Po raz drugi w ciągu trzech lat Komisja Europejska odkłada wdrożenie jednego z najważniejszych standardów bankowych XXI wieku. Decyzja z 13 czerwca 2025 roku o przesunięciu FRTB dla banków na styczeń 2027 roku wywołała mieszane reakcje w sektorze finansowym. Standard Fundamental Review of the Trading Book, będący kluczowym elementem reform Bazylea III, miał pierwotnie obowiązywać od 2025 roku, następnie został przesunięty na 2026 rok, a teraz czeka go kolejna zwłoka. Opóźnienie dotknie 78% największych banków Unii Europejskiej, które będą musiały przygotować się na wydatki rzędu 8-12 miliardów euro na wdrożenie nowych wymogów.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Kiedy banki wdrożą FRTB w Europie? | Komisja Europejska proponuje wprowadzenie standardu od 1 stycznia 2027 roku, co oznacza kolejne przesunięcie o rok. |
| Ile kosztuje przygotowanie do FRTB? | Szacunkowe koszty dla całego sektora UE wynoszą 8-12 miliardów euro, głównie na modernizację systemów IT i szkolenia. |
| Które banki będą objęte nowymi wymogami? | Standard dotyczy głównie dużych banków prowadzących aktywną działalność handlową – około 78% największych instytucji w UE. |
Spis treści:
Fundamental Review of the Trading Book – rewolucja w zarządzaniu ryzykiem
FRTB dla banków stanowi jeden z najambitniejszych projektów regulacyjnych ostatniej dekady. Standard opracowany przez Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego wprowadza fundamentalne zmiany w sposobie mierzenia i zarządzania ryzykiem rynkowym przez instytucje finansowe. Głównym celem reformy jest eliminacja arbitrażu księgowego między księgą handlową a bankową, który umożliwiał bankom manipulowanie wymogami kapitałowymi poprzez przenoszenie pozycji między różnymi portfelami.
Nowy standard wprowadza dwa główne podejścia do kalkulacji wymogów kapitałowych. Standardised Approach (SBA) oferuje uproszczoną metodę obliczania ryzyka, przeznaczoną dla mniejszych banków o ograniczonej działalności handlowej. Internal Model Approach (IMA) pozwala największym instytucjom na wykorzystanie własnych modeli ryzyka, ale wymaga spełnienia rygorystycznych kryteriów zatwierdzenia przez regulatorów. Kluczową innowacją jest wprowadzenie testów warunków skrajnych dla instrumentów o niskiej płynności, które mają zapobiec sytuacjom kryzysowym podobnym do tych z 2008 roku.
Reforma wprowadza także nowe wymogi dotyczące stresu płynności, zmuszając banki do uwzględniania w kalkulacjach kapitałowych scenariuszy, w których nie mogą szybko pozbyć się ryzykownych pozycji. To oznacza konieczność utrzymywania wyższych buforów kapitałowych, co bezpośrednio wpływa na rentowność działalności handlowej. Według analiz Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego, banki specjalizujące się w handlu obligacjami korporacyjnymi mogą doświadczyć wzrostu wymogów kapitałowych nawet o 40%.
Historia opóźnień – od ambicji do pragmatyzmu
Pierwotny harmonogram wdrożenia FRTB dla banków zakładał wprowadzenie standardu już w styczniu 2025 roku. Plan ten, ogłoszony przez Bazylejski Komitet w 2019 roku, miał zapewnić synchronizację z innymi elementami pakietu Bazylea III. Jednak już w 2022 roku pojawiły się pierwsze sygnały o problemach implementacyjnych, gdy największe banki europejskie zaczęły zgłaszać trudności z dostosowaniem systemów informatycznych do nowych wymogów.
Pierwsza oficjalna zwłoka nastąpiła w marcu 2023 roku, kiedy Komisja Europejska przesunęła termin wdrożenia na styczeń 2026 roku. Decyzja ta była odpowiedzią na intensywny lobbing ze strony Europejskiego Stowarzyszenia Banków, które argumentowało, że sektor potrzebuje więcej czasu na przygotowanie infrastruktury technicznej. Równocześnie banki wskazywały na konieczność koordynacji z innymi jurysdykcjami, szczególnie ze Stanami Zjednoczonymi, gdzie Federal Reserve również sygnalizował możliwe opóźnienia.
Aktualna propozycja i proces legislacyjny
Komunikat Komisji Europejskiej z 13 czerwca 2025 roku oficjalnie potwierdził kolejne przesunięcie terminu na 1 stycznia 2027 roku. W uzasadnieniu KE wskazała na „niezwykłą złożoność techniczną standardu” oraz konieczność zapewnienia „wysokiej jakości implementacji”. Komisja podkreśliła również znaczenie koordynacji międzynarodowej, wskazując na podobne opóźnienia w innych kluczowych jurysdykcjach finansowych.
Propozycja KE musi teraz przejść przez standardowy proces legislacyjny Unii Europejskiej. Parlament Europejski zapowiedział debatę nad projektem w lipcu 2025 roku, podczas której europosłowie będą mogli zgłaszać poprawki. Rada Unii Europejskiej, reprezentująca państwa członkowskie, prawdopodobnie rozpatrzy propozycję jesienią. Większość obserwatorów spodziewa się zatwierdzenia opóźnienia, choć niektóre państwa członkowskie, szczególnie Niemcy i Francja, wyrażają obawy o wpływ na konkurencyjność europejskiego sektora bankowego.
Wyzwania implementacyjne – dlaczego banki potrzebują więcej czasu
Raport Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego z 2024 roku ujawnił skalę problemów, z jakimi borykają się banki przygotowujące się do wdrożenia FRTB. Aż 78% dużych instytucji finansowych w UE zgłosiło znaczące trudności z dostosowaniem systemów informatycznych do nowych wymogów. Głównym wyzwaniem okazało się zbieranie i przetwarzanie danych w czasie rzeczywistym, co jest kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania modeli ryzyka przewidzianych w standardzie.
Szczególnie problematyczne są wymogi dotyczące tzw. płaszczyzny ryzyka, która wymaga od banków klasyfikowania wszystkich instrumentów finansowych według precyzyjnie zdefiniowanych kryteriów. System ten ma zapobiegać manipulacjom księgowym, ale jego wdrożenie wymaga fundamentalnej przebudowy istniejących systemów zarządzania danymi. Dodatkowo, banki muszą implementować nowe procedury testowania warunków skrajnych, które wymagają symulowania scenariuszy rynkowych o bezprecedensowej złożoności.
Koszty finansowe i organizacyjne
Analiza przeprowadzona przez McKinsey & Company szacuje łączne koszty wdrożenia FRTB dla banków w całej Unii Europejskiej na 8-12 miliardów euro. Największą pozycję stanowią inwestycje w systemy informatyczne, które pochłaniają około 60% całkowitych wydatków. Deutsche Bank i BNP Paribas, dwie z największych instytucji europejskich, przeznaczyły już po około 500 milionów euro na przygotowania do nowego standardu, głównie na modernizację platform analitycznych i systemów zarządzania danymi.
Znaczące koszty generuje również konieczność zatrudnienia i przeszkolenia specjalistów od zarządzania ryzykiem rynkowym. Sektor bankowy boryka się z niedoborem ekspertów posiadających wiedzę niezbędną do implementacji zaawansowanych modeli przewidzianych w FRTB. Konkurencja o talenty między bankami doprowadziła do znacznego wzrostu wynagrodzeń w tym segmencie, co dodatkowo zwiększa koszty wdrożenia. Niektóre instytucje zdecydowały się na współpracę z zewnętrznymi doradcami, co generuje dodatkowe wydatki rzędu kilkudziesięciu milionów euro rocznie.
Reakcje sektora – między ulgą a frustracją
Europejskie Stowarzyszenie Banków oficjalnie poparło decyzję Komisji Europejskiej o kolejnym przesunięciu terminu wdrożenia FRTB dla banków. W komunikacie z 14 czerwca 2025 roku organizacja podkreśliła, że dodatkowy czas pozwoli instytucjom finansowym na „odpowiedzialne i wysokiej jakości wdrożenie standardu”. EBF argumentowało również, że opóźnienie umożliwi lepszą koordynację z innymi jurysdykcjami, co jest kluczowe dla globalnie działających banków europejskich.
Nie wszystkie głosy w branży są jednak pozytywne. Część mniejszych banków, które już zakończyły przygotowania do wdrożenia, wyraża frustrację z powodu kolejnych opóźnień. Instytucje te argumentują, że poniosły znaczące koszty przygotowawcze i są gotowe do implementacji standardu już w 2026 roku. Dodatkowo, niektóre banki obawiają się, że przedłużający się proces wdrażania może prowadzić do dalszych zmian w regulacjach, co zwiększy niepewność i koszty dostosowania.
Krytyka ze strony regulatorów i organizacji międzynarodowych
Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju wyraziła obawy, że kolejne opóźnienie wdrożenia FRTB może osłabić stabilność europejskiego sektora bankowego. W raporcie opublikowanym w maju 2025 roku OECD wskazała na rosnącą zmienność rynków finansowych – indeks VIX wzrósł o 22% w pierwszym kwartale 2025 roku – jako argument za szybszym wprowadzeniem nowych standardów zarządzania ryzykiem. Organizacja ostrzegła również przed ryzykiem utraty wiarygodności regulacyjnej, jeśli opóźnienia staną się stałą praktyką.
Europejski Bank Centralny zajął bardziej wyważone stanowisko, uznając opóźnienie za „pragmatyczne rozwiązanie” w obliczu złożoności technicznej standardu. ECB podkreślił jednak, że banki muszą wykorzystać dodatkowy czas na rzeczywiste przygotowania, a nie na dalsze odkładanie niezbędnych inwestycji. Bank centralny zapowiedział również intensyfikację monitorowania postępów w przygotowaniach do wdrożenia, włączając w to regularne kontrole i testy warunków skrajnych.
Perspektywa międzynarodowa – Europa na tle świata
Stany Zjednoczone przyjęły odmienne podejście do implementacji FRTB, ograniczając jego zastosowanie wyłącznie do największych banków systemowo ważnych (GSIBs). Federal Reserve planuje wprowadzenie standardu w 2026 roku, ale tylko dla około 8 największych amerykańskich instytucji finansowych. Takie podejście ma na celu minimalizację kosztów dla mniejszych banków, ale jednocześnie może tworzyć nierówne warunki konkurencji na globalnym rynku finansowym.
Wielka Brytania, mimo Brexitu, zdecydowała się na synchronizację swojego harmonogramu z Unią Europejską. Brytyjski regulator finansowy PRA ogłosił w kwietniu 2025 roku, że FRTB zostanie wprowadzony w Wielkiej Brytanii również w styczniu 2027 roku. Decyzja ta ma kluczowe znaczenie dla City of London, które pozostaje jednym z największych centrów handlu instrumentami finansowymi na świecie. Koordynacja z UE ma zapobiec fragmentacji rynku i utrzymać konkurencyjność londyńskich banków.
Azjatyccy liderzy implementacji
Singapur i Hongkong wyróżniają się jako jedyne główne centra finansowe, które zdołały wdrożyć FRTB zgodnie z pierwotnym harmonogramem w 2025 roku. Według analizy S&P Global, wczesna implementacja dała tym jurysdykcjom przewagę konkurencyjną w zarządzaniu ryzykiem i przyciąganiu międzynarodowych instytucji finansowych. Banki działające w tych centrach zyskały doświadczenie w stosowaniu nowych standardów, co może przełożyć się na lepsze wyniki w długim okresie.
Sukces azjatyckich regulatorów wynika z kilku czynników. Po pierwsze, mniejsza liczba dużych banków ułatwiła koordynację procesu wdrażania. Po drugie, silne wsparcie rządowe dla sektora finansowego zapewniło niezbędne zasoby i ekspertyzę. Wreszcie, doświadczenia z poprzednich kryzysów finansowych skłoniły regulatorów do bardziej proaktywnego podejścia do zarządzania ryzykiem systemowym.
Implikacje dla polskiego sektora bankowego
Polski sektor bankowy będzie musiał dostosować się do nowych wymogów FRTB, choć skala wpływu będzie zróżnicowana w zależności od modelu biznesowego poszczególnych instytucji. Największe polskie banki uniwersalne, takie jak PKO Bank Polski, Bank Pekao czy Santander Bank Polska, prawdopodobnie będą objęte nowymi regulacjami ze względu na swoją działalność na rynkach finansowych. Mniejsze banki spółdzielcze i regionalne mogą zostać zwolnione z części wymogów, jeśli ich działalność handlowa nie przekracza określonych progów.
Komisja Nadzoru Finansowego przygotowuje się do implementacji FRTB poprzez intensyfikację współpracy z Europejskim Urzędem Nadzoru Bankowego i Europejskim Bankiem Centralnym. KNF planuje przeprowadzenie serii konsultacji z polskimi bankami w drugiej połowie 2025 roku, aby ocenić stan przygotowań i zidentyfikować potencjalne problemy implementacyjne. Regulator zapowiedział również program szkoleń dla swoich pracowników, aby zapewnić odpowiednią ekspertyzę w zakresie nowych standardów.
Przygotowania krajowych instytucji
Największe polskie banki już rozpoczęły przygotowania do wdrożenia FRTB, inwestując w modernizację systemów informatycznych i szkolenia personelu. PKO Bank Polski utworzył specjalny zespół projektowy odpowiedzialny za implementację nowych standardów, z budżetem przekraczającym 100 milionów złotych. Bank Pekao nawiązał współpracę z międzynarodowymi doradcami technologicznymi, aby zapewnić zgodność swoich systemów z wymogami FRTB.
Wyzwaniem dla polskich banków może być niedobór specjalistów z zakresu zaawansowanego zarządzania ryzykiem rynkowym. Krajowy rynek pracy w tym segmencie jest ograniczony, co zmusza instytucje do rekrutacji ekspertów z zagranicy lub intensywnych programów szkoleniowych dla obecnych pracowników. Niektóre banki rozważają również outsourcing części funkcji związanych z FRTB do wyspecjalizowanych firm konsultingowych.
Praktyczne konsekwencje opóźnienia
Dodatkowy rok na przygotowania do wdrożenia FRTB dla banków niesie ze sobą zarówno korzyści, jak i ryzyka dla sektora finansowego. Z jednej strony, instytucje zyskują więcej czasu na dokładne przetestowanie nowych systemów i procedur, co może przełożyć się na wyższą jakość implementacji. Banki mogą również rozłożyć koszty wdrożenia na dłuższy okres, co zmniejsza presję na wyniki finansowe w krótkim terminie.
Z drugiej strony, przedłużający się proces implementacji może prowadzić do utraty momentum i zaangażowania zespołów projektowych. Niektóre banki już sygnalizują, że kolejne opóźnienie może skłonić je do przesunięcia części inwestycji na inne priorytety, takie jak transformacja cyfrowa czy zrównoważone finanse. Istnieje również ryzyko, że regulatorzy wprowadzą dodatkowe zmiany w standardzie, co zwiększy niepewność i koszty dostosowania.
Wpływ na klientów i rynki finansowe
Opóźnienie wdrożenia FRTB może mieć ograniczony bezpośredni wpływ na klientów banków, ale długoterminowe konsekwencje mogą być znaczące. W okresie przejściowym banki mogą kontynuować obecne praktyki wyceny i zarządzania ryzykiem, co oznacza stabilność dostępnych produktów i usług. Jednak po wdrożeniu standardu klienci mogą doświadczyć zmian w cenach niektórych instrumentów finansowych, szczególnie tych związanych z rynkami kapitałowymi.
Rynki finansowe pozytywnie zareagowały na informację o opóźnieniu, co odzwierciedla obawy inwestorów o wpływ FRTB na rentowność banków. Akcje największych europejskich instytucji finansowych wzrosły średnio o 2-3% w dniu ogłoszenia decyzji KE. Analitycy wskazują, że dodatkowy czas może pozwolić bankom na lepsze przygotowanie strategii biznesowych i minimalizację negatywnego wpływu na wyniki finansowe.
Harmonogram do 2027 roku – kluczowe etapy
Najbliższe miesiące będą kluczowe dla finalizacji procesu legislacyjnego dotyczącego opóźnienia FRTB dla banków. Parlament Europejski planuje głosowanie nad propozycją KE w październiku 2025 roku, po zakończeniu letnich przerw i przeprowadzeniu szczegółowych konsultacji z ekspertami. Rada Unii Europejskiej prawdopodobnie zajmie stanowisko do końca 2025 roku, co pozwoli na formalne zatwierdzenie nowego terminu wdrożenia na początku 2026 roku.
Równolegle Europejski Urząd Nadzoru Bankowego przygotowuje zaktualizowane wytyczne techniczne, które mają zostać opublikowane w pierwszym kwartale 2026 roku. Dokumenty te będą zawierać szczegółowe specyfikacje dotyczące implementacji poszczególnych elementów standardu, w tym kryteria zatwierdzania modeli wewnętrznych i procedury testowania warunków skrajnych. EBA planuje również przeprowadzenie serii warsztatów dla banków i regulatorów krajowych, aby zapewnić jednolitą interpretację nowych wymogów.
Przygotowania w latach 2025-2026
Rok 2026 będzie okresem intensywnych przygotowań i testów pilotażowych dla banków objętych FRTB. Europejski Bank Centralny zapowiedział przeprowadzenie specjalnych testów warunków skrajnych, które będą symulować funkcjonowanie nowych standardów w warunkach kryzysu rynkowego. Testy te mają na celu identyfikację potencjalnych problemów przed pełnym wdrożeniem i umożliwienie bankom dostosowania swoich systemów.
Kluczowym elementem przygotowań będzie również finalizacja systemów informatycznych i szkolenie personelu. Banki planują przeprowadzenie równoległego funkcjonowania starych i nowych systemów przez kilka miesięcy przed styczniem 2027 roku, aby zapewnić płynne przejście. Regulatorzy krajowi będą monitorować postępy przygotowań poprzez regularne kontrole i raporty, co ma zapobiec sytuacjom awaryjnym w ostatniej chwili.
Wdrożenie FRTB dla banków w styczniu 2027 roku będzie oznaczać początek nowej ery w europejskim sektorze bankowym. Pierwsze miesiące funkcjonowania standardu będą kluczowe dla oceny jego skuteczności i wpływu na stabilność finansową. Regulatorzy planują intensywne monitorowanie wyników i są przygotowani na wprowadzenie korekt, jeśli okażą się one niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania rynku.
Meta-description: Komisja Europejska przesuwa FRTB dla banków na 2027 rok. Poznaj przyczyny opóźnienia, koszty wdrożenia i wpływ na sektor bankowy UE.
