W maju 2025 roku głośno zrobiło się o sprawie 54-letniej kobiety z ciężką retinopatią cukrzycową i dyskopatią wielopoziomową, której Zakład Ubezpieczeń Społecznych obniżył stopień niepełnosprawności z I do II grupy. Pomimo braku jakiejkolwiek poprawy jej stanu zdrowia, ZUS uznał, że „ozdrowiała” i może podjąć pracę. Ta decyzja, określana w środowisku jako „cudowne ozdrowienie przez ZUS”, wywołała falę krytyki oraz szeroką debatę nad transparentnością i rzetelnością procedur orzekania o niepełnosprawności w Polsce.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co oznacza „cudowne ozdrowienie przez ZUS”? | To ironiczne określenie decyzji ZUS o obniżeniu stopnia niepełnosprawności mimo braku poprawy zdrowia. |
| Jakie są konsekwencje obniżenia grupy inwalidzkiej przez ZUS w 2025 roku? | Zmniejszenie świadczeń finansowych, utrudnienia w dostępie do pomocy i konieczność odwołań prawnych. |
| Czy zmiany w procedurach orzekania niepełnosprawności przez ZUS po 2025 roku przyniosą poprawę? | Planuje się reformy, ale ich skuteczność będzie zależała od wdrożenia obowiązkowych konsyliów i lepszego dialogu z pacjentami. |
Spis treści:
Kontekst prawny i statystyczny zmian orzeczniczych
W czerwcu 2025 roku Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej wprowadziło istotne zmiany w przepisach dotyczących orzekania o niepełnosprawności. Nowe rozporządzenie przewiduje między innymi siedmioletni okres ważności orzeczeń dotyczących aż 208 chorób rzadkich, co ma zapewnić stabilizację sytuacji osób dotkniętych tymi schorzeniami. Jednakże praktyka Zakładu Ubezpieczeń Społecznych coraz częściej odbiega od tej stabilizacji. W pierwszym kwartale 2025 roku aż jedna trzecia wniosków o rentę została odrzucona z powodu stwierdzenia zdolności do pracy, co budzi poważne wątpliwości co do rzetelności oceny medycznej.
Statystyki z ostatnich lat pokazują, że skuteczność odwołań od decyzji ZUS jest bardzo niska – w 2021 roku jedynie nieco ponad jedna piąta apelacji została uwzględniona przez sądy. W ten sposób wiele osób pozostaje bez odpowiedniego wsparcia, mimo faktycznych ograniczeń zdrowotnych.
Mechanizm „cudownego ozdrowienia”
Zjawisko nazywane „cudownym ozdrowieniem przez ZUS” polega na formalnym uznaniu osoby za zdolną do pracy mimo występujących u niej poważnych schorzeń. Przykładem jest opisywana kobieta z bardzo ograniczonym polem widzenia i niską ostrością wzroku – parametry jednoznacznie kwalifikujące ją do I grupy inwalidzkiej. Mimo to komisja lekarska ZUS zanotowała jedynie fakt, że pacjentka była zdolna do odczytania nagłówka dokumentu z bliskiej odległości. Ta powierzchowna ocena stała się podstawą do obniżenia stopnia niepełnosprawności.
Tego typu przypadki pokazują, że obecne procedury orzekania mogą nie uwzględniać pełnego obrazu klinicznego pacjenta, co prowadzi do błędnych i krzywdzących decyzji.
Ekonomiczne konsekwencje decyzji
Straty finansowe beneficjentów
Obniżenie stopnia niepełnosprawności niesie ze sobą konkretne straty finansowe dla osób dotkniętych tą decyzją. W przypadku osoby z II grupą inwalidzką zmniejsza się wysokość zasiłku pielęgnacyjnego o ponad dwieście złotych miesięcznie. Również refundacja składek na ubezpieczenia społeczne zostaje znacząco ograniczona, a kwoty dotacji na likwidację barier architektonicznych są niższe lub całkowicie niedostępne.
Dla wspomnianej kobiety oznacza to roczny ubytek dochodu przekraczający dwadzieścia trzy tysiące złotych, co stanowi ponad jedną trzecią jej całkowitego dochodu dyspozycyjnego. Tak duże straty mają bezpośredni wpływ na jakość życia oraz możliwości samodzielnego funkcjonowania.
Koszty systemowe
Decyzje takie jak ta prowadzą również do zwiększenia kosztów po stronie państwa. Wzrost liczby postępowań odwoławczych generuje dodatkowe wydatki budżetowe – tylko w 2025 roku przeznaczono na ten cel blisko dwieście milionów złotych, co stanowi wzrost o kilkanaście procent względem poprzedniego roku. Równocześnie rosną wydatki samorządów na pomoc doraźną dla osób poszkodowanych decyzjami administracyjnymi, co dodatkowo obciąża lokalne budżety.
Perspektywy zmian systemowych
Argumenty stron
Zakład Ubezpieczeń Społecznych podkreśla, że wdrożenie nowoczesnych algorytmów sztucznej inteligencji pozwoliło zwiększyć zgodność wydawanych orzeczeń z międzynarodowymi wytycznymi WHO o około piętnaście procent. Ponadto czas oczekiwania na decyzję skrócił się ze standardowych sześciu tygodni do czterech tygodni, co ma poprawić efektywność procesu.
Z kolei organizacje pozarządowe oraz sami beneficjenci wskazują na liczne niedociągnięcia procedur. Aż ponad trzy czwarte ankietowanych w 2025 roku uważało, że obecne mechanizmy orzekania nie biorą należycie pod uwagę chorób współistniejących ani indywidualnej sytuacji pacjenta. W odpowiedzi na te problemy przygotowywany jest projekt ustawy powołujący rzecznika praw osób niepełnosprawnych, który miałby nadzorować procesy decyzyjne i interweniować w przypadku naruszeń.
Scenariusze na nadchodzące lata
W perspektywie najbliższych dwóch lat możliwe są trzy główne scenariusze rozwoju sytuacji:
Po pierwsze, wersja optymistyczna zakłada wdrożenie obowiązkowych konsyliów lekarskich przy kontrowersyjnych sprawach oraz zwiększenie transparentności procesu orzekania.
Po drugie, scenariusz pesymistyczny przewiduje dalszą automatyzację większości decyzji przy minimalnym udziale lekarzy specjalistów, co może pogłębić problemy z błędnymi ocenami.
Ostatecznie kompromis mógłby polegać na utworzeniu międzyresortowego zespołu ekspertów zajmującego się harmonizacją kryteriów oceny między różnymi instytucjami państwowymi.
Wpływ na przeciętnego obywatela
Dla przeciętnej osoby z niepełnosprawnością wzroku ryzyko utraty statusu lub obniżenia grupy inwalidzkiej staje się realnym zagrożeniem – prognozy wskazują, że nawet jedna piąta takich osób może spotkać się z taką sytuacją w ciągu najbliższych dwóch lat. Proces odwoławczy wiąże się często z koniecznością poniesienia wysokich kosztów prawnych, które przekraczają kilka tysięcy złotych.
Jednocześnie program „Aktywny ZUS” oferuje wsparcie finansowe w wysokości piętnastu tysięcy złotych dla osób z II grupą inwalidzką na przekwalifikowanie zawodowe lub podjęcie nowej aktywności zawodowej. To jedna z inicjatyw mających przeciwdziałać negatywnym skutkom zmian orzeczniczych oraz promować aktywizację zawodową osób niepełnosprawnych.
Rozwiązania problemu
Propozycje zmian w procedurach orzekania
Aby przeciwdziałać efektom „cudownego ozdrowienia” konieczne jest wprowadzenie obowiązkowych konsyliów lekarskich przy podejmowaniu decyzji o zmianie stopnia niepełnosprawności. Taka praktyka pozwoli uwzględnić szerszy zakres danych medycznych oraz opinie specjalistów różnych dziedzin.
Zwiększenie transparentności procesu orzekania wymaga także udostępnienia pełnej dokumentacji medycznej pacjentom oraz umożliwienia im udziału w posiedzeniach komisji lub ich elektronicznym transmitowaniu.
Wzmocnienie dialogu między pacjentami a instytucjami
Niezwykle ważnym aspektem reform jest rozwój komunikacji pomiędzy osobami niepełnosprawnymi a instytucjami państwowymi. Proponowane działania obejmują szkolenia dla pracowników ZUS dotyczące specyfiki różnych schorzeń oraz ustanowienie stałych kanałów konsultacyjnych z przedstawicielami środowisk pacjentów.
Taki dialog może przyczynić się do lepszego rozumienia potrzeb beneficjentów oraz budowy wzajemnego zaufania – kluczowego elementu skutecznego systemu wsparcia społecznego.
Podsumowanie i wezwanie do działania
Sytuacja związana z „cudownym ozdrowieniem przez ZUS” ujawnia fundamentalne problemy polskiego systemu orzecznictwa dotyczącego niepełnosprawności. Niezbędne są kompleksowe reformy obejmujące zarówno aspekty prawne, jak i organizacyjne oraz społeczne. Odbudowa zaufania obywateli do instytucji wymaga transparentności, rzetelności oraz rzeczywistego uwzględniania indywidualnych przypadków medycznych.
Zachęcamy wszystkich czytelników do refleksji nad tym, jak system wsparcia osób niepełnosprawnych może zostać ulepszony tak, aby żadne „cudowne ozdrowienie” nie stało się przykrym symbolem niesprawiedliwości wobec najbardziej potrzebujących członków społeczeństwa.
