| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Dlaczego dłuższa aktywność zawodowa jest nieunikniona? | Starzenie się społeczeństwa i spadek liczby osób w wieku produkcyjnym wymuszają wydłużenie okresu pracy. |
| Jak przygotować się do dłuższej aktywności zawodowej po 50 roku życia? | Należy inwestować w ciągłe kształcenie, korzystać z programów mikrokwalifikacji i dbać o zdrowie fizyczne oraz umysłowe. |
| Jakie zmiany przewiduje reforma Marka Góry w systemie emerytalnym? | Proponuje automatyczne dostosowywanie wieku emerytalnego do długości życia oraz większe wsparcie dla aktywności zawodowej seniorów. |
Współczesny świat coraz bardziej zmienia podejście do wieku i pracy. Obraz 70-latki uczącej się obsługi nowych technologii nie jest już rzadkością, a rynek pracy docenia doświadczenie seniorów. W obliczu tych zmian pojawia się pytanie: czy jesteśmy gotowi na dłuższą aktywność zawodową i czy naprawdę musi to być negatywna wiadomość? Profesor Marek Góra, ekspert od systemów emerytalnych, wskazuje, że wydłużenie okresu zatrudnienia jest nieuchronne i może stanowić szansę dla wszystkich pokoleń.
Spis treści:
Demografia jako wyzwanie cywilizacyjne
Starzenie się społeczeństwa a granice systemu emerytalnego
Proces starzenia się społeczeństwa to jedno z najważniejszych wyzwań cywilizacyjnych XXI wieku. Według prognoz Eurostatu, do 2065 roku Polska znajdzie się na czele państw europejskich pod względem obciążenia demograficznego – niemal jeden emeryt będzie przypadał na osobę w wieku produkcyjnym. Ten trend wynika przede wszystkim z niskiej dzietności, która w Polsce utrzymuje się na poziomie około 1,26 dziecka na kobietę, oraz ze wzrostu średniej długości życia, która ma przekroczyć 77 lat dla mężczyzn i 84 lata dla kobiet.
Profesor Marek Góra podkreśla, że obecny wiek emerytalny – 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn – stał się anachronizmem. W dawnych czasach średnia długość życia była znacznie krótsza niż wiek przejścia na emeryturę, co dziś uległo odwróceniu. To powoduje ogromną presję na system emerytalny, który bez dostosowania może ulec poważnym zaburzeniom. W praktyce oznacza to konieczność podnoszenia wieku emerytalnego oraz redefinicję pojęcia „aktywności zawodowej”.
Paradoks młodości biologicznej vs. przestarzałych umiejętności
Współczesny człowiek w wieku 50 lat biologicznie jest młodszy niż pokolenia sprzed kilkudziesięciu lat, ale jednocześnie jego kwalifikacje zawodowe mogą szybko tracić aktualność. Szybkie tempo rozwoju technologii sprawia, że umiejętności zdobyte dawno temu stają się przestarzałe nawet po dekadzie pracy. W tym kontekście ciągłe kształcenie staje się niezbędnym elementem utrzymania konkurencyjności na rynku pracy.
Marek Góra wskazuje, że paradoks ten wymaga od pracowników nie tylko gotowości do dłuższej pracy, ale także elastyczności i otwartości na naukę przez całe życie. To fundamentalna zmiana w postrzeganiu kariery – zamiast tradycyjnego modelu „szkoła-praca-emerytura” pojawia się koncepcja lifelong learning, czyli uczenia się przez całe życie.
Ewolucja rynku pracy: od siły mięśni do elastyczności
Technologia i zmiana charakteru pracy
Postęp technologiczny radykalnie zmienia charakter pracy. W ostatnich dekadach znacząco spadł udział zawodów wymagających dużej sprawności fizycznej – obecnie stanowią one około 12% rynku zatrudnienia w porównaniu do 34% w latach 80. XX wieku. Automatyzacja procesów oraz rozwój cyfryzacji pozwalają osobom starszym pozostać aktywnymi zawodowo dłużej niż kiedyś.
Przykłady z branży logistycznej pokazują zastosowanie nowoczesnych narzędzi wspierających pracowników starszych wiekiem, takich jak egzoszkielety redukujące obciążenia fizyczne. Dzięki temu możliwe jest przedłużenie kariery nawet o kilka lat bez utraty efektywności czy zdrowia.
Modele hybrydowe pracy i ich wpływ na starszych pracowników
Wzrasta popularność modeli hybrydowych – praca zdalna oraz freelancing stają się coraz powszechniejsze. Badania Pracuj.pl wskazują, że ponad trzy czwarte Polaków po 50. roku życia rozważa zmianę zawodu właśnie na bardziej elastyczne formy zatrudnienia. Dla wielu osób doświadczenie życiowe stanowi kluczowy atut umożliwiający rozwój kariery w sektorach doradztwa czy edukacji.
Pracodawcy coraz częściej doceniają kompetencje miękkie starszych pracowników, które są trudne do zastąpienia przez młodsze pokolenia lub maszyny. Model hybrydowy pozwala też lepiej dostosować warunki pracy do indywidualnych potrzeb seniorów, co sprzyja ich wydajności oraz zaangażowaniu.
Edukacja 50+: drugi start zamiast emerytury
Nowe paradygmaty kształcenia dorosłych
Tradycyjny model edukacji ustępuje miejsca idei lifelong learningu – ciągłego rozwoju kompetencji przez całe życie. Niestety w Polsce udział osób powyżej 50 roku życia uczestniczących w szkoleniach pozostaje niski – wynosi około 4,2%, podczas gdy średnia unijna przekracza 11%. Zmiany ma przynieść m.in. Krajowy Fundusz Szkoleniowy, który od 2025 roku dysponuje znaczącymi środkami na dokształcanie pracowników powyżej 45 roku życia.
Szkoła Główna Handlowa oferuje innowacyjne programy mikroqualifikacji – krótkie kursy umożliwiające szybkie zdobycie nowych umiejętności bez konieczności podejmowania studiów magisterskich czy podyplomowych. Przykładem jest kurs „Cyfrowy marketing dla seniorów”, który cieszy się rosnącym zainteresowaniem.
Mikroqualifikacje jako szansa na drugą karierę
Programy mikroqualifikacji to modułowe szkolenia zaprojektowane tak, aby odpowiadać na potrzeby rynku pracy i umożliwiać szybkie przekwalifikowanie się. W Polsce inicjatywy takie prowadzą również organizacje pozarządowe; Fundacja Aktywni 50+ przeszkoliła w ostatnim roku tysiące osób m.in. z zarządzania projektami czy obsługi narzędzi cyfrowych.
Dzięki takim rozwiązaniom osoby po pięćdziesiątce mogą rozpocząć „drugi start” zawodowy, zyskując kompetencje pozwalające na znalezienie zatrudnienia w nowych branżach lub realizację własnych projektów biznesowych.
Zdrowie: warunek sine qua non długowieczności zawodowej
Aktywność fizyczna a wydajność
Związek między aktywnością fizyczną a zdolnością do długotrwałej pracy jest dobrze udokumentowany naukowo. Badania przeprowadzone przez Uniwersytet Jyväskylä wykazały, że osoby wykonujące około 8000 kroków dziennie mają o ponad jedną piątą niższe ryzyko przedwczesnej dezaktywizacji zawodowej niż osoby prowadzące siedzący tryb życia.
Dodatkowo regularny ruch poprawia funkcje poznawcze mózgu – badania MRI potwierdziły zwiększoną plastyczność mózgu u osób aktywnych fizycznie powyżej pięćdziesiątego roku życia. To oznacza lepszą koncentrację i zdolność adaptacji do nowych wyzwań zawodowych.
Polityka zarządzania wiekiem w firmach
Coraz więcej przedsiębiorstw dostrzega znaczenie zdrowia starszych pracowników i wdraża strategie zarządzania wiekiem. W Polsce w połowie 2025 roku aż 42% dużych firm oferowało swoim pracownikom powyżej pięćdziesiątego roku życia bezpłatne karnety na siłownię lub basen. Ponadto prawie jedna piąta przedsiębiorstw dostosowała ergonomicznie stanowiska pracy pod kątem potrzeb seniorów.
Tego rodzaju działania wpływają pozytywnie nie tylko na zdrowie pracowników, ale również na ich motywację i efektywność, co jest kluczowe przy planowaniu dłuższej aktywności zawodowej.
Przyszłość emerytur: między indywidualną odpowiedzialnością a solidarnością
Reforma systemu a rzeczywistość
Marek Góra konsekwentnie sprzeciwia się idei tzw. „emerytury obywatelskiej”, opowiadając się za utrzymaniem systemu opartego na solidarności międzypokoleniowej połączonej z indywidualnymi kontami kapitałowymi. Kluczowym elementem reformy ma być mechanizm automatycznie dostosowujący wiek emerytalny do średniej długości życia obywateli.
Taki model funkcjonuje np. w Szwecji od końca lat dziewięćdziesiątych i pozwolił tam podnieść wiek przejścia na emeryturę bez społecznych napięć – obecnie wynosi on około 68 lat. W Polsce brak podobnych rozwiązań grozi zwiększeniem składek emerytalnych nawet do poziomu ponad jednej trzeciej wynagrodzenia lub poważnymi problemami finansowymi systemu.
Dodatkowo symulacje wskazują, że każde dodatkowe trzy lata pracy mogą zwiększyć wysokość otrzymywanej emerytury o około jedną piątą lub więcej, co stanowi istotną zachętę dla osób decydujących się pozostać aktywnymi zawodowo dłużej.
Aktywność jako nowy paradygmat starości
Dłuższa aktywność zawodowa to nie tylko konieczność wynikająca ze zmian demograficznych i ekonomicznych – to także szansa na pełniejsze wykorzystanie potencjału ludzi dojrzałych życiowo i zawodowo. Przykłady z Japonii czy Finlandii pokazują, że elastyczne formy zatrudnienia oraz inwestycje w edukację i zdrowie mogą znacząco poprawić jakość życia seniorów oraz ich wkład w gospodarkę.
Marek Góra podsumowuje tę perspektywę słowami: „Starość to nie wiek, lecz stan ducha. W gospodarce opartej na wiedzy doświadczenie staje się najcenniejszym kapitałem.” Zachęca wszystkich do planowania swojej przyszłości zawodowej z myślą o ciągłym rozwoju i utrzymaniu aktywności przez wiele lat.
