W dniu 26 października 2023 roku Sąd Najwyższy wydał wyrok, który ma istotne znaczenie dla klientów Getin Noble Bank oraz kredytobiorców posiadających kredyty frankowe, którzy przeznaczyli środki z kredytu we frankach na finansowanie działalności gospodarczej. Sprawa (II CSKP 863/23) dotyczyła udziału syndyka masy upadłości w procesie sądowym. Wyrok w tej sprawie jest istotny z kilku powodów, które omówimy w tym artykule.
Spis treści:
Status konsumenta a umowa kredytowa
W rozpatrywanej sprawie, kredytobiorcy-małżonkowie przeznaczyli środki uzyskane z kredytu waloryzowanego do CHF na prowadzenie działalności hotelowej. Sądy obu instancji zakwestionowały, czy powodom przysługuje status konsumenta, a co za tym idzie, ochrona przewidziana w prawie krajowym i unijnym. Wykluczono możliwość badania abuzywności postanowień umowy kredytowej przez sąd.
Pełnomocnik powodów argumentował, powołując się na wyrok TSUE z 8 czerwca 2023 r. (C-570/21), że wykorzystanie większości kredytu na prowadzenie działalności gospodarczej przez spółkę cywilną, w której powód i jego małżonka byli wspólnikami, nie powinno wyłączać ochrony konsumenckiej dla małżonki. Przedstawiono stanowisko, że status konsumenta powódki powinien obejmować oboje małżonków.
Z kolei pełnomocnicy syndyka podkreślali, że wykorzystanie ochrony przewidzianej w dyrektywie 93/13 jest uzasadnione tylko w pewnych okolicznościach. Wskazano, że stan faktyczny sprawy wskazywał na brak ochrony dla małżonki powoda.
Ocena faktycznego celu umowy
Sąd Najwyższy podzielił argumentację syndyka, że decydujące znaczenie ma faktyczny cel zawarcia umowy. W tym przypadku, był to cel związany z finansowaniem prowadzonej działalności gospodarczej. Wskazano, że nazwanie kredytobiorców w treści umowy osobami fizycznymi oraz określenie celu kredytowania jako „konsumencki” nie zmienia oceny faktycznego celu umowy.
Nawet jeśli powódka nie prowadziła działalności gospodarczej, to dzieliła korzyści i ciężary związane z zobowiązaniem w taki sam sposób jak powód, ze względu na obowiązujący ustrój wspólności majątkowej. Kredytowanie męża było zgodne z jej interesem gospodarczym. Warto zauważyć, że powódka nie tylko wyraziła zgodę na zawarcie umowy przez współmałżonka, ale była również stroną umowy, która była bezpośrednio związana z działalnością spółki cywilnej.
Wpływ wyroku TSUE na umowy kredytowe
Wyrok TSUE w sprawie C-570/21 nie wyklucza konieczności uwzględnienia więzi małżonków w ustroju majątkowym małżeńskim. Określa natomiast, że wspólne zaciągnięcie kredytu z osobą, która nie działa w celach zawodowych lub gospodarczych, może być jednym z kryteriów, które w pewnych okolicznościach wskazują na konsumencki cel umowy jako całości.
Sąd Najwyższy podkreślił, że faktyczny cel umowy jest decydujący. Oznacza to, że nazwanie stron umowy jako osób fizycznych i określenie celu jako konsumenckiego nie zmienia oceny faktycznego celu umowy. W tym przypadku, cel umowy był związany z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Klauzule spreadowe a ważność umowy
Sąd Najwyższy potwierdził, że w tej sprawie nie ma podstaw do uznania tzw. klauzul spreadowych za nieważne z powodu rzekomej dowolności banku w ich kształtowaniu. Sąd uznał, że nie można zastosować tej samej miary oceny jak w przypadku umów konsumenckich, ponieważ umowa dotyczyła przedsiębiorców. Ocena działania banku powinna uwzględniać istniejącą praktykę banków przy ustalaniu kursów walut.
Kursy walut nie są ustalane dowolnie przez bank, ale są zależne od warunków rynkowych. Dostęp do tabel kursowych banków jest jawny. Klauzule spreadowe mają zastosowanie do wszystkich transakcji dwuwalutowych, w tym płatności kartami płatniczymi.
Zawieszenie postępowania po upadłości banku
Zasadniczo postępowanie sądowe dotyczące masy upadłości powinno być zawieszone po ogłoszeniu upadłości banku, zgodnie z prawem upadłościowym. Zawieszenie to ma na celu uniknięcie dublowania procesów wytoczonych przez wierzycieli i koncentrację spraw dotyczących masy upadłości w postępowaniu upadłościowym.
Sąd Najwyższy początkowo zawiesił postępowanie kasacyjne, ale następnie podjął je z udziałem syndyka. W tym przypadku, było to prawidłowe działanie, ponieważ skarga kasacyjna jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia od prawomocnego orzeczenia sądu drugiej instancji. Wyrok sądu drugiej instancji był już merytorycznie osądzony i skontrolowany, dlatego wiąże syndyka.
Niewłaściwe zawieszenie postępowania po upadłości banku mogłoby prowadzić do istnienia w obrocie prawomocnego orzeczenia, które miałoby wpływ na pozycję wszystkich wierzycieli. Dlatego ochrona innych wierzycieli uczestniczących w postępowaniu upadłościowym nie stanowiła przeszkody dla rozpoznania sprawy.
Uchylenie wyroku przez Sąd Najwyższy
Uchylenie wyroku przez Sąd Najwyższy oznacza powrót do merytorycznego rozstrzygnięcia żądania powoda. W tym przypadku, mamy do czynienia z uchyleniem wadliwego prawomocnego orzeczenia, które było wiążące dla syndyka. Powrót do postępowania w ramach art. 145 prawa upadłościowego ma zastosowanie niezależnie od zakresu sformułowanych żądań przez powoda.
Warto zauważyć, że postępowanie upadłościowe dotyczy nie tylko roszczeń majątkowych pieniężnych, ale także roszczeń majątkowych niepieniężnych. Postępowanie to ma na celu zaspokojenie wierzycieli z masy upadłości.
Podsumowanie
Wyrok Sądu Najwyższego w sprawie Getin Noble Bank ma istotne znaczenie dla klientów banku oraz kredytobiorców posiadających kredyty frankowe. Wyrok potwierdza ważność umów kredytowych, uwzględniając faktyczny cel zawarcia umowy i nie uznaje klauzul spreadowych za nieważne. Sąd Najwyższy również potwierdził, że postępowanie sądowe dotyczące masy upadłości powinno być zawieszone, a uchylenie wyroku przez Sąd Najwyższy umożliwia powrót do merytorycznego rozstrzygnięcia żądania powoda.
