W obliczu rosnących napięć geopolitycznych i zmieniającego się krajobrazu bezpieczeństwa w Europie, sektor finansowy podejmuje nowe wyzwania, angażując się w finansowanie wydatków obronnych. Banki coraz śmielej inwestują w przemysł zbrojeniowy, redefiniując swoje polityki kredytowe i dostosowując strategie do aktualnych potrzeb kontynentu. Polski rynek, na czele z Bankiem Gospodarstwa Krajowego (BGK), staje się laboratorium innowacyjnych modeli finansowania obronności, które mogą mieć wpływ na całą Unię Europejską. W artykule przyjrzymy się, dlaczego i jak banki zmieniają swoje podejście do sektora obronnego oraz jakie konsekwencje niesie to dla bezpieczeństwa Europy w perspektywie roku 2025 i później.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Dlaczego banki zmieniają politykę kredytową wobec sektora obronnego? | Geopolityczne napięcia i ograniczenie wsparcia USA wymuszają większe zaangażowanie banków w finansowanie wydatków obronnych. |
| Jaką rolę odgrywa Bank Gospodarstwa Krajowego w Polsce? | BGK zarządza Funduszem Wsparcia Sił Zbrojnych i proponuje model finansowania obronności do zastosowania na poziomie UE. |
| Jakie wyzwania wiążą się z finansowaniem sektora obronnego przez banki? | Dylematy etyczne wynikające z kryteriów ESG oraz konieczność dostosowania regulacji unijnych. |
Spis treści:
Zmiana Paradygmatu: Od ESG do Bezpieczeństwa
Dotychczasowe podejście banków do inwestycji było silnie uwarunkowane przez kryteria ESG (Environmental, Social, Governance), które często ograniczały zaangażowanie instytucji finansowych w sektor obronny. Jednakże rosnące zagrożenia geopolityczne w Europie spowodowały rewizję tych zasad. Banki takie jak Commerzbank, Danske Bank czy UBS Asset Management zaczynają wypracowywać nowe polityki kredytowe, które uwzględniają strategiczne znaczenie sektora zbrojeniowego. Na przykład Commerzbank uruchomił na początku 2025 roku specjalny fundusz inwestycyjny dedykowany startupom obronnym, świadomie rezygnując z części wymogów ESG, aby nie blokować inwestycji o kluczowym znaczeniu dla bezpieczeństwa kontynentu.
Rob Bauer, były przewodniczący komitetu wojskowego NATO, podkreślił podczas jednego z międzynarodowych forum w 2025 roku, że instytucje finansowe ignorujące potencjał zwrotu z inwestycji w sektorze obronnym popełniają poważny błąd ekonomiczny. Jego zdaniem sektor ten ma przyciągnąć setki miliardów euro w nadchodzących dwóch dekadach, co czyni go atrakcyjnym punktem zainteresowania dla inwestorów. Ta zmiana paradygmatu pokazuje, że bezpieczeństwo staje się nowym filarem polityk inwestycyjnych banków, zwłaszcza w kontekście europejskim.
Polska: Laboratorium Nowych Modeli Finansowania
Polska wyróżnia się jako przykład kraju, gdzie innowacyjne modele finansowania wydatków obronnych są już wdrażane praktycznie. Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) odgrywa tu centralną rolę poprzez zarządzanie Funduszem Wsparcia Sił Zbrojnych (FWSZ). Od 2023 roku fundusz ten przeznaczył ponad 76 miliardów złotych na zakup nowoczesnego sprzętu wojskowego i rozwój technologii militarnych. BGK współpracuje przy tym z komercyjnymi bankami takimi jak PKO BP czy Citi Handlowy, które wspierają emisję obligacji o wartości miliarda dolarów na finansowanie projektów związanych z obronnością.
W kwietniu 2025 roku BGK zaproponował Komisji Europejskiej rozszerzenie modelu polskiego wsparcia na poziom unijny poprzez instrument SAFE (Security and Defence Facility for Europe). Plan zakłada uruchomienie funduszu o wartości do 150 miliardów euro, który ma służyć wspólnemu finansowaniu zamówień wojskowych państw członkowskich UE. Taki krok miałby istotne znaczenie dla wzmacniania europejskiej suwerenności strategicznej oraz integracji rynków kapitałowych wokół celów bezpieczeństwa.
Statystyki i Prognozy: Skala Inwestycji
Dane dotyczące wydatków na obronność wskazują na dynamiczny wzrost zarówno w Polsce, jak i szerzej w Europie. Ministerstwo Obrony Narodowej prognozuje, że w 2025 roku Polska przeznaczy na cele wojskowe około 124 miliardy złotych, co stanowi około 3,1% PKB. Jednak według szacunków Banku Światowego realne nakłady mogą przekroczyć nawet 5% PKB ze względu na różnice metodologiczne – Eurostat bowiem nie uwzględnia m.in. emerytur wojskowych, które stanowią istotną część budżetu MON.
Z raportu Deloitte wynika, że Polska planuje wydać między 2025 a 2035 rokiem około 1868 miliardów złotych na rozwój sektora obronnego – kwota ta jest ponad dwukrotnie wyższa niż suma nakładów z poprzedniej dekady. Dla porównania Rosja planuje przeznaczyć na cele militarne około 8% swojego PKB w tym samym okresie, a Niemcy – pomimo wzrostu budżetu po agresji Rosji na Ukrainę – nadal polegają głównie na amerykańskim kapitale przy finansowaniu swoich programów zbrojeniowych.
Wyzwania: ESG vs. Bezpieczeństwo
Mimo pozytywnej zmiany podejścia banków do sektora obronnego pozostają poważne wyzwania natury etycznej i prawnej. Kryteria ESG nadal mają duży wpływ na działalność instytucji finansowych. Przykładem jest przypadek niemieckiej firmy Tytan Technologies, która przez ponad rok nie mogła otworzyć konta bankowego pomimo otrzymania rządowej dotacji i realizacji kontraktów związanych z technologiami wojskowymi. Założyciel firmy wskazuje na brak elastyczności banków wynikający z ich wewnętrznych polityk zgodności oraz presji społecznej dotyczącej standardów ESG.
W odpowiedzi Komisja Europejska przygotowuje reformę kryteriów ESG tak, aby lepiej uwzględniały one aspekty bezpieczeństwa strategicznego państw członkowskich. Propozycje przewidują zwolnienie projektów spełniających standardy NATO z części restrykcji środowiskowych i społecznych. Eksperci ostrzegają jednak przed ryzykiem osłabienia wiarygodności zielonej transformacji oraz koniecznością znalezienia równowagi między etyką a realiami geopolitycznymi.
Perspektywy: Czy Banki Zastąpią Państwo?
Sektor bankowy już teraz odgrywa znaczącą rolę w finansowaniu potrzeb państw związanych z bezpieczeństwem narodowym. Według Dr Tomasza Pawlonki ze Związku Banków Polskich ponad połowa pożyczek państwowych pochodzi obecnie od instytucji finansowych poprzez zakup obligacji skarbowych i innych instrumentów dłużnych. Zaangażowanie banków w sektor obronny postrzegane jest jako naturalna kontynuacja tej roli.
Z kolei Antonella Bassani z Banku Światowego podkreśla potrzebę reform strukturalnych umożliwiających pogodzenie rosnących wydatków na bezpieczeństwo ze stabilnym wzrostem gospodarczym. Przewiduje się także szybki rozwój europejskiego rynku zbrojeniowego – prognozy wskazują wzrost o około 45% do roku 2030 napędzany innowacjami technologicznymi w cyberbezpieczeństwie oraz systemach bezzałogowych.
BGK proponuje również zwiększenie udziału funduszy emerytalnych i ubezpieczeniowych w inwestycjach obronnych do poziomu 5% aktywów, co mogłoby skutkować dopływem dodatkowych kilkuset miliardów złotych rocznie do sektora bezpieczeństwa narodowego.
Zatem choć państwo pozostaje głównym gwarantem bezpieczeństwa, rola sektora finansowego staje się coraz bardziej kluczowa jako partner strategiczny wspierający rozwój zdolności obronnych Europy.
Podsumowując, obserwujemy fundamentalną zmianę podejścia banków do finansowania wydatków obronnych – od marginalizacji tego sektora ze względu na kryteria ESG po aktywne wspieranie rozwoju przemysłu zbrojeniowego jako elementu strategii bezpieczeństwa narodowego i europejskiego. Polski model zarządzany przez BGK może stać się inspiracją dla całej Unii Europejskiej, zwłaszcza w kontekście ograniczenia amerykańskiego wsparcia militarnego dla Europy. Sukces tej transformacji zależeć będzie jednak od umiejętności pogodzenia wymogów etycznych i prawnych z niezbędną modernizacją potencjału obronnego kontynentu.
