| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co oznacza deficyt wody w rolnictwie w 2025 roku? | To znaczny niedobór wilgoci w glebie, sięgający do 50% normy, który ogranicza wzrost roślin i powoduje straty plonów. |
| Jakie są skutki deficytu wody dla cen żywności w Polsce? | Deficyt powoduje wzrost kosztów produkcji, co przekłada się na podwyżki cen pieczywa i mięsa nawet do 15% w 2025 roku. |
| Jakie strategie adaptacyjne mogą pomóc rolnikom w obliczu suszy? | Stosowanie odpornych na suszę mieszanek paszowych, inwestycje w retencję wód i nowoczesne systemy irygacyjne to kluczowe rozwiązania. |
Początek 2025 roku okazał się wyjątkowo niekorzystny dla polskiego rolnictwa. Według najnowszego raportu Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW), już pierwsze miesiące przyniosły skrajny deficyt wody, który zagraża stabilności produkcji rolnej oraz bezpieczeństwu żywnościowemu kraju. Brak opadów, rekordowo wysokie temperatury oraz spadek wilgotności gleby stanowią poważne wyzwanie dla rolników i całego sektora spożywczego. W tle tych lokalnych problemów rozgrywają się globalne zmiany klimatyczne, które coraz bardziej wpływają na warunki upraw. Czy polskie rolnictwo jest przygotowane na tę nową rzeczywistość? Jakie będą konsekwencje deficytu wody dla konsumentów? Oto kompleksowa analiza sytuacji.
Spis treści:
Najważniejsze fakty
Raport IMGW z maja 2025 roku jednoznacznie wskazuje na alarmujący deficyt wilgoci w glebie. W niektórych regionach Polski poziom nawodnienia spadł nawet o połowę względem norm wieloletnich. Szczególnie dotknięte są północno-zachodnie województwa, gdzie suma opadów od stycznia do kwietnia wyniosła jedynie od 13 do 29 procent standardowej wartości. Temperatura powietrza również znacząco odbiega od normy – styczeń tego roku okazał się najcieplejszym od ponad siedemdziesięciu lat z odchyleniem sięgającym +4,4°C. W efekcie wilgotność gleby na głębokości do 28 cm oscylowała między 20 a 40 procentami, a warstwa głębsza była jeszcze bardziej sucha, co bezpośrednio przekłada się na kondycję upraw.
Skutki tego stanu rzeczy są widoczne już teraz. Opóźnione terminy siewu dotyczą zwłaszcza zbóż jarych na zachodzie kraju – tam nawet jedna trzecia areału nie została obsiana zgodnie z kalendarzem agrotechnicznym. Z kolei oziminy wykazują oznaki osłabienia – przykładowo rzepak na Kujawach i Mazowszu ma mniejszą masę korzeniową o około 15–20 procent. Dodatkowo rosną koszty związane z irygacją – gospodarstwa na Dolnym Śląsku i Wielkopolsce odnotowały wzrost zużycia energii o niemal połowę względem poprzedniego sezonu.
Kontekst
Obecny deficyt wodny nie jest zjawiskiem całkowicie niespodziewanym. Okres zimowy 2024/2025 charakteryzował się wyjątkowo niskimi opadami śniegu oraz krótkim okresem utrzymywania pokrywy śnieżnej – tylko przez siedem dni na terenie Karpatach. Taka sytuacja znacząco ograniczyła naturalne zasoby wodne dostępne dla gleb i roślin na nadchodzący sezon wegetacyjny. Warto spojrzeć również na historyczne analogie: podobna susza miała miejsce w Polsce w roku 2018, jednak tym razem dotyczy aż dwunastu województw już przed rozpoczęciem zbiorów.
Zmiany klimatyczne odgrywają tu kluczową rolę. Od początku XXI wieku sezon wegetacyjny wydłużył się o niemal trzy tygodnie, co zwiększa zapotrzebowanie roślin na wodę o około piętnaście do dwudziestu procent. Jednocześnie wyższe temperatury sprzyjają intensywniejszemu parowaniu wilgoci z gleb lekkich – nawet do pięciu milimetrów dziennie, co przy braku deszczu prowadzi do szybkiego wysuszania podłoża i pogłębiania deficytu.
Perspektywy
W perspektywie najbliższych miesięcy ryzyka pozostają wysokie. Prognozy meteorologiczne przewidują możliwość wystąpienia lokalnych burz z gradem zwłaszcza na południu kraju, które jednak raczej nie zrekompensują niedoboru opadów ogólnie. To oznacza dalsze problemy z nawodnieniem upraw oraz potencjalne uszkodzenia roślin przez ekstremalne zjawiska pogodowe.
Konsultanci ekonomiczni wskazują na spodziewany wzrost cen żywności – chleb może podrożeć o ponad dziesięć procent, a mięso wołowe nawet o dziesięć procent lub więcej do końca III kwartału 2025 roku. Te zmiany będą bezpośrednio odczuwalne dla przeciętnego konsumenta.
Jednak istnieją też działania mające złagodzić skutki suszy. Instytut Upraw Nawożenia i Gleboznawstwa rekomenduje stosowanie mieszanki traw odpornych na niedobory wilgoci na gruntach marginalnych o powierzchni pół miliona hektarów jako alternatywę dla tradycyjnych pasz. Równocześnie trwają prace nad programem „Retencja 2030”, który zakłada budowę niemal stu nowych zbiorników retencyjnych – choć większość projektów dopiero czeka na realizację.
Warto zauważyć kontrowersje dotyczące metod pomiaru deficytu wilgoci. Rolnicy zgłaszają rozbieżności między oficjalnymi danymi a rzeczywistymi stratami obserwowanymi lokalnie. Eksperci zwracają uwagę, że stosowane modele hydrologiczne nie zawsze uwzględniają uwarunkowania mikroterenu, co może prowadzić do zawyżania wskaźników wilgotności.
Zainteresowania czytelnika
Dla konsumenta oznacza to przede wszystkim wyższe wydatki na codzienną żywność – szacuje się, że rodzina czteroosobowa będzie musiała przeznaczać średnio o sto osiemdziesiąt złotych więcej miesięcznie już od drugiej połowy roku. Jednocześnie pojawia się ryzyko pogorszenia jakości produktów spożywczych ze względu na zwiększony import ziemniaków czy pszenicy z zagranicy.
Mimo dostępnych rozwiązań wiele gmin nie wykorzystuje potencjału retencji deszczówki ani innowacyjnych systemów irygacyjnych. W Polsce tylko niewielka część samorządów (około siedmiu procent) korzysta z metod zagospodarowania opadów do podlewania terenów zielonych czy rolniczych. Tymczasem testowane już technologie takie jak czujniki IoT monitorujące wilgotność gleby pozwalają precyzyjnie zarządzać podlewaniem, ograniczając straty zasobów wodnych, choć wdrożenie ich na szeroką skalę wymaga znacznych nakładów finansowych.
Należy też pamiętać o paradoksach klimatu: podczas gdy większość kraju boryka się z suszą, lokalne gwałtowne roztopy zimowe wywołały powodzie i straty infrastrukturalne za miliony złotych. Z kolei wzrost areału rzepaku dzięki dopłatom unijnym może dodatkowo obciążać gleby lekkie podatne na przesuszenie.
Podsumowując, rok 2025 będzie zapamiętany jako czas wyjątkowych wyzwań dla polskiego rolnictwa – okres jednoczesnego niedoboru i nadmiaru wody zmuszający do rewizji dotychczasowych praktyk produkcyjnych oraz konsumenckich. Jak trafnie zauważa prof. Mariusz Matyka z IUNG: „Walka z suszą przestała być domeną rolników – to już społeczne wyzwanie cywilizacyjne”. Odpowiedzialność za przyszłość naszej żywności leży więc nie tylko po stronie producentów, ale każdego z nas jako świadomych konsumentów i obywateli.”
