| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| O ile spadła liczba transakcji M&A w Polsce w 2024 roku? | Według ekspertów KPMG liczba transakcji spadła o około 50% w porównaniu z poprzednimi latami, choć pierwsze sygnały ożywienia już widać. |
| Które sektory napędzają ożywienie na rynku M&A? | Główne obszary wzrostu to energetyka odnawialna, technologie AI, sektor spożywczy oraz projekty infrastrukturalne jak CPK. |
| Kiedy spodziewać się pełnego odbicia rynku fuzji i przejęć? | Prognozy wskazują na lata 2025-2026, gdy wartość transakcji może osiągnąć 60-70 mld PLN rocznie przy stabilizacji makroekonomicznej. |
Rynek M&A w Polsce przechodzi przełomowy moment po trudnym okresie 2023-2024, kiedy liczba transakcji spadła o połowę. Wojciech Hann, szef zespołu ds. fuzji i przejęć w KPMG Polska, podczas Europejskiego Kongresu Finansowego w Sopocie wskazał na wyraźne oznaki ożywienia, szczególnie w sektorach energetyki odnawialnej, technologii oraz infrastruktury. Pierwszy kwartał 2024 roku przyniósł 95 transakcji, co oznacza powrót do poziomów sprzed spowolnienia i potwierdza cykliczny charakter polskiego rynku fuzji i przejęć.
Spis treści:
Anatomia kryzysu – przyczyny załamania rynku M&A w Polsce
Lata 2023-2024 zapisały się jako jeden z najtrudniejszych okresów dla polskiego rynku M&A od dekady. Wartość transakcji M&A w Polsce spadła o 51,2% w porównaniu z rekordowym rokiem 2022, gdy osiągnęła poziom 74,9 miliardów złotych. Jednoczesny spadek liczby transakcji o 50% świadczy o głębokim charakterze dekoniunktury, która dotknęła wszystkie główne segmenty rynku.
Głównym czynnikiem hamującym była makroekonomiczna niepewność, wyrażająca się w drastycznym wzroście inflacji do 18,4% w 2023 roku oraz podwyżkach stóp procentowych Europejskiego Banku Centralnego z 4,5% do poziomu szczytowego. Wysokie koszty finansowania zewnętrznego sprawiły, że tradycyjne modele finansowania przejęć za pomocą kredytów akwizycyjnych stały się nieopłacalne dla większości transakcji. Inwestorze fundusze private equity, które w latach 2020-2022 napędzały polski rynek M&A, znacząco ograniczyły aktywność.
Równie istotnym problemem była rozbieżność w wycenach między kupującymi a sprzedającymi. Właściciele firm nadal oczekiwali multiplikatorów zbliżonych do szczytowych poziomów z 2021 roku, podczas gdy inwestorzy stosowali coraz bardziej konserwatywne modele wyceny, uwzględniające wyższe stopy dyskonta i zwiększone ryzyko operacyjne. Ta różnica często sięgała 30-40% wartości transakcji, co czyniło negocjacje niemal niemożliwymi.
Wpływ czynników geopolitycznych na inwestycje
Bliskość konfliktu ukraińskiego znacząco wpłynęła na percepcję ryzyka inwestycyjnego w Polsce wśród zagranicznych funduszy. Chociaż polska gospodarka pozostała stabilna, inwestorzy z Europy Zachodniej i Stanów Zjednoczonych klasyfikowali region Europy Środkowo-Wschodniej jako obszar podwyższonego ryzyka geopolitycznego. Szczególnie dotkliwe było to dla sektora nieruchomości komercyjnych oraz projektów infrastrukturalnych, gdzie inwestorzy wymagali znacząco wyższych premii za ryzyko.
Dodatkowo, ograniczenia w dostępie do rosyjskich i ukraińskich rynków zbytu zmusiły wiele polskich firm do rewizji swoich strategii ekspansji, co przełożyło się na odroczenie planowanych przejęć w regionie. Sektor energetyczny odczuł to szczególnie dotkliwie, gdyż wiele projektów gazowych i petrochemicznych wymagało całkowitego przeprojektowania w kontekście nowej architektury bezpieczeństwa energetycznego.
Pierwsze sygnały ożywienia – dane z 2024 roku
Pierwszy kwartał 2024 roku przyniósł wyraźne oznaki stabilizacji rynku M&A w Polsce z 95 zrealizowanymi transakcjami, co stanowi powrót do średnich poziomów z lat 2021-2022. Choć drugi kwartał pokazał lekki spadek do 82 transakcji, eksperci KPMG interpretują to jako naturalną sezonowość, a nie powrót do trendu spadkowego. Kluczowe znaczenie ma fakt, że średnia wartość pojedynczej transakcji wzrosła o 23% w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku.
Szczególnie obiecująco prezentuje się struktura sektorowa nowych transakcji. Energetyka odnawialna odpowiadała za 28% wartości wszystkich transakcji w pierwszym półroczu 2024, co odzwierciedla przyspieszenie polskiej transformacji energetycznej. Sektor technologiczny utrzymał stabilność z 21 transakcjami, koncentrując się głównie na rozwiązaniach SaaS, cyberbezpieczeństwie oraz implementacji sztucznej inteligencji w procesach biznesowych.
Istotnym elementem ożywienia jest powrót aktywności inwestorów zagranicznych, szczególnie z krajów nordyckich i Holandii, którzy traktują Polskę jako bazę dla ekspansji w regionie CEE. Wartość transakcji z udziałem kapitału zagranicznego wzrosła o 45% w drugim kwartale 2024 roku, co świadczy o odbudowie zaufania międzynarodowych inwestorów do polskiego rynku.
Zmiana strategii finansowania transakcji
Charakterystyczną cechą obecnej fazy ożywienia jest ewolucja w sposobach finansowania przejęć. Tradycyjne kredyty akwizycyjne ustąpiły miejsca bardziej elastycznym instrumentom hybrydowym, takim jak obligacje zamienne czy struktury earn-out. Te rozwiązania pozwalają stronom na zmniejszenie ryzyka związanego z niepewnością wycen i umożliwiają realizację transakcji mimo utrzymującej się rozbieżności w oczekiwaniach cenowych.
Równocześnie obserwujemy wzrost znaczenia partnerstw strategicznych jako alternatywy dla tradycyjnych przejęć. Wiele firm decyduje się na joint venture lub długoterminowe aliansy technologiczne, które pozwalają na osiągnięcie synergii operacyjnych bez konieczności pełnego przejęcia kontroli. To podejście jest szczególnie popularne w sektorze technologicznym, gdzie tempo innowacji wymaga elastycznych form współpracy.
Sektory napędzające wzrost – energetyka jako lider transformacji
Sektor energetyki odnawialnej stał się głównym motorem ożywienia na polskim rynku M&A, odpowiadając za 250 transakcji o łącznej wartości 15,97 miliarda euro w 2024 roku. Kluczową transakcją było przejęcie przez Orlen portfela farm wiatrowych i solarnych od portugalskiego EDP o mocy 306 MW za 285 milionów euro. Ta transakcja sygnalizuje strategię konsolidacji rynku OZE, gdzie duzi gracze energetyczni dążą do osiągnięcia ekonomii skali niezbędnej dla konkurowania na europejskim rynku.
Polska strategia energetyczna zakładająca, że do 2040 roku 75% energii będzie pochodzić ze źródeł zeroemisyjnych, tworzy bezprecedensowy popyt na aktywa OZE. Według analiz KPMG, w najbliższych trzech latach sektor będzie wymagał inwestycji na poziomie 150 miliardów złotych, z czego znaczna część zostanie sfinansowana poprzez fuzje i przejęcia. Szczególnie atrakcyjne są projekty offshore wind na Bałtyku, gdzie planowane są transakcje o wartości przekraczającej 20 miliardów złotych.
Program budowy elektrowni jądrowej dodatkowo napędza konsolidację w sektorze usług energetycznych i inżynieryjnych. Firmy budowlane i inżynieryjne przeprowadzają strategiczne przejęcia, aby zdobyć kompetencje niezbędne do uczestnictwa w tym megaprojekcie. Przykładem jest przejęcie przez Budimex spółki specjalizującej się w konstrukcjach stalowych dla energetyki za 340 milionów złotych, co ma przygotować koncern do kontraktów związanych z budową elektrowni jądrowej.
Technologie i sztuczna inteligencja – nowy obszar konsolidacji
Sektor technologiczny wykazuje rosnącą dojrzałość, co przejawia się w konsolidacji pionowej i poziomej wśród firm oferujących rozwiązania oparte na sztucznej inteligencji. Według raportu PFR Ventures, w 2024 roku firmy wykorzystujące AI pozyskały 250 milionów euro w 48 rundach finansowania, z czego 60% stanowiły transakcje M&A. Charakterystyczne jest przejęcie mniejszych spółek technologicznych przez większe grupy kapitałowe, które dążą do zbudowania kompletnych ekosystemów rozwiązań cyfrowych.
Przykładem jest strategiczne przejęcie przez Asseco spółki specjalizującej się w rozwiązaniach AI dla sektora finansowego za 180 milionów złotych. Transakcja ta ilustruje trend, w którym tradycyjne firmy IT ewoluują w kierunku dostawców platform sztucznej inteligencji, aby utrzymać konkurencyjność w dobie cyfrowej transformacji. Sektor fintech pozostaje szczególnie aktywny, z 15 większymi transakcjami w 2024 roku, koncentrującymi się na rozwiązaniach płatniczych i regtech.
Cyberbezpieczeństwo stanowi kolejny segment o wysokim potencjale wzrostowym. Rosnące zagrożenia cybernetyczne oraz wymagania regulacyjne UE dotyczące ochrony danych napędzają popyt na wyspecjalizowane rozwiązania bezpieczeństwa IT. Polskie firmy z tego sektora stają się atrakcyjnymi celami przejęć dla międzynarodowych koncernów technologicznych, które poszukują kompetencji w zakresie zabezpieczania infrastruktury krytycznej.
Czynniki makroekonomiczne wspierające ożywienie
Stabilizacja sytuacji makroekonomicznej w Polsce tworzy coraz bardziej sprzyjające warunki dla rozwoju rynku M&A. Europejski Bank Centralny obniżył stopy procentowe z poziomu szczytowego 4,5% do 2,9% na koniec 2024 roku, co znacząco poprawiło dostępność i koszt finansowania zewnętrznego dla transakcji przejęć. Prognozy ekonomistów wskazują na dalsze łagodzenie polityki pieniężnej w 2025 roku, co powinno dodatkowo wspierać aktywność na rynku fuzji i przejęć.
Inflacja spadła z maksymalnego poziomu 18,4% do 4,2% na koniec 2024 roku, co przywróciło przewidywalność planowania finansowego dla przedsiębiorstw. Ta stabilizacja cenowa pozwala na bardziej precyzyjne wyceny spółek i ogranicza ryzyko związane z długoterminowymi projekcjami finansowymi, które są kluczowe dla procesów due diligence. Jednocześnie umocnienie złotego względem euro o 8% w ciągu roku zwiększyło atrakcyjność polskich aktywów dla zagranicznych inwestorów.
Napływ środków z Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz nowej perspektywy budżetowej UE na lata 2021-2027 zapewnia dodatkowe źródło finansowania dla projektów infrastrukturalnych i technologicznych. Łączna wartość dostępnych funduszy europejskich wynosi 770 miliardów złotych, z czego znaczna część będzie wykorzystana do współfinansowania inwestycji realizowanych poprzez partnerstwa publiczno-prywatne i joint venture.
Rola Centralnego Portu Komunikacyjnego jako katalizatora
Centralny Port Komunikacyjny stał się głównym katalizatorem konsolidacji w sektorze budowlanym i usług inżynieryjnych. W 2024 roku ogłoszono przetargi na pierwszą fazę budowy o wartości 8 miliardów złotych, co uruchomiło falę strategicznych przejęć wśród firm budowlanych dążących do zdobycia kompetencji niezbędnych do realizacji tego megaprojektu. Do 2025 roku planowane są kolejne przetargi na budowę terminala i linii kolejowych o łącznej wartości przekraczającej 35 miliardów złotych.
Projekt CPK wymusza konsolidację branży ze względu na skalę i złożoność technologiczną planowanych inwestycji. Małe i średnie firmy budowlane nie są w stanie samodzielnie sprostać wymaganiom technicznym i finansowym, co prowadzi do przejęć przez większe grupy kapitałowe lub tworzenia konsorcjów strategicznych. Przykładem jest połączenie trzech spółek inżynieryjnych specjalizujących się w infrastrukturze lotniczej, które powstało w odpowiedzi na wymogi przetargowe CPK.
Dodatkowo, CPK stymuluje rozwój całego ekosystemu usług logistycznych i transportowych w centralnej Polsce. Firmy kurierskie, operatorzy logistyczni oraz spółki świadczące usługi dla lotnictwa przeprowadzają strategiczne przejęcia, aby przygotować się na wzrost ruchu związany z uruchomieniem nowego hub-u lotniczego. Ta aktywność przekłada się na dodatkowe 40-50 transakcji rocznie w sektorze TSL.
Wyzwania i bariery rozwoju rynku M&A
Mimo ożywienia, rynek M&A w Polsce nadal boryka się z strukturalnymi wyzwaniami, które ograniczają tempo wzrostu transakcji. Kluczowym problemem pozostaje niedopasowanie wycen między kupującymi a sprzedającymi, które często przekracza 30% wartości spółki. Właściciele firm, szczególnie z sektora technologicznego, nadal oczekują multiplikatorów z okresu boomu 2021-2022, podczas gdy inwestorzy stosują bardziej konserwatywne modele DCF uwzględniające wyższe stopy dyskonta.
Regulacyjne ograniczenia w sektorze energetycznym stanowią kolejną barierę rozwoju. Wydłużające się procedury środowiskowe dla projektów OZE, które obecnie trwają średnio 18 miesięcy, znacząco spowalniają realizację transakcji w tym sektorze. Dodatkowo, częste zmiany w systemie wsparcia dla odnawialnych źródeł energii wprowadzają niepewność regulacyjną, która zniechęca długoterminowych inwestorów i komplikuje procesy wyceny aktywów energetycznych.
Konkurencja ze strony międzynarodowych inwestorów, szczególnie funduszy z Europy Zachodniej i Azji, którzy dysponują większym kapitałem, stanowi wyzwanie dla polskich nabywców. W 2024 roku średnia wartość transakcji z udziałem kapitału zagranicznego była o 60% wyższa niż w przypadku przejęć realizowanych przez polskie firmy. Ta dysproporcja może prowadzić do odpływu najcenniejszych aktywów za granicę, ograniczając możliwości budowania silnych polskich grup kapitałowych.
Problemy kadrowe i technologiczne
Deficyt specjalistów ds. fuzji i przejęć stanowi rosnący problem dla rozwoju rynku. Liczba doświadczonych bankowców inwestycyjnych, prawników specjalizujących się w M&A oraz audytorów finansowych jest niewystarczająca w stosunku do rosnącego popytu na usługi doradcze. Skutkuje to wydłużeniem procesów due diligence i wzrostem kosztów transakcyjnych, co szczególnie dotkliwie odczuwają małe i średnie przedsiębiorstwa planujące przejęcia.
W sektorze technologicznym kluczowym wyzwaniem stało się audytowanie algorytmów sztucznej inteligencji pod kątem zgodności z nowymi regulacjami UE dotyczącymi AI Act. Brak wystandaryzowanych metodologii oceny systemów AI komplikuje procesy due diligence i wprowadza dodatkowe ryzyko regulacyjne dla transakcji w tym sektorze. Firmy doradcze intensywnie inwestują w rozwój kompetencji technologicznych, ale proces ten wymaga czasu i znacznych nakładów finansowych.
Cyberbezpieczeństwo transakcji stanowi rosnący obszar ryzyka, szczególnie w kontekście przejęć spółek technologicznych. Przypadki naruszenia bezpieczeństwa danych podczas procesów due diligence mogą skutkować znacznymi sankcjami finansowymi i utratą zaufania inwestorów. Firmy są zmuszone do inwestowania w zaawansowane systemy zabezpieczeń IT, co zwiększa koszty transakcyjne i wydłuża procesy przejęć.
Prognozy i scenariusze rozwoju na lata 2025-2026
Według prognoz KPMG, w latach 2025-2026 polski rynek M&A może osiągnąć wartość 60-70 miliardów złotych rocznie, co oznaczałoby powrót do poziomów sprzed kryzysu i ustanowienie nowych rekordów aktywności transakcyjnej. Kluczowym czynnikiem napędzającym ten wzrost będzie kontynuacja programu transformacji energetycznej, który w samym 2025 roku może wygenerować transakcje o wartości przekraczającej 25 miliardów złotych. Sektor energetyczny i technologiczny łącznie powinny odpowiadać za około 40% wszystkich transakcji w tym okresie.
Scenariusz optymistyczny zakłada przyspieszenie procesów regulacyjnych w sektorze OZE oraz pomyślne uruchomienie pierwszych faz budowy CPK, co mogłoby doprowadzić do osiągnięcia wartości transakcji na poziomie 80-90 miliardów złotych rocznie. W tym scenariuszu kluczową rolę odegrałby napływ kapitału z funduszy infrastrukturalnych UE oraz międzynarodowych inwestorów zainteresowanych polskim rynkiem energii odnawialnej. Dodatkowo, pomyślne wdrożenie programu elektrowni jądrowej mogłoby uruchomić dodatkową falę konsolidacji w sektorze usług inżynieryjnych.
Scenariusz umiarkowany, który eksperci KPMG uważają za najbardziej prawdopodobny, przewiduje stopniowy wzrost aktywności do poziomu 60-65 miliardów złotych w 2026 roku. Ten scenariusz uwzględnia potencjalne opóźnienia w realizacji niektórych projektów infrastrukturalnych oraz utrzymującą się ostrożność inwestorów w kontekście sytuacji geopolitycznej w regionie. Mimo to, stabilny wzrost o 15-20% rocznie pozwoliłby na pełną odbudowę rynku M&A do końca dekady.
Czynniki ryzyka i potencjalne zakłócenia
Głównym zagrożeniem dla realizacji optymistycznych scenariuszy pozostaje potencjalna eskalacja konfliktu na Ukrainie lub pojawienie się nowych ognisk niestabilności geopolitycznej w regionie. Takie wydarzenia mogłyby ponownie zwiększyć premie za ryzyko wymagane przez międzynarodowych inwestorów i spowolnić napływ kapitału zagranicznego. Dodatkowo, nieprzewidziane zmiany w polityce energetycznej UE lub opóźnienia we wdrażaniu Zielonego Ładu mogłyby negatywnie wpłynąć na atrakcyjność inwestycji w sektorze OZE.
Ryzyko regulacyjne w sektorze technologicznym związane z implementacją AI Act oraz nowych przepisów o ochronie danych może spowolnić transakcje w tym segmencie rynku. Firmy technologiczne mogą być zmuszone do znaczących inwestycji w dostosowanie swoich systemów do nowych wymogów, co może obniżyć ich atrakcyjność jako celów przejęć. Jednocześnie, rosnące wymagania dotyczące audytu technologicznego mogą wydłużyć procesy due diligence i zwiększyć koszty transakcyjne.
Konkurencja ze strony innych rynków regionu CEE, szczególnie Czech i Rumunii, które również intensywnie rozwijają swoje sektory technologiczne i energetyczne, może ograniczyć napływ kapitału zagranicznego do Polski. Dla utrzymania konkurencyjności polski rynek M&A będzie musiał oferować atrakcyjne warunki inwestycyjne oraz sprawne procesy regulacyjne, co wymaga dalszej współpracy między sektorem prywatnym a instytucjami publicznymi.
Meta-description: Rynek M&A w Polsce wchodzi w fazę ożywienia po 50% spadku transakcji. Analiza trendów, sektorów wzrostu i prognoz na 2025-2026 według ekspertów KPMG.
