Europejskie rynki finansowe rozpoczęły piątek od gwałtownych spadków, gdy kontrakty terminowe na główne indeksy odnotowały znaczące obniżki w reakcji na nocny atak Izraela na Iran. Euro Stoxx 50 stracił 1,8%, DAX obniżył się o 1,5%, a CAC 40 spadł o 1,6%, sygnalizując trudny dzień dla inwestorów na Starym Kontynencie. Geopolityczne napięcia na Bliskim Wschodzie ponownie pokazały, jak szybko wydarzenia z odległych regionów mogą wpłynąć na europejskie portfele inwestycyjne.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| O ile spadły główne indeksy europejskie? | Euro Stoxx 50 stracił 1,8%, DAX obniżył się o 1,5%, a CAC 40 spadł o 1,6% w reakcji na atak Izraela na Iran. |
| Które sektory najbardziej ucierpiały? | Lotnictwo i transport odnotowały spadki 3-4%, podczas gdy sektor zbrojeniowy zyskał ponad 5% na eskalacji konfliktu. |
| Jak zareagowały ceny surowców? | Ropa Brent skoczyła o 4,2% do 98 USD za baryłkę, osiągając najwyższy poziom od lutego 2025 roku. |
Spis treści:
Dramatyczne otwarcie sesji na europejskich parkietach
Piątkowy poranek przyniósł gwałtowną wyprzedaż na europejskich giełdach, gdy inwestorzy zareagowali na nocne wydarzenia na Bliskim Wschodzie. Kontrakty terminowe na Euro Stoxx 50 spadły do poziomu 4.850 punktów, tracąc 1,8% w porównaniu z czwartkowym zamknięciem. Niemiecki DAX futures obniżył się o 1,5%, zbliżając się niebezpiecznie do kluczowego poziomu wsparcia na 17.200 punktów. Francuski CAC 40 stracił 1,6%, osiągając najniższy poziom od trzech tygodni, podczas gdy brytyjski FTSE 100 spadł o 1,2%.
Wolumen obrotu w godzinach przedsesyjnych wzrósł o ponad 300% w porównaniu ze średnią z ostatnich pięciu dni, co wskazuje na wysoką aktywność inwestorów instytucjonalnych. Fundusze hedgingowe rozpoczęły masowe zamykanie pozycji długich w europejskich akcjach, obawiając się dalszej eskalacji konfliktu. Największe spadki europejskich giełd odnotowano około godziny 8:30 czasu środkowoeuropejskiego, gdy rynki amerykańskie były jeszcze zamknięte.
Reakcja poszczególnych indeksów krajowych
Włoski FTSE MIB stracił 2,1%, będąc najsłabszym z głównych indeksów europejskich, co odzwierciedla szczególną wrażliwość włoskiej gospodarki na wzrost cen energii. Hiszpański IBEX 35 obniżył się o 1,7%, podczas gdy holenderski AEX spadł o 1,4%. Szwajcarski SMI, tradycyjnie uważany za bezpieczną przystań, ograniczył straty do 0,8%, przyciągając kapitał poszukujący stabilności. Skandynawskie indeksy również odnotowały spadki, z norweskim OBX tracącym 1,3% mimo potencjalnych korzyści z wyższych cen ropy naftowej.
Geopolityczne źródła rynkowej paniki
Atak Izraela na irańskie instalacje nuklearne w nocy z 12 na 13 czerwca 2025 roku stanowi kulminację miesięcy narastających napięć w regionie. Operacja została przeprowadzona w odpowiedzi na doniesienia wywiadowcze o znaczących postępach Iranu w programie wzbogacania uranu, które mogły przybliżyć ten kraj do posiadania broni nuklearnej. Izraelskie siły powietrzne zaatakowały co najmniej trzy kluczowe obiekty w prowincjach Isfahan i Natanz, wykorzystując najnowocześniejsze myśliwce F-35I Adir.
Reakcja Iranu była natychmiastowa i ostra, z groźbami odwetu skierowanymi nie tylko przeciwko Izraelowi, ale także jego sojusznikom. Najwyższy przywódca Iranu Ali Chamenei ogłosił stan najwyższej gotowości bojowej i zapowiedział „zdecydowaną odpowiedź na syjonistyczną agresję”. Rewolucyjna Gwardia Iranu rozpoczęła mobilizację swoich sił morskich w Zatoce Perskiej, wzbudzając obawy o bezpieczeństwo szlaków transportu ropy naftowej.
Międzynarodowe konsekwencje dyplomatyczne
Stany Zjednoczone, choć oficjalnie nie potwierdziły wcześniejszej wiedzy o planowanym ataku, wyraziły „zrozumienie dla obaw bezpieczeństwa Izraela”. Prezydent Biden zwołał nadzwyczajne posiedzenie Rady Bezpieczeństwa Narodowego, podczas którego omawiano możliwe scenariusze eskalacji konfliktu. Unia Europejska zajęła bardziej krytyczne stanowisko, wzywając do „natychmiastowego zaprzestania działań militarnych i powrotu do dialogu dyplomatycznego”.
Rosja i Chiny potępiły izraelski atak jako „naruszenie prawa międzynarodowego”, co dodatkowo skomplikowało geopolityczną sytuację. Rada Bezpieczeństwa ONZ została zwołana na nadzwyczajne posiedzenie, jednak perspektywy przyjęcia jednoznacznej rezolucji pozostają ograniczone ze względu na spodziewane weto amerykańskie. Spadki europejskich giełd odzwierciedlają obawy inwestorów o możliwość przekształcenia się lokalnego konfliktu w szerszy kryzys regionalny.
Sektorowa analiza wpływu na rynki
Sektor energetyczny stał się głównym beneficjentem geopolitycznych napięć, z cenami ropy Brent skaczącymi o 4,2% do 98 dolarów za baryłkę. Shell odnotował wzrost o 2,1% w handlu przedsesyjnym, podczas gdy TotalEnergies zyskał 1,8%. BP również zanotował pozytywną reakcję, rosnąc o 1,6%, co odzwierciedla oczekiwania inwestorów na wyższe marże rafineryjne. Analitycy Goldman Sachs podnieśli krótkoterminowe prognozy cen ropy do 105 dolarów za baryłkę, wskazując na ryzyko zakłóceń w dostawach z regionu Zatoki Perskiej.
Przemysł zbrojeniowy odnotował spektakularne wzrosty, z niemieckim Rheinmetall zyskującym 5,2% na otwarciu. Brytyjski BAE Systems wzrósł o 4,7%, podczas gdy włoski Leonardo zanotował wzrost o 3,9%. Inwestorzy spekulują na temat zwiększonych wydatków obronnych w regionie oraz potencjalnych zamówień na systemy obrony przeciwrakietowej. Francuski Thales również skorzystał na napięciach, zyskując 4,1% w handlu przedsesyjnym.
Lotnictwo pod presją rosnących kosztów
Sektor lotniczy znalazł się pod znaczną presją ze względu na perspektywę wyższych cen paliwa lotniczego. Lufthansa straciła 3,8% w handlu przedsesyjnym, podczas gdy Air France-KLM spadł o 4,2%. Ryanair, mimo swojego modelu niskokoszowego, również odnotował spadek o 2,9%. Analitycy ostrzegają, że każdy wzrost cen ropy o 10 dolarów za baryłkę może obniżyć zyski sektora lotniczego o 15-20% w skali roku.
Międzynarodowe Stowarzyszenie Przewoźników Powietrznych (IATA) wydało oświadczenie wyrażające obawy o bezpieczeństwo lotów nad regionem Bliskiego Wschodu. Kilka europejskich linii lotniczych już ogłosiło tymczasowe zawieszenie połączeń do Teheranu i Tel Awiwu, co może dodatkowo obciążyć ich wyniki finansowe. Spadki europejskich giełd w sektorze lotniczym odzwierciedlają te fundamentalne obawy o rentowność branży.
Reakcje instytucji finansowych i banków centralnych
Europejski Bank Centralny zareagował na wydarzenia wydaniem oświadczenia, w którym prezes Christine Lagarde podkreśliła gotowość do „podjęcia wszelkich niezbędnych działań w celu zapewnienia stabilności finansowej”. EBC sygnalizuje, że eskalacja geopolitycznych napięć może wpłynąć na planowany cykl obniżek stóp procentowych, szczególnie jeśli wyższe ceny energii przełożą się na trwały wzrost inflacji. Członkowie Rady Zarządzającej EBC mają spotkać się w trybie nadzwyczajnym w poniedziałek, aby ocenić sytuację.
Bank Anglii również wyraził zaniepokojenie rozwojem sytuacji, wskazując na potencjalny wpływ na brytyjską gospodarkę poprzez kanał cen energii i nastrojów konsumenckich. Gubernator Andrew Bailey podkreślił, że bank „uważnie monitoruje rozwój sytuacji” i jest przygotowany na odpowiednie działania. Szwajcarski Bank Narodowy, tradycyjnie ostrożny w swoich komunikatach, ograniczył się do stwierdzenia o „obserwowaniu rozwoju sytuacji na rynkach finansowych”.
Prognozy analityków i domów maklerskich
Goldman Sachs obniżył krótkoterminowe prognozy dla europejskich indeksów o 3-5%, wskazując na ryzyko dalszej eskalacji konfliktu. Analitycy banku szacują, że każdy wzrost cen ropy o 10 dolarów za baryłkę obniża wzrost PKB strefy euro o 0,3 punktu procentowego. Morgan Stanley przyjął bardziej ostrożne stanowisko, sugerując, że obecne spadki europejskich giełd mogą być przejściowe, jeśli konflikt nie rozszerzy się na inne kraje regionu.
Deutsche Bank wydał raport wskazujący na historyczne wzorce reakcji rynkowych na kryzysy geopolityczne, sugerując, że przeciętny czas powrotu do poziomów sprzed kryzysu wynosi 4-6 tygodni. JPMorgan Chase obniżył rekomendacje dla europejskich akcji z „przeważaj” na „neutralnie”, wskazując na zwiększoną niepewność makroekonomiczną. UBS zaleca inwestorom zwiększenie alokacji w aktywa defensywne i surowce energetyczne.
Historyczne precedensy i wzorce rynkowe
Obecne spadki europejskich giełd przypominają reakcję rynków na zabójstwo irańskiego generała Qasema Solejmaniego w styczniu 2020 roku, gdy DAX stracił 4% w ciągu pierwszego tygodnia po ataku. Wtedy jednak napięcia szybko opadły, a rynki odbiły się w ciągu miesiąca. Podobnie, podczas kryzysu w Zatoce Perskiej w 2019 roku, gdy Iran zestrzelił amerykańskiego drona, europejskie indeksy spadły o 2-3%, ale szybko odzyskały straty po deeskalacji sytuacji.
Bardziej dramatyczne były reakcje na inwazję Rosji na Ukrainę w lutym 2022 roku, gdy Stoxx 600 stracił 7% w pierwszym tygodniu konfliktu. Tamten kryzys miał jednak bezpośredni wpływ na europejskie łańcuchy dostaw energii, co czyniło go bardziej dotkliwym dla europejskiej gospodarki. Kryzys naftowy lat 70. pokazał, jak długotrwałe mogą być konsekwencje geopolitycznych wstrząsów – wtedy europejskie rynki potrzebowały ponad roku na pełne odzyskanie strat.
Wzorce sektorowe w czasie kryzysów
Historia pokazuje, że w czasie geopolitycznych kryzysów sektor obronny i energetyczny zazwyczaj zyskują, podczas gdy transport, turystyka i dobra luksusowe tracą. W 2020 roku, po ataku na Solejmaniego, europejskie spółki zbrojeniowe zyskały średnio 8% w ciągu miesiąca, podczas gdy linie lotnicze straciły 12%. Sektor finansowy zazwyczaj reaguje mieszanie – banki tracą na ogólnej niepewności, ale mogą skorzystać na wyższych stopach procentowych, jeśli banki centralne zareagują na inflacyjne presje.
Spadki europejskich giełd w obecnym kryzysie wydają się następować według podobnego wzorca, z wyraźną rotacją kapitału z sektorów cyklicznych do defensywnych. Spółki użyteczności publicznej i farmaceutyczne zazwyczaj najlepiej radzą sobie w takich okresach, oferując inwestorom stabilne dywidendy i przewidywalne przepływy pieniężne. Sektor technologiczny może być mieszany – podczas gdy spółki z ekspozycją na Bliski Wschód mogą ucierpieć, firmy oferujące rozwiązania cyberbezpieczeństwa często zyskują.
Scenariusze rozwoju sytuacji i implikacje
W scenariuszu optymistycznym, szybka interwencja dyplomatyczna może doprowadzić do deeskalacji w ciągu najbliższych dni. Kluczowe będą rozmowy między Stanami Zjednoczonymi a Iranem, prawdopodobnie za pośrednictwem Kataru lub Omanu. Jeśli Iran ograniczy swoją odpowiedź do retoryki i nie podejmie działań militarnych, rynki mogą szybko odzyskać straty. W takim przypadku spadki europejskich giełd mogą okazać się okazją do zakupów, szczególnie w sektorach, które zostały nadmiernie wyprzedane.
Scenariusz pesymistyczny zakłada eskalację konfliktu z udziałem sojuszników obu stron. Iran może aktywować swoje siły pośrednie w Libanie, Syrii i Jemenie, co doprowadziłoby do regionalnej wojny. W takim przypadku ceny ropy mogą skoczyć powyżej 120 dolarów za baryłkę, wywołując globalną recesję. Spadki europejskich giełd mogłyby pogłębić się do 15-20%, szczególnie dotykając sektory zależne od importu energii. Banki centralne musiałyby wybierać między walką z inflacją a wspieraniem wzrostu gospodarczego.
Najbardziej prawdopodobny wydaje się scenariusz pośredni, w którym napięcia utrzymają się przez kilka tygodni, ale bez bezpośredniej konfrontacji militarnej. Iran prawdopodobnie odpowie atakami na izraelskie cele za pośrednictwem swoich sojuszników, co utrzyma rynki w stanie niepewności. Ceny ropy mogą ustabilizować się w przedziale 95-105 dolarów za baryłkę, podczas gdy europejskie indeksy będą charakteryzować się zwiększoną zmiennością. Inwestorzy powinni przygotować się na okres podwyższonego ryzyka, który może potrwać do końca lata 2025 roku.
