| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co to jest specustawa przeliczeniowa? | To specjalna ustawa mająca na celu realizację wyroku TK z 4 czerwca 2024 r., która przewiduje podwyżki i wyrównania emerytur. |
| Kogo obejmują podwyżki i wyrównania? | Przede wszystkim emerytów z roczników 1949–1959, w tym kobiety z lat 1949–1952, które dotąd były pomijane. |
| Jakie są szacowane skutki finansowe ustawy? | Koszt wyniesie ok. 15,4 mld zł w ciągu 10 lat, a podwyżki sięgną średnio 1200 zł miesięcznie plus jednorazowe wyrównanie do 64 tys. zł. |
W kwietniu 2025 roku do Sejmu trafił projekt specustawy przeliczeniowej, który ma przełomowo zmienić sytuację emerytów dotkniętych skutkami wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 roku. Propozycja zakłada podwyżkę świadczeń o średnio 1200 zł miesięcznie oraz jednorazowe wyrównania sięgające nawet 64 tysięcy złotych dla około 120 tysięcy osób, szczególnie uwzględniając kobiety z roczników 1949–1952 – grupę wcześniej pomijaną przez rządowe projekty. Ta inicjatywa odpowiada na wieloletnie postulaty środowisk emeryckich dotyczące naprawy niesprawiedliwości powstałych po reformie emerytalnej z 2012 roku oraz braku pełnego zadośćuczynienia za wcześniejsze obniżenia świadczeń.
Spis treści:
Kontekst prawny i historyczny
Wyrok TK z 4 czerwca 2024 r. jako punkt zwrotny
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepis art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych narusza konstytucyjne prawo do zabezpieczenia społecznego zawarte w art. 67 ust.1 Konstytucji RP. Przepis ten umożliwiał obniżanie powszechnych emerytur o kwoty wcześniej pobranych świadczeń wcześniejszych emerytur, co według TK było niezgodne z zasadami zaufania obywatelskiego oraz sprawiedliwości społecznej.
Wyrok dotyczy przede wszystkim kobiet urodzonych w latach od 1949 do 1959 oraz mężczyzn urodzonych między rokiem 1949 a 1954, którzy korzystali z wcześniejszych uprawnień emerytalnych przed reformą emerytalną wprowadzoną w roku 2012. Orzeczenie to jest kontynuacją wcześniejszych rozstrzygnięć TK dotyczących podobnych problemów, między innymi wyroku dotyczącego rocznika 1953 wydanego w roku 2019. Do tej pory jednak publikacja najnowszego orzeczenia była blokowana przez rząd, co uniemożliwiało ZUS automatyczne przeliczanie świadczeń i wypłatę należnych wyrównań.
Dwie ścieżki naprawy: rząd vs. projekt poselski
W odpowiedzi na wyrok TK powstały dwie odmienne propozycje legislacyjne dotyczące naprawy sytuacji poszkodowanych emerytów. Rządowy projekt specustawy przedstawiony w marcu 2025 roku zakłada ograniczone działania naprawcze – przewiduje wzrost świadczeń od połowy roku 2026 bez wypłat wyrównań za lata wcześniejsze oraz pomija kobiety urodzone między rokiem 1949 a 1952.
W przeciwieństwie do tego poselski projekt zgłoszony przez grupę posłów Konfederacji proponuje pełne rekompensaty: podwyżkę średnio o około 1200 zł miesięcznie już od momentu wejścia ustawy w życie oraz jednorazowe wyrównanie sięgające nawet do kwoty około 64 tysięcy złotych za okres od roku 2013 do roku 2025. Projekt ten uwzględnia wszystkie uprawnione roczniki, co spotkało się ze znacznym poparciem środowisk emeryckich i części opozycji parlamentarnej.
Statystyki i skutki ekonomiczne
Z danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wynika, że grupa uprawnionych do wyrównań liczy około 120 tysięcy osób – w tym około dwie trzecie stanowią kobiety. Średnia miesięczna podwyżka ma wynieść niemalże 1200 zł, natomiast jednorazowa rekompensata może osiągnąć nawet ponad sześćdziesiąt tysięcy złotych na osobę.
Całkowity koszt wdrożenia tego rozwiązania szacowany jest na około 15,4 miliarda złotych rozłożonych na dziesięć lat. Rząd zwraca uwagę na ryzyko destabilizacji Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i potencjalny wzrost deficytu o ponad jeden procent rocznie. Z drugiej strony zwolennicy projektu wskazują na pozytywne efekty ekonomiczne wynikające ze zwiększonej konsumpcji seniorów oraz impulsy dla lokalnego rynku usług i handlu.
Perspektywy polityczne i społeczne
Argumentacja stron
Rząd utrzymuje stanowisko skoncentrowane na zachowaniu stabilności finansowej systemu emerytalnego oraz ograniczeniu wydatków publicznych. Podkreśla konieczność racjonalnego podejścia do kosztów wynikających ze starzenia się społeczeństwa oraz odpowiedzialności za przyszłe pokolenia.
Z kolei autorzy projektu poselskiego oraz organizacje społeczne postrzegają sprawę jako fundamentalną kwestię sprawiedliwości społecznej i moralnego obowiązku państwa wobec obywateli. Eksperci alarmują, że brak pełnych rekompensat może prowadzić do utraty zaufania do systemu i zagrozić jego długofalowej stabilności poprzez spadek wpłat składek.
Możliwe scenariusze rozwoju wydarzeń
W najbliższych miesiącach kluczowa będzie kwestia publikacji wyroku TK w Dzienniku Ustaw – obecnie blokowana przez administrację rządową mimo interwencji Rzecznika Praw Obywatelskich. Równolegle projekt specustawy zostanie poddany debacie sejmowej; rząd zapowiada możliwość zawetowania ustawy, jednak opozycja deklaruje poparcie dla pełnej rekompensaty.
Na ulicach pojawiają się już pierwsze protesty środowisk emeryckich domagających się uwzględnienia wszystkich poszkodowanych roczników i wypłat adekwatnych wyrównań. Decyzje legislacyjne będą miały więc również wymiar społeczny i polityczny o dużym znaczeniu dla stabilności państwa.
Co to oznacza dla przeciętnego czytelnika?
Dla emerytów objętych wyrokiem TK najbardziej istotne są konkretne zmiany finansowe: realna możliwość otrzymania miesięcznej podwyżki przekraczającej tysiąc złotych oraz jednorazowego wyrównania liczonego w dziesiątkach tysięcy złotych. Dla części osób oznacza to poprawę standardu życia po wielu latach oczekiwań.
Dla osób aktywnych zawodowo konsekwencją mogą być niewielkie podwyżki składek ZUS potrzebne do sfinansowania nowych zobowiązań wobec seniorów – szacowane na około jeden procent wzrostu obciążeń płaconych przez pracujących od roku kolejnego po wejściu ustawy.
Na rynku lokalnym zwiększona siła nabywcza seniorów może przełożyć się na wzrost popytu w sektorze handlowym i usługowym, co może pozytywnie wpłynąć na rozwój gospodarczy niektórych regionów Polski.
Podsumowanie
Specustawa przeliczeniowa po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z czerwca 2024 roku otwiera nowy rozdział w historii polskiego systemu zabezpieczenia społecznego. Wyzwaniem pozostaje pogodzenie konieczności finansowej równowagi publicznych funduszy ze społecznym imperatywem naprawienia krzywd poniesionych przez wiele tysięcy emerytów. To także test solidarności międzygeneracyjnej i zdolności państwa do realizowania obietnic wobec obywateli.
Nadchodzące miesiące przyniosą kluczowe decyzje parlamentarne oraz dalsze działania społeczne, które zdecydują o kształcie systemu emerytalnego i poczuciu sprawiedliwości społecznej w Polsce na kolejne dekady. Warto obserwować ten proces i aktywnie uczestniczyć w dyskusji publicznej, aby wspólnie budować stabilną przyszłość dla obecnych i przyszłych pokoleń seniorów.
