Ustawa frankowa, zaprezentowana 6 lutego 2024 r., stanowi próbę rozwiązania problemów kredytobiorców posiadających kredyty powiązane z frankiem szwajcarskim (CHF). Niestety, pomimo wprowadzenia szeregu korzystnych dla konsumentów rozwiązań, projekt nie jest wolny od istotnych braków. Skupia się jedynie na kredytach frankowych, pomijając inne waluty, co może prowadzić do niejasności proceduralnych. Ponadto, wyklucza osoby prawne i przedsiębiorców, co ogranicza zakres działania ustawy. W artykule omówimy, czego brakuje, aby ustawa stała się bardziej kompletnym rozwiązaniem.
Spis treści:
Analiza projektu ustawy frankowej
Projekt ustawy frankowej, zaprezentowany 6 lutego 2024 roku przez ministra sprawiedliwości, ma na celu uproszczenie procedur sądowych związanych z kredytami denominowanymi lub indeksowanymi do franka szwajcarskiego (CHF). Ustawodawcy zamierzają w ten sposób zmniejszyć ogromne obciążenie sądów oraz przyspieszyć procesy sądowe dotyczące kredytów frankowych. Warto zaznaczyć, że nowe przepisy mają zastosowanie wyłącznie do spraw z udziałem konsumentów – osoby prawne oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą nie będą mogły z nich skorzystać.
Automatyczne zawieszenie spłaty kredytu
Jednym z kluczowych zapisów projektu jest automatyczne zawieszenie spłaty kredytu w momencie doręczenia pozwanemu bankowi pozwu złożonego przez konsumenta. Do czasu prawomocnego zakończenia postępowania konsument nie będzie musiał spłacać kolejnych rat, a banki nie będą mogły wypowiedzieć umowy kredytowej czy zgłosić braku dokonania spłat do rejestrów dłużników. Jest to istotna zmiana, gdyż obecnie zabezpieczenie powództwa wymaga osobnego wniosku i postanowienia sądu, co może powodować dodatkowe opóźnienia.
Rozpoznawanie spraw na posiedzeniu niejawnym
Projekt ustawy umożliwia sądom rozpatrywanie spraw frankowych na posiedzeniach niejawnych, eliminując wymóg przeprowadzania pełnych rozpraw nawet przy sprzeciwie stron. Taka zdalna formuła oszczędza czas i zasoby sądowe, wprowadzając również możliwość przesłuchania świadków zdalnie oraz przedstawiania stanowisk końcowych na piśmie przez obie strony postępowania. Choć taka możliwość już istnieje, nowe przepisy mają usunąć wszelkie wątpliwości i uprościć proces.
Braki w projekcie ustawy frankowej
Jednym z głównych zarzutów wobec nowego projektu ustawy jest jego ograniczenie do kredytów związanych z frankiem szwajcarskim. Krytycy wskazują, że identyczne mechanizmy indeksacji lub denominacji, które dotyczą CHF, mogą być stosowane również w przypadku kredytów powiązanych z innymi walutami – jak euro, dolar czy jen japoński. Zawężenie ustawy wyłącznie do franka szwajcarskiego może prowadzić do problemów proceduralnych, szczególnie w sytuacjach, gdy jeden pozew obejmuje różne waluty. Nie ma przekonujących argumentów przemawiających za takim rozdzieleniem, co jest jednym z głównych mankamentów tej regulacji.
Kolejnym istotnym brakiem projektu ustawy jest fakt, że obejmuje ona wyłącznie kredyty, pomijając całkowicie pożyczki powiązane z kursem waluty obcej. Banki często udzielały również pożyczek indeksowanych do walut, w tym do CHF, zatem wykluczenie ich z zakresu ustawy wydaje się być przeoczeniem. W odróżnieniu od kredytów, umowy pożyczek nie musiały zawierać przeznaczenia środków, lecz ich struktura i potencjalne kontrowersje prawne są zbliżone. Takie wykluczenie może narazić część kredytobiorców na brak możliwości skorzystania z proponowanych ułatwień, co również jest uznawane za istotną lukę w prawie.
Projekt ustawy, mimo że podejmuje próbę rozwiązania problemów proceduralnych związanych z kredytami frankowymi, mierzy się z wieloma wyzwaniami. Niewystarczająca inkluzywność przepisów, ograniczenia walutowe oraz pominięcie pożyczek mogą wymagać dalszych prac legislacyjnych, aby skutecznie i kompleksowo wspierać kredytobiorców i odciążać sądy z nadmiernych obciążeń postępowaniami. Zastosowanie korekt i przyszłych nowelizacji może okazać się niezbędne, by specustawa rzeczywiście spełniała swoje założenia.
Problemy proceduralne i konsumenckie
Projekt ustawy frankowej, choć wprowadza szereg zmian mających na celu usprawnienie procesów dotyczących kredytów powiązanych z frankiem szwajcarskim, ogranicza się jedynie do kredytobiorców będących konsumentami. Oznacza to, że osoby prawne oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą nie będą mogły skorzystać z rozwiązań proponowanych w ustawie. Jest to istotne ograniczenie, które wyklucza pewną grupę kredytobiorców, którzy znaleźli się w analogicznej sytuacji co konsumenci, ale formalnie nie spełniają definicji konsumenta.
Można zastanawiać się, czy takie podejście legislacyjne jest sprawiedliwe, ponieważ istnieje wiele przypadków, w których osoby prowadzące działalność gospodarczą również zaciągały kredyty frankowe, niekoniecznie związane bezpośrednio z ich biznesem, ale na potrzeby osobiste. Nowe przepisy powinny więc obejmować szersze spektrum kredytobiorców, w tym również złotówkowych, aby rzeczywiście ułatwić i usprawnić postępowania sądowe we wszystkich analogicznych przypadkach.
Jednym z największych problemów związanych z obecną ustawą dla frankowiczów jest kwestia definiowania statusu konsumenta, co nierzadko prowadzi do sporów sądowych. Ustawa nie zawiera jednoznacznego mechanizmu rozstrzygania, czy dana osoba zaciągnęła kredyt jako konsument w rozumieniu prawa, czy jako przedsiębiorca. Sytuacja taka stwarza problemy proceduralne, ponieważ brak jest jasnych wytycznych określających, kto powinien o tym decydować.
Przykładowo, jeśli osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą zaciągnęła kredyt mieszkaniowy, to może pojawić się spór, czy kredyt ten był związany z działalnością gospodarczą, czy potrzebami prywatnymi. W roli decydującej mogłaby wystąpić niezależna komisja lub sąd, ale taka ścieżka nie została wskazana w projekcie ustawy, co niewątpliwie utrudnia rozwiązanie tego problemu.
Ponadto, automatyczne zawieszenie spłaty rat kredytowych, przewidziane w projekcie ustawy, może nie znaleźć zastosowania w przypadkach, gdzie status konsumenta jest wątpliwy, co dodatkowo komplikuje sytuację osób zaciągających kredyty w celach prywatnych, ale prowadzących działalność gospodarczą. To oznacza, że osoby niemające pewności co do uznania ich za konsumentów, mogą być narażone na niepewność związaną z kontynuacją spłat i konsekwencjami prawnymi braku możliwości spłaty.
Wnioski i rekomendacje
Podsumowując analizę projektu ustawy frankowej, można wyróżnić kilka kluczowych aspektów, które wymagają uwagi i dalszych działań. Przede wszystkim, jednym z głównych braków projektu jest zawężenie jego zastosowania jedynie do kredytów powiązanych z frankiem szwajcarskim oraz do spraw konsumenckich. Rozwiązania te pomijają osoby prawne, przedsiębiorców oraz właścicieli kredytów denominowanych w innych walutach, takich jak euro, dolar czy jen. Ważnym krokiem byłoby uwzględnienie różnych form kredytów walutowych, co mogłoby przyczynić się do rozwiązania szerszego wachlarza problemów prawnych i proceduralnych.
Kolejnym istotnym aspektem jest brak rozwiązania kwestii związanych z pożyczkami powiązanymi z walutami obcymi. Banki często udzielały takich pożyczek, a wyłączenie ich z regulacji ustawy może stanowić istotne przeoczenie. Rozszerzenie przepisów na pożyczki mogłoby zapewnić większą spójność prawną oraz równość w traktowaniu różnorodnych produktów finansowych.
Wprowadzenie automatycznego zawieszenia spłaty kredytu po złożeniu pozwu jest pozytywnym krokiem, jednak kluczowe będzie obserwowanie, jak te zmiany wpłyną na praktykę sądową i bankową. Aby projekt stał się rzeczywistym narzędziem poprawy sytuacji frankowiczów, niezbędna będzie ciągła obserwacja jego skutków oraz gotowość do wprowadzania niezbędnych korekt. Zaangażowanie różnych stron i ekspertów umożliwi lepsze dostosowanie regulacji do rzeczywistych potrzeb kredytobiorców i sprawniejsze rozwiązywanie sporów.
