W 2025 roku w Polsce ponad 185 tysięcy osób otrzymało diagnozę nowotworową, a blisko milion osób z niepełnosprawnością korzysta z zasiłku pielęgnacyjnego, którego wysokość od 2019 roku pozostaje na poziomie 215,84 zł miesięcznie. Wsparcie dla pacjentów onkologicznych w kraju napotyka jednak na szereg systemowych trudności, szczególnie w kontekście proceduralnym i administracyjnym. Przykład rodziny, której mąż cierpi na zaawansowanego raka z przerzutami, uwypukla problem braku elastyczności i adekwatnych mechanizmów wsparcia w polskim systemie orzecznictwa. Celem niniejszego artykułu jest zwrócenie uwagi na te wyzwania oraz przedstawienie możliwych kierunków zmian poprawiających sytuację pacjentów i ich bliskich.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Dlaczego pacjenci onkologiczni mają trudności z uzyskaniem zasiłku pielęgnacyjnego? | System orzecznictwa nie uwzględnia cyklicznej natury choroby nowotworowej i wymaga częstych ocen stanu zdrowia. |
| Jakie są bariery administracyjne w dostępie do świadczeń? | Procedury wymagają corocznej aktualizacji dokumentacji medycznej, co wiąże się z wysokimi kosztami i formalnościami. |
| Jakie inicjatywy podejmują organizacje pacjenckie? | Domagają się automatycznej prolongaty orzeczeń, podniesienia zasiłku oraz elektronicznego monitorowania stanu zdrowia pacjentów. |
Spis treści:
Kryzys proceduralny w systemie orzecznictwa
Podstawowym wyzwaniem dla pacjentów onkologicznych jest niefunkcjonalność przyjętego modelu oceny niepełnosprawności opartego na binarnym podziale „zdrowy-chory”. Choroba nowotworowa charakteryzuje się zmiennym przebiegiem – okresami remisji przeplatanymi nawrotami lub progresją schorzenia. Tymczasem system orzecznictwa wymaga stałego potwierdzania uprawnień do świadczeń, co jest szczególnie trudne dla osób z przerzutowymi postaciami raka.
W praktyce oznacza to, że pacjent musi regularnie przedstawiać komisji lekarskim aktualną dokumentację medyczną potwierdzającą stopień niepełnosprawności. W przypadku remisji po intensywnej terapii często traci prawo do zasiłku pielęgnacyjnego, które może odzyskać dopiero po wykryciu nowych przerzutów. Ten proces trwa przeciętnie ponad rok, co powoduje luki w wsparciu finansowym i opiekuńczym.
Statystyki wskazują, że aż 42% wniosków o przyznanie zasiłku pielęgnacyjnego dla osób chorych na nowotwory jest odrzucanych ze względu na tymczasowy charakter niepełnosprawności. Taka sytuacja rodzi frustrację u pacjentów i ich rodzin oraz wpływa negatywnie na dostępność niezbędnej pomocy.
Bariery administracyjne
Procedury ubiegania się o świadczenia są skomplikowane i wymagające. Pacjenci oraz ich opiekunowie muszą corocznie odnawiać dokumentację medyczną, obejmującą aktualne badania obrazowe (np. PET lub MRI), zaświadczenia lekarskie oraz opinie specjalistów. Koszty tych badań mogą przekraczać 3000 zł rocznie – sumę porównywalną do rocznego przychodu wynikającego z pobierania zasiłku.
Analiza spraw sądowych dotyczących odwołań od decyzji Miejskich Ośrodków Pomocy Społecznej wskazuje, że większość błędów wynika nie z faktycznych nadużyć, lecz z niedoskonałości procedur. W 68% przypadków żądania zwrotu nienależnie pobranych świadczeń okazały się bezpodstawne.
Ekonomiczne i społeczne konsekwencje
Koszty leczenia i opieki nad osobami chorymi na nowotwory to znaczne obciążenie dla rodzin oraz budżetu państwa. W 2025 roku na zasiłki pielęgnacyjne przeznaczono około 2,6 miliarda złotych. Jednak ukryte koszty związane z utratą produktywności opiekunów są wielokrotnie wyższe – szacuje się je na ponad 7 miliardów złotych rocznie.
Opiekunowie często rezygnują z pracy zawodowej lub ograniczają jej wymiar – aż 61% osób sprawujących stałą opiekę nad chorymi onkologicznie doświadcza takich zmian. W efekcie sytuacja materialna rodzin ulega znacznemu pogorszeniu, a ryzyko ubóstwa wzrasta nawet kilkukrotnie.
Nowe regulacje dotyczące listy chorób uprawniających do stałego orzeczenia o niepełnosprawności wykluczają większość nowotworów ze względu na wymóg trwałości uszkodzeń pomimo terapii. Tymczasem rozwój metod leczenia wydłuża życie pacjentów i zmienia charakter choroby na przewlekłą, co niestety nie znajduje odzwierciedlenia w przepisach prawnych.
Perspektywy zmian i postulaty środowisk
Organizacje pacjenckie aktywnie działają na rzecz poprawy sytuacji osób chorych na raka. Kampania #CzasNieCierpi to inicjatywa mająca na celu zwrócenie uwagi opinii publicznej i decydentów na konieczność reformy systemu orzekania o niepełnosprawności oraz zwiększenia wsparcia dla pacjentów onkologicznych.
Postulaty obejmują przede wszystkim automatyczne przedłużanie ważności orzeczeń dla osób z przerzutami, wdrożenie elektronicznego systemu monitorowania stanu zdrowia powiązanego z Krajowym Rejestrem Nowotworów oraz podniesienie wysokości zasiłku pielęgnacyjnego do poziomu około 500 zł miesięcznie wraz z jego regularną waloryzacją.
Mimo presji społecznej rząd zapowiedział utrzymanie obecnej kwoty świadczenia co najmniej do 2027 roku, tłumacząc decyzję potrzebą stabilizacji systemu finansowego. Jednak pewne innowacje proceduralne już pojawiają się lokalnie – przykładem jest wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach nakazujący stosowanie elektronicznych narzędzi zamiast żądania fizycznych dokumentów medycznych od pacjentów.
Wpływ na przeciętnego obywatela
Dla rodzin dotkniętych chorobą nowotworową skutki obecnego systemu są odczuwalne niemal natychmiastowo. Utrata dochodów związana z kosztami opieki przekłada się średnio na spadek budżetu domowego o ponad jedną czwartą. Ryzyko popadnięcia w ubóstwo rośnie prawie pięciokrotnie wobec gospodarstw domowych bez takiego obciążenia zdrowotnego.
Jakość życia mierzona wskaźnikami zdrowotnymi (np. EQ-5D) znacząco spada – nawet o ponad czterdzieści procent w porównaniu do populacji ogólnej. System faworyzuje osoby chore przewlekle stabilnie, pomijając tych ze schorzeniami o zmiennym przebiegu lub terminalnym stadium raka.
Eksperci podkreślają sprzeczność takiego podejścia z konstytucyjną zasadą równego dostępu do opieki zdrowotnej oraz konieczność dalszych reform prawnych i społecznych. Do roku 2027 przewiduje się znaczny wzrost liczby sporów prawnych dotyczących przyznawania i utrzymania prawa do zasiłków pielęgnacyjnych.
Bez odpowiednich zmian wsparcie dla pacjentów onkologicznych pozostanie niewystarczające, a ich rodziny będą zmuszone zmagać się zarówno z ciężarem choroby, jak i barierami biurokratycznymi ograniczającymi dostęp do pomocy finansowej i opiekuńczej.
Zrozumienie tych wyzwań to pierwszy krok ku solidarności społecznej oraz aktywnemu działaniu na rzecz poprawy jakości życia osób dotkniętych chorobą nowotworową i ich bliskich.
