| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Kto może skorzystać z dziedziczenia emerytur od 2026 roku? | Osoby urodzone po 31 grudnia 1999 r., które opłacały składki do nowego systemu emerytalnego (OFE i PPE). |
| Jak długo można otrzymywać dziedziczoną emeryturę? | Świadczenie jest wypłacane przez okres do 10 lat po śmierci rodzica. |
| Czy dziedziczenie emerytur obejmuje rencistów? | Nie, nowe przepisy dotyczą wyłącznie emerytur, a nie świadczeń przedemerytalnych czy rent. |
Dziedziczenie emerytur od dawna było tematem kontrowersyjnym i budzącym wiele emocji w polskim społeczeństwie. Od stycznia 2026 roku w Polsce wejdą w życie nowe przepisy umożliwiające dziedziczenie części emerytury po zmarłym rodzicu. Ta zmiana ma fundamentalne znaczenie dla przyszłości rodzin, zwłaszcza młodego pokolenia, które do tej pory traciło zabezpieczenie finansowe po śmierci bliskich. Nowe regulacje mają na celu zapewnienie większej stabilności ekonomicznej dzieciom i młodym dorosłym, a także dostosowanie systemu do wymogów konstytucyjnych oraz aktualnych trendów demograficznych.
Spis treści:
Projekt ustawy o dziedziczeniu emerytur i harmonogram wdrożenia
Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej oficjalnie zgłosiło projekt ustawy dotyczącej dziedziczenia emerytur po rodzicach 12 maja 2025 roku. Dokument ten został przygotowany w odpowiedzi na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z lutego 2025 r., który uznał dotychczasowe przepisy za dyskryminujące wobec rodzin osób zmarłych. Projekt przewiduje, że nowe prawo wejdzie w życie od stycznia 2026 roku, co daje czas na przygotowanie odpowiednich procedur i edukację społeczeństwa.
Nowe przepisy będą obowiązywały tylko osoby urodzone po 31 grudnia 1999 roku, które były objęte nowym systemem emerytalnym opartym na Otwartym Funduszu Emerytalnym (OFE) oraz Pracowniczych Programach Emerytalnych (PPE). W praktyce oznacza to, że dziedziczenie świadczeń będzie dotyczyć przede wszystkim młodszych pokoleń, które opłacały składki na tych zasadach. Kryteria kwalifikacyjne są jasno określone: dziecko uprawnione do świadczenia musi mieć mniej niż 25 lat lub do 30 lat, jeśli kontynuuje naukę.
Statystyki i konsekwencje dla rynku finansowego
Z danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wynika, że w nowym systemie uczestniczy obecnie około 8,4 miliona Polaków, co stanowi około 60% osób aktywnych zawodowo. Szacuje się, że rocznie prawo do dziedziczenia emerytury zyska około 120 tysięcy dzieci. Średnia miesięczna kwota dziedziczonych świadczeń wyniesie około 2 300 złotych, wypłacana będzie przez maksymalnie 10 lat od momentu śmierci rodzica.
Wprowadzenie tego rozwiązania wywołało już wyraźne reakcje na rynku finansowym. Banki komercyjne, takie jak PKO BP czy Santander, przygotowują specjalne oferty private banking skierowane do beneficjentów dziedziczonych emerytur, oferując produkty inwestycyjne pozwalające pomnożyć odziedziczone środki. Również branża ubezpieczeniowa planuje nowe produkty zabezpieczające interesy spadkobierców.
Jednak eksperci Narodowego Banku Polskiego ostrzegają przed możliwym wzrostem inflacji o około 0,4% rocznie od 2027 roku z powodu zwiększonego obciążenia systemu finansowego i wzrostu konsumpcji wynikającej z dodatkowych środków w gospodarstwach domowych.
Tło reformy i szerszy kontekst polityki społecznej
Decyzja o zmianie przepisów została wymuszona orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego, który wskazał na nierówności powstałe w poprzednim systemie – dotychczas po śmierci rodzica prawa do dalszego pobierania jego emerytury nie przechodziły na potomków. Wyrok ten zapadł po skardze rodziny z Krakowa, której odmówiono wypłaty świadczenia po zmarłym ojcu pracującym jako górnik.
Reforma wpisuje się również w szersze działania rządu mające na celu wsparcie rodzin i walkę z negatywnymi skutkami demografii. Od marca 2025 roku funkcjonuje program „Emerytura+”, podnoszący minimalne świadczenia do poziomu co najmniej 3 200 złotych. Dziedziczenie części emerytury ma stanowić kolejny krok w kierunku zapewnienia młodym osobom większego bezpieczeństwa finansowego oraz zachęty do pozostania w kraju.
Porównanie systemów dziedziczenia emerytur w Polsce i za granicą
Polska nie jest pierwszym krajem w Europie Środkowej, który zdecydował się na wdrożenie dziedziczenia części świadczeń emerytalnych. Węgry wprowadziły podobne rozwiązanie już w 2022 roku – tam spadkobiercy mogą otrzymywać połowę emerytury przez okres pięciu lat po śmierci uprawnionego. Czechy poszły dalej i w 2024 roku ustanowiły system punktowy uwzględniający liczbę dzieci spadkobiercy przy ustalaniu wysokości świadczenia.
W Polsce ostatnia poważna reforma systemu emerytalnego miała miejsce w 2011 roku i dotyczyła głównie wydłużenia wieku przejścia na emeryturę. Tamte zmiany spotkały się z masowymi protestami społecznymi. Obecna reforma jest bardziej skoncentrowana na kwestiach rodzinnych i ma szansę być postrzegana jako poprawa sytuacji społecznej.
Krytyka reformy oraz przewidywane skutki ekonomiczne i społeczne
Reforma wzbudza jednak także krytyczne głosy. Związek Nauczycielstwa Polskiego uważa ją za niesprawiedliwą wobec starszych pokoleń: „To przywilej dla młodych kosztem seniorów. Dlaczego osoby urodzone przed rokiem 2000 mają być dyskryminowane?” – podkreślają przedstawiciele związku.
Instytut Gospodarki Senioralnej przestrzega natomiast przed ryzykiem destabilizacji finansowej systemu: „Już teraz około 40% wydatków na emerytury jest finansowanych z zagranicznych pożyczek. Dziedziczenie może pogłębić deficyty.”
Z ekonomicznego punktu widzenia krótkoterminowo (do około 2028 roku) przewidywany jest wzrost konsumpcji szczególnie w sektorach edukacyjnym oraz mieszkaniowym – środki z dziedziczonych emerytur mogą być inwestowane w studia lub wkład własny pod kredyt hipoteczny. W dłuższej perspektywie istnieje ryzyko pojawienia się napięć między pokoleniami związanych z koniecznością rewizji podatków czy dalszych zmian systemowych.
Najczęstsze pytania dotyczące nowych przepisów o dziedziczeniu emerytur
Pojawia się wiele pytań dotyczących praktycznych aspektów nowej ustawy. Po pierwsze, czy dziecko otrzyma całą kwotę emerytury? Nowe prawo przewiduje wypłatę maksymalnie 70% świadczenia rodzica pod warunkiem spełnienia warunków wiekowych – dziecko musi mieć mniej niż 25 lat albo do ukończenia nauki maksymalnie do wieku 30 lat.
Aby udokumentować prawo do spadku konieczne będzie posiadanie aktualnego świadectwa z Urzędu Stanu Cywilnego potwierdzającego pokrewieństwo oraz dokument potwierdzający status studenta dla osób powyżej 25 roku życia.
Ciekawostką jest fakt, że zgodnie z badaniami CBOS aż 68% Polaków nie zdaje sobie sprawy, iż nowe przepisy nie obejmują rencistów ani innych świadczeń przedemerytalnych – dotyczy to wyłącznie praw do dziedziczenia części emerytury.
Jak zmiana wpłynie na przeciętnego Polaka? Praktyczne aspekty
Dla przeciętnej rodziny posiadającej dwoje dzieci w wieku około 15 i 20 lat zmiana ta oznacza potencjalne dodatkowe środki finansowe przekraczające nawet 165 600 złotych przez okres dekady przy średniej miesięcznej kwocie dziedziczonych świadczeń wynoszącej około 2 300 zł.
Te pieniądze mogą zostać wykorzystane na różnorodne cele: opłacenie studiów wyższych (koszt przeciętnych studiów to około 45 000 zł), wsparcie zakupu mieszkania poprzez program „Mieszkanie+” lub inwestycje długoterminowe np. w fundusze indeksowe oferujące średni roczny zwrot rzędu kilku procent.
Dodatkowo Zakład Ubezpieczeń Społecznych uruchomił specjalny kalkulator online dostępny pod adresem https://zus.pl/dziedziczenie , który pozwala szybko oszacować wysokość potencjalnych świadczeń dziedziczonych. Narzędzie to cieszy się dużym zainteresowaniem – już pierwszego dnia skorzystało z niego ponad ćwierć miliona osób.
Nadchodzące zmiany legislacyjne dotyczące dziedziczenia emerytur stanowią istotny krok ku modernizacji polskiego systemu zabezpieczenia społecznego. Zapewnią one rodzinom większą stabilność finansową oraz wsparcie dla młodych pokoleń stojących przed wyzwaniami edukacyjnymi i mieszkaniowymi. Kluczowe jest jednak świadome planowanie finansowe oraz zapoznanie się ze swoimi prawami już dziś – dzięki temu można lepiej przygotować się na nieprzewidziane sytuacje życiowe i skorzystać z nowych możliwości oferowanych przez reformę.
