| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Czym jest aukcja uprawnień do emisji CO2? | To sprzedaż limitów emisji dwutlenku węgla, które firmy muszą posiadać, by prowadzić działalność emitującą CO2. |
| Jak zmiany cen EUA wpływają na sektor energetyczny? | Wpływają na koszty produkcji energii, co przekłada się na ceny prądu i inwestycje w technologie niskoemisyjne. |
| Co to jest system ETS-2 i kiedy zacznie obowiązywać? | ETS-2 to rozszerzenie systemu handlu emisjami na budynki i transport, obowiązujące od 2027 roku w Polsce. |
Zmiany klimatyczne coraz silniej oddziałują na gospodarkę i życie codzienne. W odpowiedzi Unia Europejska wdraża mechanizmy mające na celu ograniczenie emisji dwutlenku węgla (CO2), a jednym z najważniejszych narzędzi jest system handlu emisjami EU ETS. W Polsce jego funkcjonowanie ma istotne znaczenie zarówno dla przemysłu, jak i dla finansów publicznych oraz obywateli. Ostatnia aukcja uprawnień do emisji CO2, przeprowadzona pod koniec kwietnia 2025 roku, stanowi punkt wyjścia do analizy wpływu tych zmian na rynek energii oraz perspektyw transformacji energetycznej kraju.
Spis treści:
Kontekst aukcji i trendy rynkowe
W pierwszych miesiącach 2025 roku obserwujemy wyraźną zmienność cen uprawnień do emisji CO2 (EUA). Na aukcji z 30 kwietnia Polska sprzedała ponad 2 mln uprawnień po cenie 65,05 euro/EUA, co oznacza spadek o około 1,4% względem poprzedniej licytacji z połowy kwietnia. Ten trend odzwierciedla szersze procesy rynkowe — od lutego cena spadła z poziomu blisko 73 euro do wartości nieco powyżej 65 euro za tonę CO2.
Spadek ten wynika między innymi ze zwiększonej podaży uprawnień (ponad 62 mln EUA przewidzianych na cały rok) oraz rosnącej roli mechanizmu rezerwy stabilności rynku (MSR), który od września ma absorbować nadmiar uprawnień i ograniczać ich nadmierną podaż. To działanie ma długoterminowo stabilizować rynek oraz wspierać realizację unijnych celów klimatycznych.
Porównując bieżący rok z poprzednimi latami, warto zauważyć, że choć średnia cena EUA w 2024 roku była niższa niż rekordowa z 2023, to nadal utrzymuje się znacznie powyżej poziomu sprzed kilku lat. W efekcie dochody państwa z aukcji pozostają istotnym źródłem finansowania działań proekologicznych oraz transformacji energetycznej.
Bezpośrednie konsekwencje dla rynku
Zmiany cen uprawnień do emisji mają bezpośredni wpływ na sektor energetyczny w Polsce. Koszt zakupu EUA stanowił w ubiegłym roku około 15% kosztów produkcji energii elektrycznej przez elektrownie opalane paliwami kopalnymi. Obniżka cen uprawnień tymczasowo zmniejsza obciążenia finansowe producentów energii, co może przełożyć się na stabilizację cen energii dla odbiorców końcowych.
Z drugiej strony rząd planuje uruchomienie aukcji uzupełniających na rynku mocy, które pozwolą utrzymać dostępność jednostek emitujących powyżej ustalonego progu emisji CO2. Ta polityka może zwiększyć popyt na uprawnienia EUA w dłuższej perspektywie, gdyż bardziej emisyjne elektrownie będą potrzebowały większych limitów emisji.
Pod względem fiskalnym dochody z aukcji są kluczowe dla budżetu państwa oraz Funduszu Transformacji Energetycznej. Szacuje się, że w 2025 roku przychody z tytułu sprzedaży uprawnień mogą osiągnąć około 4,1 mld euro. Jednak każdy spadek ceny o jeden euro oznacza utratę blisko 62 mln euro środków na inwestycje w odnawialne źródła energii czy technologie wychwytywania i składowania CO2 (CCUS).
Perspektywy i kontrowersje
Eksperci branżowi prognozują dalsze wzrosty cen EUA do końca dekady. Według analiz Forum Energii cena może wzrosnąć nawet do poziomu około 98 euro za tonę już do końca 2025 roku. Czynniki napędzające te zmiany to między innymi planowane uruchomienie systemu ETS-2 obejmującego budynki i transport od roku 2027 oraz coroczna redukcja puli dostępnych uprawnień o kilka procent.
Nie brakuje jednak głosów krytycznych wobec obecnego modelu aukcji. Zwolennicy wskazują na skuteczność systemu jako narzędzia finansowania zielonej transformacji i motywowania firm do redukcji emisji. Przeciwnicy podkreślają natomiast ryzyko spowolnienia dekarbonizacji przy niższych cenach EUA oraz fakt, że wiele branż korzysta z darmowych przydziałów uprawnień, co ogranicza presję na realne ograniczenia emisji.
Wpływ na przeciętnego obywatela
Dla polskich gospodarstw domowych szczególnie istotne są skutki wdrożenia ETS-2 od 2027 roku. System ten rozszerzy obowiązek posiadania uprawnień także na sektory ogrzewania budynków i transportu. Szacuje się, że ceny gazu wzrosną o ponad 47 zł za megawatogodzinę do końca dekady, a koszty ogrzewania domu o powierzchni około 100 m² mogą wzrosnąć nawet o niemal dwa tysiące złotych rocznie.
Wzrost kosztów energii niesie ze sobą realne ryzyko pogłębienia ubóstwa energetycznego – obecnie ponad jedna trzecia polskich rodzin wydaje znaczną część dochodów na opłaty za energię. Nowe regulacje mogą zwiększyć tę grupę do ponad 40%, szczególnie w regionach silnie uzależnionych od paliw kopalnych.
Podsumowanie: między krótkoterminową ulgą a długoterminowym wyzwaniem
Aukcja uprawnień do emisji CO2 z kwietnia 2025 roku pokazuje dynamiczną sytuację na rynku EUA – chwilowy spadek cen daje pewne odciążenie dla przemysłu i sektora energetycznego, ale nie eliminuje wyzwań związanych z koniecznością szybkiej transformacji energetycznej Polski. Zmienność rynku utrudnia planowanie inwestycji niskoemisyjnych i obciąża budżet państwa środkami potrzebnymi do wdrażania innowacyjnych technologii.
Dla obywateli oznacza to konieczność przygotowania się na wzrost kosztów ogrzewania i transportu oraz rosnące ryzyko ubóstwa energetycznego. Kluczem będzie znalezienie równowagi między efektywnością polityki klimatycznej UE a ochroną gospodarstw domowych przed nadmiernym obciążeniem finansowym. Przyszłość polityki klimatycznej stoi dziś przed pytaniem: jak skutecznie połączyć cele ekologiczne z bezpieczeństwem ekonomicznym społeczeństwa?
