na wyższe świadczenia finansowe powiązane ze swoim doświadczeniem zawodowym, co jest szczególnie istotne dla osób zatrudnionych niestandardowo.
Harmonogram wdrożenia obejmuje publikację rozporządzenia wykonawczego już w drugiej połowie 2025 roku oraz pełne wejście w życie przepisów od stycznia 2026. Pracodawcy będą mieli czas do końca marca 2026 roku na aktualizację planów urlopowych swoich zespołów zgodnie z nowymi zasadami.
Kto skorzysta na zmianach?
Największe korzyści odniosą osoby zatrudnione w sektorach charakteryzujących się wysokim udziałem elastycznych form zatrudnienia. Do grup tych należą specjaliści IT, freelancerzy, kierowcy platform logistycznych oraz kreatorzy treści cyfrowych. Przykładowo programista działający na zasadzie B2B z ponad dziesięcioletnim doświadczeniem będzie mógł korzystać z pełnego wymiaru urlopu wynikającego ze swojego całkowitego stażu zawodowego.
Nauczyciele akademiccy prowadzący jednocześnie działalność gospodarczą również uzyskają prawo do dłuższego wypoczynku – po dwudziestu latach aktywności zawodowej ich wymiar urlopu wzrośnie nawet do 40 dni rocznie.
Z kolei samozatrudnieni zyskają formalne potwierdzenie swojego prawa do płatnego urlopu po odbyciu minimalnego okresu pracy. Dla wielu osób dotąd pozbawionych takiego świadczenia będzie to przełomowa zmiana poprawiająca warunki życia i stabilność zatrudnienia.
Kontrowersje i perspektywy
Mimo pozytywnego odbioru przez związki zawodowe i część ekspertów, nowe regulacje wzbudziły także krytykę ze strony organizacji pracodawców. Konfederacja Lewiatan ostrzega przed znacznym wzrostem kosztów pracy – szacowanym nawet na kilkanaście miliardów złotych rocznie – co może obciążyć budżety przedsiębiorstw i wpłynąć negatywnie na konkurencyjność firm.
Część przedsiębiorców rozważa automatyzację stanowisk lub przeniesienie działalności poza granice Polski w celu uniknięcia dodatkowych kosztów związanych ze zwiększeniem wymiaru urlopowego. Jest to poważne wyzwanie zwłaszcza dla branży usługowej i logistycznej.
Z drugiej strony eksperci podkreślają długofalowe korzyści społeczne wynikające ze zwiększenia równości prawnej między różnymi formami zatrudnienia. Prof. Anna Góral wskazuje, że reforma odpowiada rosnącym potrzebom rynku pracy i sprzyja budowaniu stabilniejszych relacji zawodowych.
Przygotowania do zmian
Aby sprostać nowym wymaganiom prawnym, firmy muszą już teraz zaplanować strategie adaptacyjne. Kluczowe będzie wdrożenie elektronicznych systemów ewidencji czasu pracy umożliwiających dokładne śledzenie stażu każdego pracownika bez względu na rodzaj umowy.
Działania doradcze i szkolenia dla działów HR staną się nieodzownym elementem procesu dostosowawczego. Specjaliści pomogą optymalizować harmonogramy urlopowe oraz zarządzać budżetami personalnymi tak, by minimalizować negatywne skutki finansowe zmian.
Co oznacza to dla Ciebie?
Jeśli jesteś zatrudniony na podstawie umowy cywilnoprawnej lub prowadzisz działalność gospodarczą, zmiany te dają Ci realną szansę na korzystanie z pełnoprawnego urlopu wypoczynkowego już od stycznia 2026 roku. Wystarczy potwierdzić okresy wykonywania pracy lub działalności poprzez oświadczenia lub dokumentację księgową.
Dzięki temu możesz ubiegać się o korektę wymiaru swojego urlopu oraz dodatki związane ze stażem wcześniej niedostępne dla osób spoza tradycyjnych etatów. To znacząca poprawa praw pracowniczych dla tzw. „elastycznych” form zatrudnienia.
Dla pracodawców natomiast oznacza to konieczność reorganizacji procesów kadrowych oraz planowania budżetowego tak, aby uwzględnić wzrost kosztów wynikających z dłuższych urlopów i dodatkowych świadczeń jubileuszowych.
Niespodziewane konsekwencje
Zaskakującym efektem nowelizacji jest objęcie nowych uprawnień także osób działających niestandardowo, jak influencerzy współpracujący na podstawie umów o współpracę czy inne elastyczne formy zatrudnienia charakterystyczne dla gospodarki cyfrowej. Po czterech latach aktywności będą oni mieli prawo do minimalnego płatnego urlopu wynoszącego 20 dni rocznie.
Długoterminowo reforma może przyczynić się do zwiększenia równości i stabilności rynku pracy oraz wpłynąć pozytywnie na zdrowie psychiczne pracowników dzięki lepszemu dostępowi do wypoczynku. Jednocześnie firmy będą musiały inwestować w nowe technologie i kompetencje HR, aby sprawnie zarządzać różnorodnością form zatrudnienia i uniknąć konfliktów prawnych.
Zmiany w kodeksie pracy dotyczące wydłużenia urlopów od 2026 roku to krok ku bardziej sprawiedliwemu systemowi zatrudnienia w Polsce. Zarówno pracownicy, jak i pracodawcy powinni aktywnie przygotować się do nadchodzących regulacji – to szansa na poprawę jakości życia zawodowego przy jednoczesnym zachowaniu efektywności biznesowej.
