| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co to jest czterodniowy tydzień pracy? | Model organizacji pracy skracający tydzień do czterech dni przy zachowaniu pełnego lub zmienionego wymiaru godzin. |
| Jakie modele czterodniowego tygodnia pracy testuje Polska? | Polska pilotażowo wdraża 32-godzinny tydzień pracy w cztery dni oraz 35-godzinny tydzień z elastycznym rozkładem. |
| Jakie korzyści niesie czterodniowy tydzień pracy? | Poprawa równowagi praca-życie, wyższa wydajność, mniejsza rotacja i lepsze zdrowie psychiczne pracowników. |
Coraz więcej państw na świecie podejmuje działania mające na celu skrócenie tygodnia pracy, co według badań przynosi korzystne efekty zarówno dla pracowników, jak i przedsiębiorstw. W krajach takich jak Japonia czy Hiszpania eksperymenty z czterodniowym tygodniem pracy zaowocowały wzrostem wydajności oraz poprawą jakości życia zawodowego. Polska stoi dziś u progu podobnej zmiany – Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej uruchomiło pilotażowy program, który ma przetestować modele skróconego czasu pracy przed planowanymi reformami Kodeksu pracy. Pytanie brzmi: czy polski rynek jest gotowy na taką rewolucję i jakie zmiany czekają pracowników oraz pracodawców w nadchodzących latach?
Spis treści:
Inicjatywa rządowa: pilotaż czterodniowego tygodnia pracy
W kwietniu 2025 roku ruszył pilotażowy program czterodniowego tygodnia pracy, realizowany przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Celem jest sprawdzenie praktycznych aspektów wdrożenia krótszego tygodnia przy zachowaniu pełnego wynagrodzenia lub elastycznego rozkładu czasu. Program obejmuje zarówno sektor publiczny, jak i prywatny, a jego budżet wynosi 10 milionów złotych. Dofinansowanie może sięgać nawet miliona złotych dla pojedynczego przedsiębiorstwa uczestniczącego w pilotażu.
W ramach projektu testowane są dwa główne modele: pierwszy zakłada 32-godzinny tydzień pracy rozłożony na cztery dni po osiem godzin, drugi zaś to 35-godzinny tydzień w pięciu dniach z możliwością elastycznego harmonogramu. Do pilotażu zgłosiły się m.in. Urząd Miasta Leszno, Herbapol Poznań oraz samorząd Włocławka. W Lesznie urzędnicy funkcjonują według systemu rotacyjnego „na suwak”, co pozwala utrzymać dostępność usług dla mieszkańców mimo krótszego tygodnia pracy.
Reforma wywołuje jednak polityczne spory. Minister Agnieszka Dziemianowicz-Bąk podkreśla, że skrócony czas pracy to odpowiedź na współczesne wyzwania rynku zatrudnienia. Z kolei inni członkowie rządu obawiają się negatywnego wpływu na małe firmy oraz komplikacji wynikających ze zmian demograficznych. Te różnice w stanowiskach opóźniają procedowanie nowelizacji Kodeksu pracy, której wejście w życie przesunięto najprawdopodobniej na rok 2027.
Obecne regulacje prawne i możliwości wdrożenia
Aktualne przepisy Kodeksu pracy już umożliwiają stosowanie elastycznych form zatrudnienia, w tym system skróconego tygodnia pracy. Artykuł 143 przewiduje możliwość wydłużenia dobowego wymiaru czasu do 12 godzin przy jednoczesnym ograniczeniu liczby dni roboczych do czterech w okresie rozliczeniowym do miesiąca. Alternatywnie możliwe jest zatrudnienie na niepełny etat odpowiadający skróconemu wymiarowi godzin.
Mimo tych możliwości tylko około 10% firm korzysta obecnie z takich rozwiązań, głównie w branżach kreatywnych i informatycznych. Jednym z głównych powodów są zwiększone koszty jednostkowe pracy – utrzymanie pełnych wynagrodzeń przy mniejszej liczbie przepracowanych godzin oznacza wzrost kosztów dla pracodawców.
Proponowane zmiany prawne zakładają obniżenie standardowego tygodniowego wymiaru czasu pracy z 40 do 35 godzin przy zachowaniu pięciodniowego rozkładu lub uelastycznienie systemu równoważnego umożliwiającego pracę przez cztery dni po dziewięć godzin dziennie z dłuższym weekendem. Rozważane jest także wprowadzenie bonu efektywnościowego dla firm wdrażających takie modele bez obniżenia wynagrodzeń.
Perspektywy pracowników i pracodawców
Badania opinii publicznej wskazują na rosnące zainteresowanie czterodniowym tygodniem pracy wśród polskich pracowników. Według danych z początku 2024 roku około 28% respondentów popiera ten model, a największe poparcie wykazuje grupa wiekowa 25-34 lata. Jednak ponad połowa badanych wyraża jednocześnie obawy dotyczące możliwej utraty premii lub ograniczenia nadgodzin.
Z kolei doświadczenia zagraniczne pokazują pozytywne skutki takich zmian – w brytyjskim South Cambridgeshire po wdrożeniu czterodniowego tygodnia rotacja personelu zmniejszyła się o 40%, a wydajność wzrosła o ponad 20%. To przekłada się na lepszą atmosferę pracy i mniejsze koszty rekrutacji.
Pracodawcy z sektora małych i średnich przedsiębiorstw są jednak sceptyczni wobec zmian. Ponad dwie trzecie firm ocenia, że skrócenie czasu pracy może zaszkodzić ich konkurencyjności, zwłaszcza w branżach wymagających ciągłości obsługi klienta czy produkcji. Mimo tego przykłady firm takich jak Herbapol Poznań pokazują, że odpowiednio wdrożony model może przynieść korzyści – spadek absencji chorobowej oraz niższe koszty rekrutacji potwierdzają realne oszczędności i poprawę warunków zatrudnienia.
Wyzwania systemowe i ekonomiczne
Kwestia finansowania pozostaje największym wyzwaniem przy przechodzeniu na krótszy tydzień pracy z zachowaniem dotychczasowych dochodów pracowników. Szacuje się, że koszt dodatkowy dla rynku przemysłowego może wynieść od 1,2 do nawet 1,8 miliarda złotych rocznie. Rząd proponuje ulgi podatkowe lub dopłaty do wynagrodzeń jako formę wsparcia dla przedsiębiorstw przez pierwsze lata funkcjonowania nowego modelu.
Obawy pojawiają się także w kontekście sektora edukacji i służby zdrowia. Ministerstwo podkreśla jednak, że reforma nie obejmie szkół ani placówek oświatowych – edukacja pozostanie na tradycyjnym pięciodniowym systemie. W służbie zdrowia testowane są rozwiązania hybrydowe umożliwiające dostosowanie grafików pielęgniarek do potrzeb pacjentów przy zachowaniu całkowitego wymiaru czasu pracy.
Międzynarodowe doświadczenia jako inspiracja dla Polski
Analizy globalnych eksperymentów wskazują na liczne korzyści wynikające ze skrócenia tygodnia pracy. Metaanaliza badań przeprowadzonych między 2022 a 2024 rokiem wykazała, że aż trzy czwarte firm kontynuowało stosowanie modelu po zakończeniu pilotaży. Pracownicy deklarowali poprawę zdrowia psychicznego oraz większą satysfakcję z życia zawodowego i prywatnego.
W Hiszpanii program rządowy wspierający czterodniowy tydzień przyczynił się do spadku bezrobocia o ponad trzy procent w ciągu roku. Z kolei japoński Microsoft odnotował wzrost produktywności o niemal 40% po przejściu na krótszy czas pracy. Te przypadki stanowią ważną inspirację dla Polski, choć należy pamiętać o specyfice lokalnego rynku i konieczności dostosowania rozwiązań do krajowych realiów.
Czterodniowy tydzień pracy nie jest więc tylko modnym trendem czy chwilową innowacją – to potencjalna odpowiedź na współczesne wyzwania rynku zatrudnienia związane ze starzeniem się społeczeństwa, rosnącymi oczekiwaniami pracowników oraz potrzebą zwiększenia efektywności firm.
Podsumowanie
Czterodniowy tydzień pracy to krok ku nowoczesnemu rynkowi zatrudnienia w Polsce przewidziany do szerszego wdrożenia po roku 2025 dzięki pilotażom i planowanym zmianom legislacyjnym. Reformy te mają szansę poprawić równowagę między życiem zawodowym a prywatnym Polaków oraz zwiększyć konkurencyjność polskich przedsiębiorstw poprzez optymalizację procesów i wzrost wydajności pracowników.
Aby jednak osiągnąć sukces tej transformacji konieczne będzie przeprowadzenie kompleksowej reformy Kodeksu Pracy uwzględniającej różnorodne modele organizacji czasu pracy oraz stworzenie mechanizmów finansowego wsparcia dla szczególnie narażonych sektorów gospodarki. Edukacja społeczna oraz przełamywanie stereotypów dotyczących efektywności krótszego tygodnia również odegrają kluczową rolę.
Jak zauważa ekspert prof. Janusz Witkowski: „Czterodniowy tydzień pracy to nie tylko szansa na lepsze życie zawodowe i prywatne Polaków, ale także krok ku przyszłości, w której jakość czasu staje się ważniejsza niż jego ilość”. To zaproszenie do szerokiej debaty i wspólnego poszukiwania najlepszych rozwiązań dla polskiego rynku pracy.
