| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Czym jest certyfikacja wykonawców zamówień publicznych? | Dobrowolnym systemem potwierdzającym wiarygodność i kwalifikacje firm uczestniczących w przetargach publicznych. |
| Jakie korzyści przyniesie nowa ustawa firmom? | Skrócenie czasu weryfikacji, obniżenie kosztów administracyjnych i zwiększenie konkurencyjności, szczególnie dla MŚP. |
| Kiedy planowane jest wejście w życie nowych przepisów? | Projekt ustawy ma obowiązywać od marca 2026 roku po okresie vacatio legis wynoszącym 10 miesięcy. |
Sejm RP podjął ważny krok na rzecz modernizacji polskiego systemu zamówień publicznych, kierując do komisji projekt ustawy o dobrowolnej certyfikacji wykonawców. Ta inicjatywa, przygotowana przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii, ma wejść w życie w marcu 2026 roku. Jej celem jest usprawnienie rynku poprzez ograniczenie biurokracji i zwiększenie przejrzystości procesów przetargowych. Dla wielu przedsiębiorstw, zwłaszcza małych i średnich, certyfikacja może stać się kluczem do łatwiejszego dostępu do kontraktów publicznych oraz szansą na rozwój w konkurencyjnym środowisku. Jakie zmiany niesie ze sobą nowa ustawa i jakie będą jej konsekwencje dla rynku?
Spis treści:
Najważniejsze Fakty
Projekt ustawy o certyfikacji wykonawców zamówień publicznych zakłada wdrożenie dwupoziomowego systemu potwierdzania kwalifikacji firm biorących udział w postępowaniach przetargowych. Pierwszy poziom to certyfikat podstawowy, który potwierdzi brak przesłanek do wykluczenia z postępowania, takich jak zaległości podatkowe czy karalność. Drugi – certyfikat rozszerzony – będzie wymagał dodatkowej weryfikacji zdolności technicznych, kadrowych oraz finansowych przedsiębiorstwa.
Koszty uzyskania certyfikatu są zróżnicowane i wahają się od około 8 tysięcy do 25 tysięcy złotych, w zależności od zakresu badanych kryteriów. Certyfikaty będą ważne od roku do trzech lat, z przewidywanym średnim okresem ważności około 28 miesięcy. Według szacunków Ministerstwa Rozwoju i Technologii do końca 2027 roku może zostać certyfikowanych około 12 400 firm, co stanowi około 23% wszystkich wykonawców działających na rynku zamówień publicznych.
Wprowadzenie tej regulacji ma istotnie skrócić czas weryfikacji oferentów – z obecnych średnio 14 dni roboczych do zaledwie 3 dni. Oznacza to znaczącą redukcję kosztów administracyjnych dla zamawiających, szacowaną na około 280 milionów złotych rocznie. Z kolei wykonawcy mogą liczyć na oszczędność nawet 47 godzin miesięcznie dzięki uproszczeniu dokumentacji przetargowej.
Kontekst
Reforma systemu zamówień publicznych wpisuje się w szerszy proces modernizacji prawa o zamówieniach publicznych (Pzp), który trwa od kilku lat. Najnowsze zmiany z lutego 2025 roku wprowadziły mechanizmy wykluczania firm naruszających prawa pracownicze, a w marcu uruchomiono centralny rejestr kontraktów powyżej kwoty 100 tysięcy złotych. Te działania mają na celu zwiększenie transparentności i walkę z patologiami na rynku.
Obecna sytuacja rynku charakteryzuje się niskim poziomem konkurencji – aż 68% przetargów poniżej progów unijnych kończy się zaledwie z jedną lub dwiema ofertami. W Polsce jedynie około 9% firm korzysta z elektronicznego systemu e-Zamówienia, co wypada blado na tle innych krajów UE.
Porównując rozwiązania polskie z tymi stosowanymi za granicą, warto wskazać Niemcy oraz Czechy jako przykłady skutecznych systemów certyfikacji wykonawców. W Niemczech system obowiązkowy działa od 2022 roku i przyczynił się do wzrostu udziału MŚP o ponad 30%. W Czechach natomiast dobrowolny model funkcjonuje od 2020 roku i pozwolił skrócić czas postępowań o około 17%.
Perspektywy
Eksperci rynku formułują trzy główne scenariusze rozwoju sytuacji po wprowadzeniu nowej ustawy. Scenariusz optymistyczny zakłada wzrost liczby oferentów nawet o 35% w przetargach powyżej miliona złotych, co mogłoby znacznie zwiększyć konkurencyjność oraz efektywność inwestycji publicznych.
Scenariusz umiarkowany przewiduje konsolidację rynku na korzyść większych firm posiadających certyfikaty, które będą mogły szybciej i łatwiej realizować zamówienia. Natomiast scenariusz krytyczny wskazuje ryzyko powstania „szarej strefy” przedsiębiorstw działających bez oficjalnej certyfikacji, co mogłoby utrudnić walkę z nieuczciwymi praktykami.
Zwolennicy reformy podkreślają jej potencjał w ograniczaniu patologii oraz poprawie jakości usług publicznych – tak twierdzi m.in. dr Hanna Talago-Sławoj z kancelarii Łaszczuk i Wspólnicy. Krytycy zaś ostrzegają przed nadmiernym obciążeniem mikroprzedsiębiorstw kosztami certyfikacji oraz ryzykiem wykluczenia ich z rynku – to stanowisko przedstawia Związek Przedsiębiorców i Pracodawców.
W perspektywie najbliższych lat przewiduje się wzrost wartości zamówień realizowanych przez MŚP o około 12-15%, a także spadek liczby odwołań od decyzji zamawiających o mniej więcej 8%. Ponadto rynek usług audytorsko-certyfikacyjnych może osiągnąć wartość rzędu 190 milionów złotych rocznie.
Zainteresowania Czytelnika
Dla przeciętnego obywatela oraz przedsiębiorcy zmiany te oznaczają przede wszystkim oszczędności budżetowe oraz poprawę jakości usług publicznych. Skrócenie czasu trwania procedur przetargowych przekłada się na realne korzyści finansowe – każda godzina usprawnienia generuje oszczędności rzędu kilku milionów złotych dziennie na skalę całego kraju.
Certyfikacja przyczynia się także do wzrostu transparentności procesów zakupowych dzięki publicznej bazie danych dostępnej przez platformę OtwarteDane.gov.pl. To narzędzie pozwoli obywatelom lepiej kontrolować wydatki publiczne oraz ograniczyć ryzyko korupcji i nadużyć.
Na rynku pracy reforma stworzy około dziewięciu tysięcy nowych miejsc pracy w sektorze audytorsko-certyfikacyjnym. Firmy uzyskujące certyfikat będą zobowiązane zatrudniać minimum 15% pracowników posiadających odpowiednie kwalifikacje branżowe, co pozytywnie wpłynie na jakość usług oraz rozwój kompetencji zawodowych.
Zaskakujące jest to, że tylko niewielka część polskich firm zna wszystkie wymagania formalne dotyczące udziału w przetargach – jedynie około 14%. Tymczasem średni koszt przygotowania dokumentacji wynosi prawie cztery tysiące złotych, co dla mikroprzedsiębiorstw jest znaczącym obciążeniem.
Implikacje dla przyszłości
Długoterminowo projekt ustawy o dobrowolnej certyfikacji wykonawców może znacząco wpłynąć na rozwój rynku zamówień publicznych w Polsce poprzez wzrost innowacyjności i efektywności realizowanych projektów. Uproszczenie procesów oraz wyższa jakość oferowanych usług sprzyjać będą realizacji inwestycji zgodnie z harmonogramem i budżetem.
Certyfikacja może także ograniczyć liczbę naruszeń podczas realizacji umów – obecnie problemy te dotykają ponad jednej trzeciej przypadków niedopełnienia zobowiązań. Wprowadzenie standardów jakościowych oraz transparentności powinno przyczynić się do zmniejszenia ryzyka korupcji oraz innych patologii rynkowych.
Kluczowym etapem będzie rozpoczęcie pełnego funkcjonowania systemu pod koniec IV kwartału 2026 roku wraz z wydaniem pierwszych zezwoleń przez Polskie Centrum Akredytacji dla podmiotów zajmujących się certyfikacją. Do tego momentu niezbędne jest wypracowanie jasnych standardów i skutecznych mechanizmów antykorupcyjnych, które pozwolą maksymalizować korzyści płynące ze zmian.
Przedsiębiorcy oraz decydenci polityczni powinni aktywnie uczestniczyć w kształtowaniu tej reformy, by wspólnie budować bardziej transparentny, efektywny i przyjazny rynek zamówień publicznych – miejsce sprzyjające rozwojowi innowacyjnych firm i uczciwej konkurencji.
