| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co oznacza decyzja UKNF o sankcjach za brak PESEL osób blisko związanych? | UKNF zrezygnował z kar za brak numerów PESEL, podkreślając możliwość alternatywnej identyfikacji OBZ. |
| Dlaczego spółki publiczne sprzeciwiły się żądaniu UKNF z maja 2025? | Spółki i SEG wskazywały, że MAR nie wymaga podawania PESEL, a takie żądanie naruszałoby zasady ochrony danych osobowych. |
| Jak decyzja UKNF wpłynie na rynek kapitałowy, zwłaszcza NewConnect? | Decyzja zmniejsza obciążenia administracyjne i koszty compliance dla emitentów, zwiększając stabilność rynku. |
W maju 2025 roku Urząd Komisji Nadzoru Finansowego (UKNF) podjął przełomową decyzję dotyczącą sankcji wobec spółek publicznych związanych z niedostarczeniem numerów PESEL osób blisko związanych (OBZ). Po interwencji Stowarzyszenia Emitentów Giełdowych (SEG) nadzorca postanowił nie nakładać kar za brak tych danych, co otwiera nowy rozdział w relacjach między rynkiem kapitałowym a regulatorem. Ta zmiana ma fundamentalne znaczenie dla spółek notowanych na rynku regulowanym i alternatywnym, takich jak NewConnect. Warto przyjrzeć się genezie tego sporu, stanowisku UKNF oraz konsekwencjom dla całego sektora finansowego.
Spis treści:
Kontekst Regulacyjny i Geneza Sporu
Obowiązek prowadzenia list osób blisko związanych wynika bezpośrednio z rozporządzenia MAR (Market Abuse Regulation), które reguluje przeciwdziałanie nadużyciom na rynku kapitałowym. Zgodnie z art. 19 MAR, spółki publiczne muszą identyfikować oraz monitorować osoby mające bliskie relacje z członkami organów zarządzających. Definicja OBZ obejmuje m.in. małżonków, partnerów życiowych, dzieci pozostające na utrzymaniu oraz podmioty kontrolowane przez te osoby. Celem tej regulacji jest zapobieganie wykorzystywaniu informacji poufnych w transakcjach giełdowych – czyli tzw. insider tradingowi – co stanowi fundamentalny element ochrony transparentności i uczciwości rynku.
W praktyce jednak interpretacja wymogów dotyczących zakresu danych do gromadzenia budziła kontrowersje. W dniu 14 maja 2025 roku UKNF zażądał od ponad 700 spółek przekazania szczegółowych danych OBZ w ustrukturyzowanym formacie, obejmującym między innymi numery PESEL oraz LEI lub dane potwierdzające obywatelstwo. Termin wykonania tego żądania był krótki – tylko dziesięć dni roboczych – a groźba sankcji administracyjnych sięgała nawet pół miliona złotych grzywny lub kary pozbawienia wolności do trzech lat. Wymóg ten wywołał znaczące poruszenie wśród emitentów, którzy argumentowali, że rozporządzenie MAR nie przewiduje konieczności przekazywania numerów PESEL, a ich zbieranie może naruszać przepisy RODO dotyczące ochrony danych osobowych.
Reakcją rynku było natychmiastowe zaangażowanie Stowarzyszenia Emitentów Giełdowych (SEG), które reprezentuje zdecydowaną większość spółek notowanych na GPW i NewConnect. Prezes SEG, Mirosław Kachniewski, jasno wskazał na brak podstaw prawnych do tak szerokiego żądania ze strony nadzoru oraz potencjalne ryzyko konfliktu z przepisami o ochronie danych osobowych. W piśmie skierowanym do UKNF podkreślił konieczność pilnego wyjaśnienia kwestii prawnych oraz apelował o odstąpienie od sankcji wobec emitentów.
Stanowisko UKNF: Kluczowe Zmiany i Wyjaśnienia
Sytuacja osiągnęła punkt zwrotny w dniu 24 maja 2025 roku, kiedy to UKNF opublikował oficjalne stanowisko dotyczące wymogów identyfikacji osób blisko związanych. Urząd potwierdził, że celem jego działań nie jest nakładanie nowych obowiązków ani karanie spółek za brak numerów PESEL. Najważniejszym priorytetem pozostaje prawidłowe prowadzenie list OBZ w sposób umożliwiający jednoznaczną identyfikację tych osób.
UKNF jednoznacznie stwierdził, że numery PESEL nie są obligatoryjne – możliwe jest wykorzystanie innych form identyfikacji takich jak LEI, dane paszportowe czy też adresowe informacje potwierdzające tożsamość osób blisko związanych. Ta elastyczna interpretacja oznacza praktyczne złagodzenie wymogów wobec spółek i pozwala im uniknąć kosztownych i skomplikowanych procedur pozyskiwania dodatkowych danych osobowych.
W zakresie sankcji nadzorca podkreślił wykluczenie kary pieniężnej lub innych represji administracyjnych za brak numeru PESEL pod warunkiem spełnienia obowiązku identyfikacji OBZ innymi środkami. To podejście minimalizuje również ryzyko naruszeń RODO – choć numer PESEL nie jest danymi szczególnie chronionymi według unijnych standardów, to ich zbieranie musi być ograniczone do absolutnego minimum zgodnie z zasadą minimalizacji danych.
Konsekwencje dla Rynku Kapitałowego
Dla wielu emitentów decyzja ta była wyraźnym oddechem ulgi. Szczególnie istotne znaczenie ma dla firm notowanych na NewConnect – rynku alternatywnym skupiającym ponad 350 małych i średnich przedsiębiorstw często dysponujących ograniczonymi zasobami administracyjnymi. Koszt dostosowania się do pierwotnego żądania UKNF szacowany był na kilkadziesiąt tysięcy złotych na spółkę i wiązał się z koniecznością pozyskania zgód osób blisko związanych na przetwarzanie ich danych osobowych.
Dzięki łagodniejszej interpretacji nadzoru emitenci mogą teraz skoncentrować się na utrzymaniu transparentności i zgodności z przepisami bez zbędnych kosztów administracyjnych. Ta zmiana pozytywnie wpływa także na stabilność rynku – ograniczenie ryzyka nakładania wysokich kar zmniejsza presję na akcje notowanych firm oraz poprawia klimat inwestycyjny.
Z kolei dla samego UKNF decyzja ta może stanowić krok ku odbudowie zaufania społecznego wobec nadzoru finansowego. W ostatnich latach relacje między regulatorami a uczestnikami rynku były napięte m.in. ze względu na wysoką liczbę umorzeń postępowań wszczynanych przez KNF oraz zarzuty o brak przewidywalności działań urzędu ze strony środowiska emitentów.
Perspektywy i Kontrowersje
Mimo pozytywnego odbioru decyzji UKNF pojawiają się głosy ekspertów wskazujące na ryzyko nadinterpretacji przepisów przez organy nadzorcze w przyszłości. Specjaliści ds. prawa rynku kapitałowego przypominają, że definicja osób blisko związanych zawarta w rozporządzeniu MAR nie obliguje do gromadzenia konkretnych numerów identyfikacyjnych takich jak PESEL czy LEI – kluczowa jest merytoryczna identyfikacja relacji rodzinnych i kontrolnych.
Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA) już w 2017 roku wskazywał na potrzebę ostrożności przy egzekwowaniu wymogów dotyczących OBZ, aby nie powodować nadmiernej biurokracji czy naruszeń prywatności uczestników rynku.
Patrząc w przyszłość należy spodziewać się dalszych kontroli list OBZ oraz potencjalnie bardziej szczegółowych regulacji wynikających z doświadczeń kryzysowych sytuacji rynkowych takich jak afery insider tradingowe czy naruszenia obowiązków informacyjnych ujawnione w ostatnich latach.
Wpływ na Czytelników i Rynek
Dla inwestorów indywidualnych decyzja UKNF oznacza większą stabilność notowań oraz zmniejszenie ryzyka nagłych perturbacji cen akcji spowodowanych sankcjami administracyjnymi wobec spółek publicznych. Zachowanie przejrzystości list OBZ pozostaje jednak kluczowe dla skutecznej ochrony przed manipulacjami rynkowymi oraz utrzymania zaufania do mechanizmów regulacyjnych.
Z kolei przedsiębiorstwa mogą liczyć na znaczne oszczędności finansowe dzięki braku konieczności pozyskiwania dodatkowych danych osobowych od osób blisko związanych. Szacuje się, że skumulowane oszczędności dla wszystkich objętych żądaniem spółek mogą sięgnąć kilkudziesięciu milionów złotych rocznie – co stanowi istotne wsparcie zwłaszcza dla mniejszych firm borykających się z wysokimi kosztami compliance.
Podsumowanie: Nowy Etap Współpracy Nadzoru i Rynku
Decyzja UKNF o rezygnacji z sankcji za brak numeru PESEL u osób blisko związanych stanowi ważny precedens pokazujący elastyczność podejścia regulatora wobec realiów rynkowych i prawnych wymogów unijnych. To krok w kierunku bardziej pragmatycznego dialogu między nadzorem a uczestnikami rynku kapitałowego, który powinien być kontynuowany zwłaszcza w kontekście zapowiadanej reformy regulacyjnej w ramach pakietu MiFID III.
Wspólna praca nad usprawnieniami systemu compliance oraz otwartość na konstruktywną krytykę to fundament budowania stabilnego i bezpiecznego środowiska finansowego korzystnego zarówno dla przedsiębiorstw, jak i inwestorów indywidualnych. Zachęcam wszystkich zainteresowanych do aktywnego śledzenia zmian legislacyjnych oraz udziału w debatach dotyczących regulacji rynków kapitałowych – tylko świadoma społeczność może skutecznie wpływać na kształt przepisów odpowiadających realiom gospodarki XXI wieku.
