Bank Gospodarstwa Krajowego rozważał zaangażowanie w finansowanie pierwszej polskiej elektrowni jądrowej o wartości 195 miliardów złotych. Prezes BGK Mirosław Czekaj potwierdził, że decyzja banku uzależniona była od ostatecznego modelu finansowego inwestycji w Lubiatowie-Kopalino. Projekt zakładał podział kosztów na 30% wkładu państwowego oraz 70% finansowania dłużnego, przy kluczowej roli amerykańskiego EXIM Bank.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Ile kosztuje budowa elektrowni jądrowej w Polsce? | Całkowity koszt inwestycji szacowano na 195 miliardów złotych, z czego 60 miliardów pochodziło z budżetu państwa. |
| Jaką rolę odgrywa EXIM Bank w finansowaniu? | Amerykańska instytucja zadeklarowała finansowanie około 40% kosztów projektu, czyli około 78 miliardów złotych. |
| Kiedy planowano uruchomienie elektrowni? | Pierwszy blok miał zostać uruchomiony w 2036 roku, a cała inwestycja zakończona do 2038 roku. |
Spis treści:
Dlaczego BGK wahał się przed zaangażowaniem w projekt atomowy
Finansowanie elektrowni jądrowej BGK stanowiło wyzwanie ze względu na gigantyczną skalę inwestycji względem możliwości banku. Kapitały własne BGK wynosiły 38 miliardów złotych, podczas gdy koszt całego projektu elektrowni jądrowej w Lubiatowie-Kopalino oszacowano na 195 miliardów złotych. Bank podlegał restrykcyjnym limitom koncentracji ekspozycji, które nie mogły przekroczyć 25% kapitałów własnych na pojedynczy podmiot.
Prezes Mirosław Czekaj wielokrotnie podkreślał, że skala inwestycji przekraczała możliwości pojedynczej instytucji finansowej. W praktyce oznaczało to, że maksymalne zaangażowanie BGK mogło wynieść około 9,5 miliarda złotych. Ta kwota stanowiła zaledwie 5% całkowitego kosztu budowy elektrowni atomowej w Polsce, co wymagało stworzenia rozbudowanego konsorcjum finansowego z udziałem międzynarodowych instytucji.
Kompleksowość technologiczna jako dodatkowe wyzwanie
Projekt jądrowy charakteryzował się znacznie wyższym poziomem ryzyka technicznego niż tradycyjne inwestycje infrastrukturalne. Doświadczenia międzynarodowe wskazywały na częste opóźnienia w realizacji podobnych przedsięwzięć. Brytyjski Hinkley Point C opóźniał się o dekadę, a fiński Olkiluoto 3 przekroczył pierwotny harmonogram o 12 lat. BGK musiał uwzględnić te ryzyka w modelu finansowania elektrowni jądrowej.
Dodatkowo większość kosztów była denominowana w walutach obcych, głównie dolarach amerykańskich i euro. Ryzyko walutowe stanowiło istotny czynnik w analizie opłacalności zaangażowania BGK w projekt atomowy. Bank rozważał mechanizmy hedgingu walutowego oraz instrumenty ograniczania ekspozycji na wahania kursów.
Model finansowania polskiej elektrowni jądrowej
Struktura finansowania elektrowni jądrowej BGK opierała się na podziale 30/70 między wkładem państwowym a finansowaniem dłużnym. Sejm przyjął ustawę o dokapitalizowaniu Polskich Elektrowni Jądrowych w wysokości 60,2 miliarda złotych, która została podpisana przez prezydenta Andrzeja Dudę. Środki miały być przekazane w formie podwyższenia kapitału zakładowego lub emisji obligacji skarbowych.
Pozostałe 135 miliardów złotych planowano pozyskać poprzez kredyty od różnych instytucji finansowych. Kluczowym partnerem był amerykański EXIM Bank, który zadeklarował finansowanie około 40% całkowitych kosztów projektu. Oznaczało to kwotę przekraczającą 78 miliardów złotych, co stanowiło największy pojedynczy składnik zewnętrznego finansowania elektrowni atomowej.
Rola kontraktu różnicowego w zabezpieczeniu inwestycji
Fundamentem ekonomicznej rentowności projektu był 60-letni kontrakt różnicowy, gwarantujący stabilną cenę energii z elektrowni jądrowej. Mechanizm CfD miał zapewnić przewidywalność przychodów dla operatora oraz ograniczyć ryzyko inwestycyjne dla kredytodawców. Rząd złożył wniosek o zgodę na pomoc publiczną do Komisji Europejskiej, jednak proces notyfikacji wymagał czasu.
W przypadku braku aprobaty ze strony KE, finansowanie elektrowni jądrowej BGK mogło stanąć pod znakiem zapytania. Bank uzależniał swoje zaangażowanie od otrzymania gwarancji zwrotu inwestycji, co bez mechanizmu CfD było trudne do osiągnięcia. Doświadczenia innych krajów pokazywały, że stabilne mechanizmy wsparcia były kluczowe dla pozyskania finansowania projektów jądrowych.
Międzynarodowe wzorce finansowania energetyki jądrowej
Brytyjski projekt Hinkley Point C stanowił ważny punkt odniesienia dla polskiego modelu finansowania elektrowni jądrowej. Francuski EDF i chiński CGN pozyskali 18 miliardów funtów od inwestorów instytucjonalnych dzięki kontraktowi różnicowemu o wartości 92,50 £/MWh. Komisja Europejska zatwierdziła ten mechanizm w 2014 roku, choć nie obyło się bez kontrowersji związanych z wysokimi kosztami dla odbiorców energii.
Węgierski przykład elektrowni Paks II ilustrował odmienne podejście, oparte na rosyjskim kredycie w wysokości 10 miliardów euro pokrywającym 80% kosztów. Stała stopa procentowa 4-4,95% oraz 21-letni okres spłaty stwarzały zobowiązanie długoterminowe, ale jednocześnie wiązały się z geopolitycznym ryzykiem. Polska świadomie unikała nadmiernej koncentracji u jednego kredytodawcy, dywersyfikując źródła finansowania.
Fiński model Mankala jako alternatywa właścicielska
W Finlandii połowa produkcji energii pochodziła ze spółek non-profit zarządzanych na zasadzie modelu Mankala. Udziałowcy pokrywali koszty proporcjonalnie do posiadanych akcji i otrzymywali energię po koszcie wytworzenia. System ten umożliwił budowę elektrowni Olkiluoto 3, jednak w Polsce nie był brany pod uwagę ze względu na dominującą rolę państwa jako właściciela PEJ.
Czechy planowały finansowanie swojej elektrowni jądrowej poprzez kredyty państwowe oraz emisję obligacji skarbowych. Ten model zapewniał pełną kontrolę nad projektem, ale jednocześnie obciążał budżet państwa. Porównanie różnych podejść pokazywało, że nie istniał uniwersalny sposób finansowania projektów jądrowych, a każdy kraj musiał dostosować model do swoich uwarunkowań ekonomicznych i politycznych.
Scenariusze zaangażowania BGK w projekcie atomowym
Scenariusz maksymalnego zaangażowania przewidywał rolę BGK jako koordynatora międzynarodowego konsorcjum kredytowego. Bank mógłby wykorzystać swoją pozycję państwowej instytucji rozwoju do pełnienia funkcji agenta płatniczego oraz audytora środków pochodzących z Krajowego Planu Odbudowy. Szacowane zaangażowanie finansowe wynosiłoby od 5 do 10 miliardów złotych, co mieściło się w limitach koncentracji ekspozycji.
W tym modelu BGK koordynowałby współpracę z EXIM Bank, Europejskim Bankiem Inwestycyjnym oraz bankami komercyjnymi. Doświadczenia z finansowania morskich farm wiatrowych pokazywały, że udział BGK w pierwszych transakcjach zachęcał sektor prywatny do zaangażowania dodatkowych 15 miliardów złotych. Podobny efekt multiplikacji mógł wystąpić w przypadku elektrowni jądrowej.
Ograniczona rola w infrastrukturze towarzyszącej
Scenariusz ograniczonego zaangażowania zakładał koncentrację BGK na finansowaniu infrastruktury towarzyszącej elektrowni atomowej. Bank mógłby sfinansować budowę dróg dojazdowych, sieci przesyłowych, centrów szkoleniowych oraz mieszkań dla pracowników. Ta część inwestycji charakteryzowała się niższym ryzykiem technicznym i mogła być realizowana niezależnie od głównego kontraktu na budowę reaktorów.
Finansowanie infrastruktury towarzyszącej mogło wykorzystać do 10 miliardów złotych z puli KPO przeznaczonej na transformację energetyczną. BGK posiadał doświadczenie w tego typu projektach, co minimalizowało ryzyko operacyjne. Jednocześnie taka forma zaangażowania pozwalała bankowi uczestniczyć w strategicznym projekcie bez nadmiernej ekspozycji na ryzyko technologiczne elektrowni jądrowej.
Kluczowe czynniki wpływające na finalną decyzję
Zgoda Komisji Europejskiej na mechanizm pomocy publicznej stanowiła warunek sine qua non zaangażowania BGK w finansowanie elektrowni jądrowej. Proces notyfikacji rozpoczął się w grudniu 2024 roku, ale jego rezultat pozostawał niepewny. KE mogła nałożyć dodatkowe warunki lub ograniczenia, które wpłynęłyby na ekonomiczną atrakcyjność projektu dla kredytodawców.
Stabilność międzynarodowych partnerstw, szczególnie z EXIM Bank, była równie istotna. Polityka amerykańska wobec eksportu technologii jądrowych mogła ulec zmianie w zależności od sytuacji geopolitycznej. BGK musiał uwzględnić scenariusz, w którym amerykańskie finansowanie zostałoby ograniczone lub całkowicie wycofane. Alternatywą mogły być europejskie instytucje, ale na mniej korzystnych warunkach.
Konkurencja z innymi projektami strategicznymi
BGK jednocześnie angażował się w finansowanie morskich farm wiatrowych, modernizację sieci energetycznych oraz programy mieszkaniowe. Rekordowa pożyczka 11 miliardów złotych na rozwój sieci elektroenergetycznych pokazywała ograniczoną zdolność banku do równoczesnego obsługiwania wielu dużych projektów. Zarząd musiał dokonać strategicznego wyboru priorytetów inwestycyjnych na najbliższe lata.
Harmonogram realizacji elektrowni jądrowej, z uruchomieniem pierwszego bloku planowanym na 2036 rok, pozwalał na rozłożenie zaangażowania finansowego w czasie. BGK mógł stopniowo zwiększać ekspozycję w miarę postępu prac budowlanych i redukcji ryzyka technicznego. Taka strategia wymagała jednak długoterminowego planowania i utrzymania stabilności kapitałowej banku przez następną dekadę.
Decyzja BGK o zaangażowaniu w finansowanie elektrowni jądrowej zależała ostatecznie od wypracowania modelu biznesowego ograniczającego ryzyko walutowe, techniczne i regulacyjne. Bank jako państwowa instytucja rozwoju mógł odegrać kluczową rolę w koordynacji międzynarodowego finansowania, pod warunkiem otrzymania odpowiednich gwarancji ze strony rządu oraz aprobaty Komisji Europejskiej dla mechanizmów pomocy publicznej. Doświadczenia innych krajów wskazywały, że sukces projektów jądrowych wymagał długoterminowego zaangażowania politycznego oraz transparentnych mechanizmów podziału ryzyk między sektorem publicznym a prywatnym.
BGK rozważa finansowanie elektrowni jądrowej za 195 mld zł. Decyzja zależy od modelu z udziałem EXIM Bank i gwarancji państwowych dla projektu w Lubiatowie-Kopalino.
