| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Jakie zmiany w karach skarbowych przewiduje nowelizacja na 2025 rok? | Projekt obniża maksymalne kary z 44,8 mln zł do 29,9 mln zł dla firm i 11,9 mln zł dla osób fizycznych. |
| Dlaczego Ministerstwo Finansów zdecydowało się na obniżenie kar skarbowych? | W odpowiedzi na raport NIK i wytyczne UE, by kary były proporcjonalne do wykroczeń i nie niszczyły małych przedsiębiorstw. |
| Jak nowe przepisy wpłyną na małe i średnie firmy? | Mniejsze ryzyko bankructwa oraz większa swoboda rozwoju dzięki niższym karom za błędy formalne w dokumentacji podatkowej. |
Przedsiębiorcy coraz częściej zwracają uwagę na rosnącą biurokrację i rygorystyczne przepisy prawa skarbowego, które potrafią zrujnować nawet najmniejsze błędy formalne. W tym kontekście pojawia się pytanie: czy zapowiedziana na rok 2025 zmiana kar skarbowych to rzeczywiście krok w stronę odciążenia małych firm? Ministerstwo Finansów opublikowało projekt nowelizacji, który zakłada znaczące obniżenie najwyższych kar za przestępstwa skarbowe o charakterze formalnym. Ta decyzja może odmienić sposób, w jaki przedsiębiorcy podchodzą do obowiązków podatkowych oraz wpłynąć na całą kulturę przestrzegania prawa podatkowego w Polsce.
Spis treści:
Wprowadzenie do problematyki przestępstw skarbowych o charakterze formalnym
Przestępstwa skarbowe formalne to naruszenia związane przede wszystkim z błędami proceduralnymi — np. nieprawidłowościami w dokumentacji podatkowej, spóźnieniami czy brakiem wymaganych deklaracji. Nie są to działanie umyślne mające na celu oszustwo fiskalne, lecz często skutki niedopatrzenia lub braku wiedzy. W praktyce oznacza to, że wiele firm, zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw (MSP), narażonych jest na wysokie kary za drobne uchybienia.
Dotychczasowe sankcje były bardzo surowe – maksymalne kary mogły sięgać nawet 44,8 mln zł. Taka kwota miała odstraszać potencjalnych naruszycieli prawa, ale jednocześnie powodowała ogromną presję finansową na firmy. Według statystyk Ministerstwa Finansów aż 81% kar za przestępstwa formalne nakładano na przedsiębiorstwa zatrudniające do 10 osób. To pokazuje skalę problemu oraz ryzyko bankructwa wynikające z nadmiernej surowości systemu sankcji.
Nowelizacja przepisów – co się zmienia w karach skarbowych?
Projekt nowelizacji opublikowany przez Ministerstwo Finansów 8 maja 2025 r. przewiduje istotną redukcję najwyższych kar za przestępstwa formalne. Maksymalna kara spada z dotychczasowych 44,8 mln zł do dwóch progów: 29,9 mln zł dla podmiotów gospodarczych oraz 11,9 mln zł dla osób fizycznych. Oznacza to zmniejszenie kar o około 33% dla firm i aż o 73% dla osób prywatnych.
Różnicowanie wysokości kar uwzględnia specyfikę podmiotów – przedsiębiorcy będą nadal ponosić odpowiedzialność finansową adekwatną do skali działalności, ale z mniejszym ryzykiem nadmiernego obciążenia. Projekt jest obecnie na etapie procedury ustawodawczej w Sejmie i przewiduje implementację zmian jeszcze w drugiej połowie 2025 roku.
Dodatkowo nowelizacja przewiduje zmiany proceduralne w Ordynacji podatkowej, które mają ułatwić przedsiębiorcom dostosowanie się do nowych wymogów oraz promować dobrowolne ujawnianie błędów podatkowych bez groźby drastycznych sankcji.
Kontekst i przyczyny zmian w prawie karnym skarbowym
Historia ostatnich lat pokazuje dynamiczne zmiany podejścia polskiego ustawodawcy do prawa karnego skarbowego. W 2022 roku podwyższono kary o około 40%, aby walczyć z szarą strefą i poprawić skuteczność kontroli podatkowych. Jednak już w lutym 2025 roku Najwyższa Izba Kontroli opublikowała raport wskazujący, że aż 68% spraw dotyczyło błędów formalnych, a nie celowego oszustwa fiskalnego.
Raport ten podkreślił brak proporcjonalności dotychczasowych kar oraz ich negatywny wpływ na małe firmy. Z kolei Unia Europejska od 2023 roku rekomenduje państwom członkowskim stosowanie sankcji adekwatnych do charakteru wykroczenia – mniej restrykcyjnych wobec drobnych uchybień proceduralnych.
Na tle tych zaleceń Polska zdecydowała się dostosować prawo krajowe tak, by nie tylko chronić interes fiskalny państwa, lecz także wspierać rozwój przedsiębiorczości poprzez bardziej wyważone podejście do kar skarbowych.
Perspektywy zmiany – kto zyska, a kto straci?
Z punktu widzenia przedsiębiorców proponowana zmiana kar skarbowych to niewątpliwie dobra wiadomość. Mniejsze sankcje oznaczają niższe ryzyko finansowe związane z nieumyślnymi błędami w dokumentacji podatkowej. To z kolei może zachęcić firmy do śmielszych inwestycji i rozwoju działalności bez obaw o drastyczne konsekwencje finansowe za pomyłki proceduralne.
Zwolennicy nowelizacji – między innymi Związek Przedsiębiorców i Pracodawców – podkreślają, że to krok ku bardziej przyjaznemu państwu prawa, które nie niszczy biznesu za drobne uchybienia. Wskazują też na konieczność budowania kultury przestrzegania prawa poprzez edukację i wsparcie zamiast represji.
Z kolei krytycy zmian – jak Stowarzyszenie Analityków Podatkowych – ostrzegają przed osłabieniem prewencyjnej roli prawa. Ich zdaniem niższe kary mogą prowadzić do mniejszej dbałości o precyzję rozliczeń podatkowych i wzrostu liczby uchybień.
Dla państwa natomiast nowa sytuacja oznacza wyzwania związane z egzekwowaniem dyscypliny finansowej przy jednoczesnym zachowaniu równowagi między sankcjami a wsparciem dla biznesu. Ministerstwo Finansów zapowiada jednocześnie planowaną automatyzację systemu wykrywania błędów podatkowych do końca 2026 r., co pozwoli zwiększyć skuteczność kontroli mimo niższych stawek kar.
Implikacje dla przyszłości biznesu i systemu podatkowego
Krótkoterminowo można spodziewać się wzrostu liczby samoujawnień błędów podatkowych przez przedsiębiorców korzystających z mniejszych sankcji. Obecnie tylko około 12% podatników zgłasza takie uchybienia dobrowolnie – łatwiejsze warunki mogą tę liczbę zwiększyć.
Średnioterminowo jednak istnieje ryzyko spadku dochodów budżetowych pochodzących z tytułu kar za przestępstwa formalne. W samym tylko roku 2024 wpływy te wyniosły około 3,2 mld zł. Kluczowe będzie więc monitorowanie efektów nowelizacji oraz ewentualna korekta przepisów w przyszłości.
Z punktu widzenia praktyki podatkowej możliwe jest również stopniowe przesunięcie akcentu od represji ku edukacji i wsparciu przedsiębiorców. Polska może czerpać wzory z innych krajów UE, gdzie proporcjonalność kar idzie w parze z programami prewencyjnymi oraz lepszym wykorzystaniem technologii kontrolnych.
Co to oznacza dla Ciebie jako przedsiębiorcy?
Zmiana kar skarbowych to sygnał do rewizji własnej strategii zarządzania ryzykiem podatkowym. Przedsiębiorcy powinni rozważyć przeprowadzenie audytu wewnętrznego swoich procedur księgowych i podatkowych — to pierwszy krok do minimalizacji ryzyka popełniania błędów formalnych.
Niezbędne staje się również śledzenie kolejnych etapów legislacyjnych tej nowelizacji oraz przygotowanie się na wdrożenie nowych wymogów proceduralnych wynikających ze zmian w Ordynacji podatkowej. Warto także korzystać z dostępnych szkoleń i konsultacji eksperckich dotyczących nowych przepisów.
Dla wielu firm może to być okazja do optymalizacji procesów rozliczeniowych przy jednoczesnym wykorzystaniu szansy na większą elastyczność działania bez obawy o destrukcyjne konsekwencje finansowe drobnych pomyłek.
Podsumowanie
Zmiana kar skarbowych planowana na rok 2025 jest ważnym sygnałem równowagi między potrzebą skutecznego egzekwowania prawa a koniecznością wsparcia sektora MSP. Redukcja surowości sankcji za przestępstwa formalne może przyczynić się do poprawy kultury przestrzegania prawa podatkowego oraz ograniczyć negatywne skutki nadmiernej biurokracji dla najmniejszych firm.
Jednakże prawdziwy sukces nowelizacji zależy od tego, jak zostanie ona wdrożona i jak szybko przedsiębiorcy nauczą się korzystać z nowych ram prawnych. Nowelizacja może być szansą na nową jakość relacji między państwem a przedsiębiorcami – czas pokazać, jak możemy ją wykorzystać.
