W ostatnich latach sektor bankowy w Polsce stał się przedmiotem wielu kontrowersji i sporów prawnych dotyczących kosztów kredytów. W wyniku decyzji Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), banki mogą być zobligowane do wypłaty miliardów złotych polskim kredytobiorcom. Wyrok TSUE z 11 września 2019 r., C-383/18, oraz wyrok z 12 października 2023 r., C-326/22, stanowią kamienie milowe w sprawie ochrony praw konsumentów w sektorze bankowym.
Spis treści:
Obowiązek banków dotyczący kosztów kredytu
TSUE w wyroku z 11 września 2019 r. potwierdził, że banki mają obowiązek uwzględnić wszystkie koszty kredytu, w tym prowizję i składkę ubezpieczeniową, jako część całkowitego kosztu kredytu. Oznacza to, że konsument ma prawo żądać od banku wydania duplikatu umowy kredytowej oraz informacji dotyczących wcześniejszej spłaty kredytu, które umożliwiają obliczenie kwoty należnej od kredytodawcy i dochodzenie jej w sposób prawidłowy.
Przełomowy wyrok TSUE
Wyrok TSUE z 12 października 2023 r. został uznany za przełomowy dla konsumentów. Zgodnie z tym wyrokiem, każdy konsument, niezależnie od posiadania kopii umowy kredytowej, może żądać od banku zwrotu nadpłaconych kosztów kredytu. Często banki dodają do kredytów prowizje i składki ubezpieczeniowe, które są naliczane na cały okres spłaty kredytu. Jeśli kredytobiorca spłaci kredyt przed terminem, banki powinny rozliczyć te koszty proporcjonalnie i wypłacić nadpłatę w ciągu 14 dni.
Przed wyrokiem TSUE z 2019 r. wiele banków nie rozliczało tych kosztów dla spłaconych kredytów. Szacuje się, że banki mogły nie rozliczyć nawet 7 miliardów złotych z tytułu prowizji i składek ubezpieczeniowych za spłacone przed wyrokiem kredyty. Ta kwota stanowi realne ryzyko dla stabilności sektora bankowego i może być powiększona o odsetki ustawowe, ponieważ banki nie zwróciły nadpłat w terminie przewidzianym prawem.
Kto może skorzystać z wyroku TSUE?
Zgodnie z opinią prawników, każdy konsument, który zaciągnął kredyt gotówkowy, może mieć powód do zadowolenia. Roszczenia wobec banków przedawniają się po 6 latach, ale w przeszłości ten termin wynosił nawet 10 lat. Zmiana nastąpiła w lipcu 2018 r. Jeśli konsument spłacił kredyt przed terminem, może żądać od banku rozliczenia nadpłaconych kosztów kredytu.
W celu dochodzenia swoich roszczeń, powinien zwrócić się do banku o wydanie duplikatu umowy kredytowej oraz informacji dotyczących kwoty i terminu spłaty. Po uzyskaniu tych informacji będzie mógł obliczyć kwotę, która mu się należy za wcześniejszą spłatę kredytu gotówkowego.
Sankcja Kredytu Darmowego
Wyrok TSUE z 12 października 2023 r. może mieć także znaczący wpływ na Sankcję Kredytu Darmowego. Sankcja ta umożliwia konsumentowi zwrot kredytu bez żadnych kosztów czy opłat, jeśli umowa kredytowa zawiera błędy. Zgodnie z polską ustawą o kredycie konsumenckim, Sankcja Kredytu Darmowego może być stosowana w przypadku zamkniętych kredytów, ale nie później niż rok od wykonania umowy.
Jeśli banki nie rozliczyły części kosztów kredytu i zawarły nieprawidłowe zapisy w umowach, to termin na zastosowanie Sankcji Kredytu Darmowego nie minął. Kredytobiorcy mogą więc skierować roszczenia do banków zarówno dotyczące rozliczenia kosztów kredytu, jak i Sankcji Kredytu Darmowego.
Zażądanie Sankcji Kredytu Darmowego oznacza, że bank powinien zwrócić nie tylko prowizję i składkę ubezpieczeniową, ale również wszelkie pobrane odsetki umowne. W rezultacie zakres odpowiedzialności banków może znacznie przekroczyć 7 miliardów złotych.
Perspektywa sektora bankowego
Obecnie żadna z banków ani firm pożyczkowych nie zabrała publicznie głosu w sprawie skutków wyroków TSUE. Wyroki te są kolejnym sygnałem z Luksemburga, że unijny Trybunał staje po stronie konsumentów i nie zmienia swojej linii orzeczniczej.
W Trybunale znajduje się kilka spraw dotyczących praw i ochrony polskich kredytobiorców, które mogą w przyszłości wpłynąć na to, że polscy konsumenci będą traktowani na równi z obywatelami innych państw członkowskich Unii Europejskiej. Czas pokaże, czy i kiedy to się stanie.
Podsumowanie
Decyzje Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej znacząco wpłynęły na sektor bankowy w Polsce. Wyroki z 2019 r. i 2023 r. pozwoliły konsumentom dochodzić zwrotu nadpłaconych kosztów kredytu. Kredytobiorcy mają prawo żądać od banków wydania duplikatu umowy kredytowej oraz informacji dotyczących wcześniejszej spłaty kredytu. Wyroki TSUE mogą także wpłynąć na zastosowanie Sankcji Kredytu Darmowego, co stwarza ryzyko dla sektora bankowego. Czas pokaże, jakie będą dalsze konsekwencje dla polskich banków i kredytobiorców.
