| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co to jest kontrola darowizn przez KAS? | KAS sprawdza poprawność dokumentacji i zgłoszeń darowizn, w tym dostęp do kont bankowych, aby wykryć nieprawidłowości podatkowe. |
| Jakie kary grożą za błędy w dokumentacji darowizny? | Za błędy formalne można zapłacić karę do 20% wartości nadwyżki darowizny oraz dodatkowe sankcje finansowe i karno-skarbowe. |
| Jak uniknąć kary za błąd w dokumentacji darowizny od rodziców w Polsce? | Należy dokonywać przelewów z jasnym tytułem, rozłożyć darowiznę w czasie i złożyć prawidłowo podpisany formularz SD-Z2. |
Benjamin Franklin powiedział kiedyś: „W tej chwili pewne są tylko śmierć i podatki”. W roku 2025 ta maksyma nabiera nowego wymiaru dla Polaków, którzy muszą liczyć się nie tylko z obowiązkiem podatkowym, lecz także z cyfrowym nadzorem skarbówki nad swoimi finansami. Krajowa Administracja Skarbowa (KAS) zyskała bowiem rozszerzone uprawnienia do kontroli darowizn, a nawet dostępu do bankowych kont obywateli. Nawet drobne błędy formalne w dokumentacji mogą kosztować dziesiątki tysięcy złotych kar. Historia pani Anny, która niespodziewanie otrzymała wysoką grzywnę za nieprawidłowo sporządzony formularz SD-Z2 przy przekazaniu rodzinnej darowizny na mieszkanie, stawia pytanie: jak to możliwe? W poniższym artykule wyjaśniamy mechanizmy kontroli, konsekwencje błędów oraz sposoby na uniknięcie finansowych pułapek.
Spis treści:
Najważniejsze fakty: Nowe narzędzia kontroli i rekordowe kary
Od 2025 roku kontrola darowizn przez KAS stała się bardziej rygorystyczna dzięki połączeniu krajowych zmian legislacyjnych oraz unijnych regulacji. Dyrektywa DAC7 umożliwia automatyczną wymianę informacji o rachunkach bankowych między państwami członkowskimi UE. To oznacza, że KAS może monitorować przelewy zarówno na kontach polskich, jak i zagranicznych. Nowelizacje ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy (AML) oraz rozszerzenie Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych pozwalają na dokładniejsze badanie powiązań między podmiotami gospodarczymi a osobami fizycznymi.
W praktyce oznacza to wzrost liczby kontroli. Do marca 2024 roku KAS wystosowała ponad 3,500 żądań dostępu do kont bankowych – to wzrost o 12% względem poprzedniego roku. Szczególnie intensywne są kontrole dotyczące darowizn gotówkowych – aż 42% audytów dotyczyło takich przekazań w pierwszym kwartale 2025 roku, a blisko 70% z nich zakończyło się zakwestionowaniem ze względu na błędy formalne lub brak dokumentacji.
Kary nakładane przez fiskusa bywają ogromne. Za brak zgłoszenia lub niewłaściwe udokumentowanie darowizny grozi podatek sięgający nawet 20% wartości nadwyżki ponad limit zwolnienia podatkowego oraz dodatkowe grzywny. Przykładowo kobieta, która otrzymała od ojca 250 tysięcy złotych jako gotówkę i nie zadbała o prawidłowy przelew bankowy, zapłaciła ponad 50 tysięcy złotych kary – podatek plus sankcje za błąd formalny. Inny przypadek dotyczył matki przekazującej środki na spłatę kredytu córki – brak możliwości dysponowania środkami przez obdarowaną skutkował utratą prawa do ulgi.
Kontekst: Ewolucja kontroli finansowych od 2022 roku
Rozbudowa uprawnień KAS nie nastąpiła z dnia na dzień. Już w lipcu 2022 roku weszły w życie zmiany umożliwiające naczelnikom urzędów skarbowych uzyskanie dostępu do danych o rachunkach bankowych bez konieczności wcześniejszego powiadamiania podatników czy posiadania statusu podejrzanego. System STIR (System Teleinformatyczny Izby Rozliczeniowej) zaczął integrować dane finansowe obywateli z europejskimi bazami informacji dzięki dyrektywie DAC7 obowiązującej od stycznia 2025 roku.
W rezultacie kontrola nad tzw. „szarą strefą” znacznie się nasiliła. Algorytmy sztucznej inteligencji analizują miliony transakcji, wykrywając anomalie takie jak nieregularne wpłaty czy nietypowe częstotliwości przekazów pieniężnych pomiędzy członkami rodzin. Kontrole szczególnie skupiają się na gotówce przekazywanej „pod stołem”, gdyż stanowi ona około jednej piątej wszystkich rodzinnych transferów pieniężnych.
W kwietniu 2025 roku Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził, że brak podpisu na kluczowym formularzu SD-Z2 skutkuje automatycznym unieważnieniem prawa do zwolnienia podatkowego przy darowiźnie. To kolejny sygnał dla podatników o konieczności dokładności i pełnej zgodności z przepisami.
Perspektywy: Spór o granice inwigilacji finansowej
Rozszerzenie kompetencji KAS wywołuje też kontrowersje społeczne i prawne. Eksperci ds. prawa podatkowego oraz obrońcy praw obywatelskich alarmują o ryzyku naruszenia prywatności oraz zasady domniemania niewinności. Przemysław Hinc, znany doradca podatkowy, określa te uprawnienia jako „niebezpieczny instrument”, który może prowadzić do nadmiernej ingerencji państwa w życie obywateli.
Z kolei Rzecznik Praw Obywatelskich wskazuje, że jedynie niewielka część kontroli kończy się wykryciem faktycznych nadużyć – według danych z 2024 roku było to około 15%. To rodzi pytania o proporcjonalność środków stosowanych wobec setek tysięcy rodzin.
Jednak polityka fiskalna zdaje się zmierzać ku dalszemu zaostrzeniu przepisów. W planach jest podniesienie stawek podatku od darowizn dla III grupy podatkowej do poziomu 25%. Od 2026 roku banki mają obowiązkowo raportować do KAS wszystkie przelewy powyżej kwoty wolnej od podatku wynoszącej obecnie 36 120 zł, niezależnie od złożenia formularza SD-Z2 przez obdarowanego.
Zainteresowania czytelnika: Jak uniknąć pułapek fiskalnych?
Dla rodzin planujących przekazywanie środków pieniężnych ważne są konkretne strategie minimalizacji ryzyka kosztownych sankcji. Przede wszystkim każdy przelew powinien posiadać precyzyjny tytuł – na przykład „darowizna na cele mieszkaniowe od Jana Kowalskiego”. Brak takiego opisu jest jedną z głównych przyczyn odmowy ulg podatkowych.
Warto także rozłożyć większe kwoty na kilka lat – przepisy pozwalają bowiem na zwolnienie od podatku przy sumie przekazanej w ciągu pięciu lat nieprzekraczającej limitu (36 120 zł dla najbliższej rodziny). Dzięki temu można legalnie uniknąć opodatkowania większych sum bez ryzyka kar.
Nie mniej istotne jest prawidłowe sporządzenie i podpisanie formularza SD-Z2 – od kwietnia 2025 r. obowiązkowy jest kwalifikowany podpis elektroniczny lub podpis potwierdzony profilem ePUAP. Brak tych elementów skutkuje automatycznym unieważnieniem prawa do zwolnienia podatkowego.
Zaskakujące są przykłady osób ukaranych nawet za niewielkie kwoty – np. grzywna wysokości ponad 3 tysiące złotych została nałożona za niezgłoszenie darowizny o wartości zaledwie kilku tysięcy złotych od dalszego krewnego.
Dla przeciętnej rodziny kupującej mieszkanie wsparcie rodziców lub dziadków to często kluczowy element finansowania inwestycji. Błędy formalne mogą jednak oznaczać dodatkowy koszt rzędu kilkudziesięciu tysięcy złotych – przykładowo przydarzyło się to już wielu rodzinom, które zaniedbały konsultacje ze specjalistami podatkowymi przed przyjęciem dużej darowizny.
Ewolucja nadzoru fiskalnego a codzienne życie Polaków
Benjamin Franklin słusznie zauważył nieuchronność podatków; dziś jednak Polacy muszą liczyć się również ze stałym cyfrowym monitoringiem swoich finansów przez skarbówkę. Rozszerzone uprawnienia KAS oraz nowe technologie pozwalają fiskusowi niemal natychmiast wychwycić wszelkie nieścisłości w rozliczeniach darowizn.
Dla obywateli oznacza to konieczność jeszcze większej dbałości o formalności oraz korzystania z profesjonalnego doradztwa podatkowego przed dokonywaniem lub przyjmowaniem większych transferów pieniężnych. Tylko takie podejście pozwoli uniknąć gigantycznych kar i zabezpieczyć rodzinne finanse przed niespodziewanymi konsekwencjami prawnymi.
