| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co to jest omijanie sankcji unijnych? | To nielegalne działania polegające na obchodzeniu zakazów importowych i eksportowych nałożonych przez UE, np. poprzez fałszowanie dokumentów lub wykorzystywanie krajów trzecich. |
| Jakie są konsekwencje prawne za omijanie sankcji UE? | Można otrzymać wysokie kary finansowe do 20 mln zł oraz karę pozbawienia wolności od 3 do 15 lat, a także przepadek towarów i majątku. |
| Jak polskie służby walczą z tym procederem? | KAS prowadzi kontrole, zatrzymania, przeszukania, współpracuje z laboratoriami i służbami międzynarodowymi, aby wykrywać i zwalczać nielegalny import objęty sankcjami. |
W obliczu rosnących napięć geopolitycznych oraz konieczności ochrony stabilności gospodarczej Unii Europejskiej, sankcje unijne stały się jednym z kluczowych narzędzi polityki międzynarodowej. Mają one na celu ograniczenie działalności państw łamiących prawo międzynarodowe lub prowadzących agresywną politykę, jak w przypadku Białorusi czy Rosji. W roku 2025 Krajowa Administracja Skarbowa (KAS) w Polsce podjęła zdecydowane działania przeciwko procederowi omijania sankcji unijnych – zatrzymując trzy osoby podejrzane o nielegalny import sklejki brzozowej pochodzącej z tych krajów przez terytorium Kazachstanu. Sprawa ta uwypukla skomplikowany charakter walki z naruszeniami restrykcji oraz wskazuje na rosnące wyzwania w kontroli przepływu towarów objętych sankcjami.
Spis treści:
Zatrzymania i charakter procederu
12 maja 2025 roku funkcjonariusze Mazowieckiego Urzędu Celno-Skarbowego przeprowadzili akcję zatrzymania trzech osób podejrzanych o organizację przestępczego schematu importu sklejki brzozowej z Białorusi i Rosji. Proceder polegał na fałszowaniu dokumentacji handlowej w taki sposób, aby jako kraj pochodzenia towaru wskazywać Kazachstan – państwo trzecie, które nie podlegało bezpośrednio unijnym restrykcjom. Importowane towary były następnie magazynowane w różnych regionach Polski, między innymi w województwach mazowieckim, wielkopolskim oraz podlaskim.
Podczas akcji funkcjonariusze zabezpieczyli rozległą dokumentację księgową oraz elektroniczną obejmującą faktury, umowy oraz korespondencję handlową. Ponadto przejęto próbki sklejki brzozowej poddane później szczegółowym badaniom laboratoryjnym mającym potwierdzić faktyczne pochodzenie drewna. Zabezpieczono również sprzęt komputerowy i inne nośniki danych mogące zawierać dowody przestępstwa. Zatrzymani zostali aresztowani na okres trzech miesięcy i usłyszeli zarzuty dotyczące oszustwa celnego oraz naruszenia obowiązujących sankcji.
Kontekst sankcji UE i walka z omijaniem zakazów
Sankcje Unii Europejskiej wobec Białorusi i Rosji zostały nałożone w odpowiedzi na działania agresywne tych państw wobec Ukrainy. Już od 2022 roku obowiązuje zakaz importu wielu produktów drzewnych, w tym sklejki brzozowej, który miał na celu ograniczenie finansowania konfliktu poprzez handel strategicznymi surowcami. W lutym 2025 roku UE rozszerzyła tę listę o kolejne towary, takie jak prekursory chemiczne czy komponenty systemów bezzałogowych.
Jednym z poważnych problemów jest jednak omijanie sankcji przez kraje trzecie – państwa spoza Unii Europejskiej, które stają się ogniwem pośrednim w nielegalnym imporcie towarów objętych restrykcjami. Kazachstan, Turcja czy Chiny stały się kluczowymi kierunkami tranzytu rosyjskiego drewna do Europy. Statystyki pokazują dynamiczny wzrost importu sklejki przez Kazachstan – ponad ośmiokrotny wzrost między latami 2022 a 2024 wskazuje na skalę tego procederu.
Statystyki i skala procederu
W roku 2024 KAS przeprowadziła aż 113 kontroli związanych z naruszeniem sankcji unijnych wobec produktów drzewnych – co stanowi ogromny wzrost względem dwóch kontroli przeprowadzonych w roku 2022. Nałożone kary finansowe wyniosły około 21 milionów złotych, podczas gdy rok wcześniej było to jedynie kilkadziesiąt tysięcy złotych. W samym roku 2023 zatrzymano około 80 transportów drewna o niejasnym pochodzeniu.
Polska pełni rolę głównego punktu tranzytowego dla rosyjskiej sklejki docierającej następnie do państw takich jak Niemcy, Francja czy Włochy. Ten fakt podkreśla strategiczne znaczenie kontroli celnych prowadzonych nad Wisłą w kontekście bezpieczeństwa ekonomicznego całej Unii Europejskiej.
Inne działania KAS i współpraca międzynarodowa
Krajowa Administracja Skarbowa nie ogranicza się jedynie do działań przeciwko omijaniu sankcji unijnych na rynku drewna. Przykładem są liczne operacje wymierzone w szersze spektrum przestępczości gospodarczej – m.in. zatrzymanie w kwietniu 2025 roku transportu 30 palet sklejki o wartości około 150 tysięcy złotych w województwie śląskim. Podczas tej akcji zabezpieczono dokumentację oraz próbki do badań laboratoryjnych.
Istotnym aspektem walki z oszustwami celnymi jest również współpraca międzynarodowa – KAS współdziała ze służbami innych krajów Unii Europejskiej i państw sąsiednich. Przykładem jest partnerstwo ze Słowacją przy rozbijaniu nielegalnej fabryki papierosów; zatrzymano tam dziewięć osób oraz zabezpieczono ponad dwa miliony sztuk kontrabandy powodującej straty dla budżetu UE przekraczające milion euro.
Dzięki współpracy z akredytowanymi laboratoriami KAS wykorzystuje zaawansowane metody badawcze pozwalające określić geograficzne pochodzenie drewna na podstawie analizy próbek. To nowoczesne narzędzie pozwala skuteczniej wykrywać fałszerstwa dokumentacji handlowej i zapobiegać przemytowi surowców objętych sankcjami.
Konsekwencje prawne i rekomendacje dla przedsiębiorców
Naruszenie sankcji unijnych wiąże się z bardzo poważnymi konsekwencjami prawnymi. Zgodnie z art. 87 ustawy Kodeks karny skarbowy przewiduje kary finansowe sięgające nawet do 20 milionów złotych za oszustwa celne związane z omijaniem restrykcji handlowych. Ponadto grozi kara pozbawienia wolności od trzech do piętnastu lat w zależności od rozmiaru i charakteru przestępstwa. Towary będące przedmiotem nielegalnego importu mogą zostać skonfiskowane wraz z majątkiem sprawców jako zabezpieczenie przyszłych kar.
Dla przedsiębiorców działających zwłaszcza w branży drzewnej kluczowe jest wdrożenie skutecznych strategii minimalizujących ryzyko naruszenia unijnych sankcji. Należy przede wszystkim dokładnie weryfikować pochodzenie surowca poprzez żądanie kompletnych dokumentów potwierdzających miejsce pozyskania drewna oraz unikać współpracy z dostawcami korzystającymi z krajów pośrednich takich jak Turcja czy Kazachstan. Rekomendowana jest ścisła współpraca z Krajową Administracją Skarbową oraz zgłaszanie wszelkich podejrzeń dotyczących podejrzanych transakcji w ramach Programu Współdziałania oferowanego przez KAS.
Powiązane wydarzenia historyczne
Problem omijania sankcji nie jest nowością ani wyłącznie efektem ostatnich wydarzeń politycznych. Już w 2019 roku zatrzymano grupę przestępczą zajmującą się przewozem towarów akcyzowych z Białorusi i Ukrainy; osoby te otrzymały kary aresztu oraz grzywny za działalność na szkodę budżetu państwa.
Wprowadzenie pierwszych sankcji unijnych wobec drewna nastąpiło w roku 2022 wraz z zakazem importu wyrobów drzewnych oraz metali ze wspomnianych krajów; miało to znaczący wpływ na spadek przychodów eksportowych Białorusi o około 70%. Od tamtej pory systematycznie rośnie liczba kontroli celnych i nakładanych kar za naruszenia tych restrykcji – tylko w roku 2024 KAS przeprowadziła ponad sto kontroli związanych z tym zagadnieniem.
Podsumowanie i perspektywy
Zatrzymania dokonane przez Krajową Administrację Skarbową w maju 2025 roku stanowią ważny krok w uszczelnianiu mechanizmów egzekwowania sankcji unijnych. Intensyfikacja działań kontrolnych wraz ze stosowaniem nowoczesnych metod badawczych oraz silna współpraca międzynarodowa zwiększają skuteczność wykrywania procederu omijania zakazów handlowych przez państwa trzecie.
Dla polskich przedsiębiorców oznacza to konieczność wzmożonej ostrożności i transparentności we wszystkich etapach importu surowców drzewnych. Inwestycja w rzetelną weryfikację dostawców oraz aktywna współpraca z organami celnymi są dziś kluczowymi elementami strategii zapobiegających ryzyku prawnego oraz finansowego związanym z naruszaniem sankcji UE.
Ostatecznie przestrzeganie regulacji unijnych ma fundamentalne znaczenie dla stabilności politycznej i ekonomicznej całej Europy oraz dla budowania bezpieczniejszego świata opartego na odpowiedzialności biznesowej i świadomości globalnych wyzwań.
