Zatrzymanie przez Policję jest formą pozbawienia wolności, która może mieć miejsce tylko w określonych sytuacjach i na podstawie konkretnych przepisów. Polski system prawny zna różne rodzaje zatrzymań, takie jak zatrzymanie porządkowe, zatrzymanie penitencjarne, zatrzymanie administracyjne, ujęcie obywatelskie oraz zatrzymanie policyjne, nazywane również zatrzymaniem właściwym. Każda z tych instytucji może być stosowana przy wystąpieniu konkretnych przesłanek określonych w przepisach. W tym artykule omówimy podstawy zatrzymania procesowego przeprowadzanego przez Policję na podstawie art. 244 Kodeksu postępowania karnego oraz tzw. zatrzymania prokuratorskiego, dokonywanego na podstawie art. 247 k.p.k.
Spis treści:
Zatrzymanie procesowe
Zgodnie z art. 244 § 1 k.p.k., Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo. Oprócz tego, muszą zachodzić również inne okoliczności, takie jak obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby, obawa zatarcia śladów przestępstwa, niemożność ustalenia jej tożsamości oraz przesłanki do przeprowadzenia przeciwko niej postępowania w trybie przyspieszonym. W 2010 roku dodano jeszcze dwie podstawy zatrzymania w ramach nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.
W przypadku zatrzymania procesowego, uprawniona jest nie tylko Policja, ale także inne organy wymienione w art. 312 k.p.k., takie jak Straż Graniczna, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Krajowa Administracja Skarbowa, Centralne Biuro Antykorupcyjne oraz Żandarmeria Wojskowa – w zakresie swoich właściwości.
Przesłanka ogólna zatrzymania procesowego
Podstawową przesłanką zatrzymania procesowego jest istnienie uzasadnionego przypuszczenia, że dana osoba popełniła przestępstwo. Nie jest jednak wymagane, aby istniał stan nawet tylko zbliżony do pewności. Przypuszczenie to może być oparte na obserwacji Policji, relacjach świadków zdarzenia, a także zebranych dowodach. Przesłanka ta musi jednak występować łącznie z przynajmniej jedną z pozostałych przesłanek, które omówimy poniżej.
Przesłanki szczególne zatrzymania procesowego
Obawa ucieczki lub ukrycia się osoby zatrzymanej nie może być abstrakcyjna. Powinna być poparta konkretnymi okolicznościami, które świadczą o tym, że osoba podejrzana ma zamiar się ukryć lub uciec. Mogą to być na przykład przygotowania do zmiany miejsca zamieszkania, zorganizowanie fałszywych dokumentów, unikanie kontaktu z organami ścigania czy częste zmiany miejsca pobytu.
Nie każdy wyjazd jest równoznaczny z obawą ucieczki. Muszą zaistnieć okoliczności, które wskazują, że dana osoba nie zamierza wracać w miejsce zamieszkania. W przypadku zatrzymania podejrzanej osoby, istotne jest również zapewnienie jej prawa do obrony i możliwości skorzystania z pomocy prawnej.
Odszkodowanie za niesłuszne zatrzymanie
Odszkodowanie lub zadośćuczynienie przysługuje nie tylko w przypadku niesłusznego skazania, ale również w sytuacji niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania. Prawo do odszkodowania i zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie zostało uregulowane w art. 552 § 4 k.p.k.
Podstawową różnicą w porównaniu do odszkodowania za niesłuszne skazanie jest wymóg niewątpliwej niesłuszności zatrzymania. Oznacza to, że zatrzymanie musi być bezpodstawne i powodować dolegliwości, których osoba zatrzymana nie powinna ponieść. Przykładem niewątpliwie niesłusznego zatrzymania będzie sytuacja, gdy zatrzymanie nie było oparte na uzasadnionym przypuszczeniu, że dana osoba popełniła przestępstwo, lecz było jedynie wynikiem arbitralnej decyzji Policji.
W przypadku stwierdzenia niewątpliwie niesłusznego zatrzymania, zatrzymanej osobie przysługuje prawo do żądania odszkodowania, mającego na celu wyrównanie szkody poniesionej wskutek zatrzymania, oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Kwoty odszkodowania i zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie są zazwyczaj niższe niż w przypadku niesłusznego skazania.
Należy jednak pamiętać, że odszkodowanie za niesłuszne zatrzymanie nie jest automatycznie przyznawane. Zatrzymana osoba musi udowodnić, że zatrzymanie było niewątpliwie niesłuszne i spowodowało jej szkodę. W takiej sytuacji warto skorzystać z pomocy prawnika, który pomoże w zgłoszeniu roszczenia o odszkodowanie i zadośćuczynienie.
Podsumowanie
Zatrzymanie przez Policję jest formą pozbawienia wolności, która może mieć miejsce tylko w określonych sytuacjach i zgodnie z przepisami prawa. Istnieją określone przesłanki, które muszą zostać spełnione, aby zatrzymanie było legalne.
W przypadku niewątpliwie niesłusznego zatrzymania, zatrzymanej osobie przysługuje prawo do żądania odszkodowania i zadośćuczynienia. Warto skorzystać z pomocy prawnika, który pomoże w zgłoszeniu roszczenia i reprezentacji w postępowaniu. Pamiętajmy, że zatrzymanie przez Policję to poważna sytuacja, dlatego ważne jest zachowanie spokoju i zapewnienie sobie profesjonalnej pomocy prawnej.
