| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Jakie są obecne relacje gospodarcze Serbii i Chin? | Eksport Serbii do Chin wzrósł 200-krotnie w dekadzie, a Chiny są największym inwestorem azjatyckim w kraju. |
| Co oznacza umowa o wolnym handlu Serbia-Chiny dla serbskiej gospodarki? | FTA z 2024 r. znosi cła na 60% towarów, co ma podwoić eksport do Chin do 2029 roku. |
| Jakie wyzwania niesie ze sobą intensyfikacja chińskich inwestycji? | Zadłużenie wobec Chin rośnie, a UE wyraża obawy o wpływy Pekinu na Bałkanach. |
Współpraca między Serbią a Chinami to historia, która zaczęła się od symbolicznych wymian handlowych i politycznych gestów, by dziś stać się jednym z ważniejszych przykładów dynamicznego partnerstwa ekonomicznego na Bałkanach. W maju 2025 roku prezydent Serbii Aleksandar Vučić spotkał się w Moskwie z przywódcą Chin Xi Jinpingiem podczas obchodów 80. rocznicy Wielkiej Wojny Ojczyźnianej. To wydarzenie było nie tylko okazją do upamiętnienia historycznych wydarzeń, lecz także impulsem do zintensyfikowania współpracy gospodarczej między tymi dwoma krajami. Vučić zwrócił się z prośbą o zwiększenie inwestycji chińskich w Serbii, podkreślając ogromny wzrost wymiany handlowej oraz znaczenie strategicznego partnerstwa dla przyszłości serbskiej gospodarki.
Spis treści:
Najważniejsze fakty dotyczące inwestycji chińskich w Serbii
Spotkanie prezydenta Vučića z Xi Jinpingiem odbyło się 9 maja 2025 roku w Moskwie podczas uroczystości upamiętniających zwycięstwo nad nazizmem. W rozmowie głównym tematem była intensyfikacja chińskich inwestycji w Serbii oraz dalszy rozwój wymiany handlowej. Vučić zaapelował o zwiększenie zaangażowania inwestorów z Chin, wskazując na imponujący wzrost eksportu serbskiego do Państwa Środka – według danych za ostatnią dekadę wartość ta wzrosła około dwustu razy, z poziomu około 9 milionów dolarów w 2013 roku do ponad 1,4 miliarda dolarów w 2023 roku.
Ta gwałtowna dynamika jest efektem m.in. umowy o wolnym handlu (FTA), która weszła w życie w lipcu 2024 roku i znosi cła na około 60% towarów eksportowanych między krajami. Dzięki temu serbskie produkty takie jak świeże owoce, mięso czy farmaceutyki stały się bardziej konkurencyjne na rynku chińskim. Warto również zauważyć rekordowe bezpośrednie inwestycje zagraniczne (FDI) osiągnięte przez Serbię w roku 2024 – przekroczyły one wartość pięciu miliardów dolarów, a Chiny zajęły pierwsze miejsce wśród azjatyckich inwestorów.
W najbliższych tygodniach planowane jest ogłoszenie budowy fabryki pociągów przez chińskie przedsiębiorstwa na terenie Serbii – projekt ten ma stanowić kolejny filar rozwoju infrastruktury i przemysłu kolejowego, wpisując się w szerszą strategię Inicjatywy Pasa i Drogi.
Kontekst historyczny i ekonomiczny współpracy Serbii z Chinami
Relacje gospodarcze między Serbią a Chinami mają swoje korzenie jeszcze w okresie powojennym, ale prawdziwy przełom nastąpił po roku 2010 wraz z rosnącym zainteresowaniem Pekinu regionem Bałkanów. Chińska Inicjatywa Pasa i Drogi (BRI), realizowana od połowy lat dwutysięcznych, uczyniła z Serbii ważny punkt na tzw. Nowym Jedwabnym Szlaku – strategicznym korytarzu handlowym między Azją a Europą.
Przez ostatnie lata chińskie firmy odpowiedzialne były za budowę kluczowych projektów infrastrukturalnych, takich jak kolej dużych prędkości Belgrad-Budapeszt czy liczne autostrady o wartości ponad czterech miliardów euro. Wydobycie surowców – zwłaszcza rudy miedzi – stało się kolejnym filarem współpracy: przedsiębiorstwa takie jak Zijin Mining i HBIS Group kontrolują znaczną część kopalni Bor, co przekłada się na dominację surowcową serbskiego eksportu do Chin.
Umowa o wolnym handlu podpisana w październiku 2023 roku i wdrożona od połowy 2024 roku obejmuje około dwudziestu tysięcy produktów i ma strategiczny cel – podwojenie wartości eksportu serbskiego do Chin do końca dekady. To narzędzie ma również zmniejszyć dotychczasowy deficyt handlowy wynoszący blisko cztery miliardy dolarów rocznie.
Perspektywy rozwoju i główne wyzwania
Potencjał nowych inwestycji chińskich dla serbskiej gospodarki jest znaczący. Dywersyfikacja asortymentu eksportowego oraz rozwój nowych branż – takich jak elektromobilność dzięki planowanej eksploatacji złóż litu – otwierają przed Belgradem nowe możliwości integracji z globalnymi sieciami produkcji i technologii. Fabryka pociągów oraz dalsze projekty infrastrukturalne mogą dodatkowo pobudzić lokalne rynki pracy i poprawić dostępność transportową kraju.
Niemniej jednak pojawiają się też istotne ryzyka. Serbia jest zadłużona wobec Chin kwotą przekraczającą dwa miliardy euro związanych z finansowaniem infrastruktury kolejowej i drogowej. Od tego roku zaczynają się spłaty rat kapitałowych, które mogą obciążyć budżet państwa. Dodatkowo Unia Europejska obserwuje uważnie ekspansję Pekinu na Bałkanach, co komplikuje polityczne relacje Belgradu zarówno z Brukselą, jak i Waszyngtonem.
Eksperci wskazują też na zależność serbskiego eksportu od surowców takich jak miedź – co sprawia, że gospodarka pozostaje podatna na globalne fluktuacje cen metali. Efektywne wykorzystanie umowy o wolnym handlu i rozwój nowych sektorów będzie więc kluczowe dla trwałego sukcesu współpracy.
Zmiany dla codziennego życia oraz geopolityczne znaczenie Serbii
Dla przeciętnego obywatela wzrost chińskich inwestycji oznacza przede wszystkim nowe miejsca pracy – szczególnie w mniej rozwiniętych regionach kraju, gdzie powstaną zakłady produkcyjne czy centra logistyczne. Zniesienie ceł na elektronikę pochodzącą z Chin może także wpłynąć na obniżenie cen konsumenckich popularnych produktów technologicznych.
Ciekawostką jest „Kolej uśmiechu” – nazwa nadana autostradzie wojwodzińskiej długości około 200 kilometrów, która została sfinansowana przez Chińczyków i połączy osiem miast regionu. Również wymiana kulturowa nabiera tempa: instytut Konfucjusza w Belgradzie oraz nowo otwarte centrum kultury chińskiej świadczą o rosnącym zainteresowaniu społecznym obydwu narodów swoją kulturą i językiem.
Geopolitycznie Serbia stara się pełnić rolę pomostu między Wschodem a Zachodem – korzystając zarówno z bliskich relacji z Rosją i Chinami, jak i aspiracji integracyjnych wobec Unii Europejskiej. Według badań opinii publicznej ponad połowa obywateli popiera współpracę z Pekinem, podczas gdy poparcie dla UE maleje, co pokazuje zmieniającą się dynamikę polityczną regionu.
Spotkanie Vučića z Xi Jinpingiem jest symbolem tej strategii: wyraźnie sygnalizuje chęć kontynuacji silnej obecności Chin w gospodarce Serbii przy jednoczesnym balansowaniu interesów geopolitycznych.
Podsumowując, inwestycje chińskie w Serbii stanowią dziś kluczowy element transformacji gospodarczej tego kraju. Umowa o wolnym handlu oraz projekty infrastrukturalne finansowane przez Chiny tworzą fundamenty pod nowoczesną gospodarkę regionalną. Jednak sukces tej drogi wymaga równowagi między korzyściami a potencjalnymi zagrożeniami – zwłaszcza tymi związanymi z zadłużeniem i presją geopolityczną.
Serbia pokazuje przykład państwa średniej wielkości potrafiącego wykorzystać globalne trendy ekonomiczne dla swojego rozwoju – czy uda jej się utrzymać tę równowagę? To pytanie pozostaje otwarte, ale jedno jest pewne: przyszłość stosunków serbsko-chińskich będzie miała znaczący wpływ nie tylko na Bałkany, lecz także na szerszą architekturę gospodarczą Europy Środkowej i Wschodniej.
