Maria była zaskoczona, gdy dowiedziała się, że po śmierci jej ojca może odzyskać środki zgromadzone na jego subkoncie emerytalnym w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Okazało się, że mimo że tata pobierał emeryturę przez niecałe trzy lata, rodzina ma prawo do tzw. wypłaty gwarantowanej – świadczenia, o którym wie zaledwie około 15% uprawnionych osób. W 2025 roku coraz więcej Polaków zaczyna korzystać z tego prawa, a proces składania wniosku jest prostszy niż mogłoby się wydawać.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co to jest wypłata gwarantowana? | Jednorazowa kwota z subkonta emerytalnego zmarłego, dostępna jeśli pobierał emeryturę krócej niż 36 miesięcy. |
| Jak złożyć wniosek o wypłatę gwarantowaną? | Należy wypełnić formularz ZUS EWG-P i złożyć go w ZUS w ciągu 3 lat od śmierci ubezpieczonego. |
| Czy od wypłaty trzeba płacić podatek? | Tak, ZUS potrąca 19% podatku dochodowego od przyznanej kwoty przed wypłatą. |
Spis treści:
Najważniejsze fakty: Kwoty, terminy i mechanizm wypłaty
Wypłata gwarantowana to specjalne świadczenie przysługujące rodzinom osób, które rozpoczęły pobieranie emerytury z ZUS, ale zmarły przed upływem 36 miesięcy od pierwszej wypłaty. Oznacza to, że jeśli bliski zaczął otrzymywać emeryturę i niestety umarł w ciągu trzech lat od jej rozpoczęcia, jego spadkobiercy mogą ubiegać się o zwrot pozostałych środków zgromadzonych na subkoncie emerytalnym. Warunki te dotyczą przede wszystkim osób urodzonych po 1968 roku, które posiadały subkonto w ZUS i nie przeniosły składek do Otwartego Funduszu Emerytalnego (OFE).
Przykładowo: jeśli emeryt zaczął pobierać świadczenie w styczniu 2023 roku i zmarł w marcu 2025 roku, rodzina ma prawo do wypłaty gwarantowanej. Gdyby jednak śmierć nastąpiła po upływie tego trzyletniego terminu, środki nie zostaną wypłacone spadkobiercom i przechodzą na rzecz Skarbu Państwa.
Kwota do wypłaty jest ustalana według wzoru uwzględniającego stan subkonta oraz liczbę miesięcy pobierania emerytury. W uproszczeniu: od zgromadzonej sumy odejmuje się wartość proporcjonalną do czasu otrzymywania świadczenia. Przykład: dla subkonta o wartości 100 000 zł i okresu pobierania świadczenia wynoszącego 12 miesięcy wypłata gwarantowana wyniesie około 67 567 zł brutto. Od tej kwoty ZUS potrąca obowiązkowy podatek dochodowy wynoszący 19%, co przekłada się na około 54 730 zł netto.
Statystyki pokazują, że średnia wartość wypłaty gwarantowanej oscyluje wokół 29 000 zł. Średni czas rozpatrzenia wniosku przez ZUS wynosi obecnie około dwóch miesięcy. Wnioskodawcami najczęściej są współmałżonkowie – stanowią oni ponad 80% wszystkich osób ubiegających się o te środki. Mimo to ogromne kwoty – szacowane na ponad miliard złotych – pozostają niewypłacone ze względu na brak złożenia odpowiednich dokumentów przez uprawnionych.
Kontekst: Nowe regulacje i historyczne porównania
Rok 2025 przyniósł istotne zmiany prawne wpływające na dostępność i warunki uzyskania wypłat gwarantowanych. Od lipca obowiązuje nowa renta wdowia, która pozwala współmałżonkom jednocześnie korzystać z renty oraz ubiegać się o wypłatę gwarantowaną – pod warunkiem terminowego złożenia wniosku do końca czerwca.
Dodatkowo, wzrosła minimalna podstawa wymiaru składek dla przedsiębiorców do ponad pięciu tysięcy złotych miesięcznie. To oznacza wyższe przyszłe składki i tym samym większe kwoty gromadzone na subkontach osób prowadzących działalność gospodarczą.
W porównaniu do lat poprzednich zauważalny jest wzrost liczby składanych wniosków – między innymi dzięki kampaniom informacyjnym prowadzonym przez ZUS oraz media społecznościowe. Wzrosła też średnia wartość wypłat; jeszcze w 2023 roku była ona niższa o około tysiąc złotych względem obecnej średniej. Ważną zmianą jest również zniesienie limitu wieku małżonka uprawnionego do świadczenia – wcześniej renta wdowia przysługiwała tylko osobom poniżej sześćdziesiątego roku życia.
Perspektywy: Spory i prognozy
Wśród ekspertów panuje dyskusja dotycząca obecnego trzyletniego limitu czasowego na składanie wniosków o wypłatę gwarantowaną. Krytycy uważają, że jest on zbyt krótki i wskazują na rozwiązania zagraniczne – np. w Czechach okres ten wynosi pięć lat. Argumentują też, że wielu spadkobierców nie zdaje sobie sprawy ze swoich praw lub nie otrzymuje wystarczających informacji ze strony instytucji.
Z drugiej strony specjaliści finansowi i prawnicy pozytywnie oceniają tę formę wsparcia jako ważny element systemu zabezpieczenia społecznego, który pozwala rodzinom odzyskać środki po bliskich bez konieczności prowadzenia skomplikowanych postępowań spadkowych.
W nadchodzących latach przewiduje się wzrost świadomości społecznej związanej z prawem do wypłat gwarantowanych – badania CBOS wskazują już niemal trzykrotny wzrost znajomości tego pojęcia wśród Polaków od początku dekady. Ponadto ZUS planuje wdrożenie elektronicznego systemu składania wniosków oraz powiadomień SMS dla uprawnionych osób do końca 2026 roku. Prognozy wskazują również na wzrost przeciętnej wartości subkont do około 35 tysięcy złotych do roku 2030 ze względu na rosnące minimalne składki.
Zainteresowania czytelnika: Jak skorzystać?
Aby otrzymać wypłatę gwarantowaną po zmarłym krewnym, należy przede wszystkim przygotować niezbędne dokumenty: akt zgonu osoby ubezpieczonej oraz potwierdzenie wspólności majątkowej lub inny dokument potwierdzający prawo do środków (np. orzeczenie sądu). Następnie trzeba pobrać formularz EWG-P ze strony internetowej ZUS lub osobiście udać się do najbliższego oddziału zakładu.
Wniosek należy złożyć osobiście lub za pośrednictwem poczty elektronicznej albo tradycyjnej – decyzja musi zostać podjęta w ciągu trzech lat od daty śmierci ubezpieczonego; przekroczenie tego terminu skutkuje utratą prawa do środków.
Podczas rozpatrywania sprawy ZUS dokonuje potrącenia podatku dochodowego według stawki ryczałtowej wynoszącej 19%. Nie ma jednak obowiązku samodzielnego rozliczania tego dochodu w rocznym zeznaniu podatkowym PIT ani opłat sądowych nawet wtedy, gdy wystąpi spór o podział pieniędzy między spadkobiercami.
Przykład praktyczny stanowi sprawa rodziny pana Kowalskiego, który zmarł po półtora roku pobierania emerytury. Jego subkonto liczyło ponad osiemdziesiąt cztery tysiące złotych. Po obliczeniu proporcjonalnej części i potrąceniu podatku jego żona otrzymała blisko trzydzieści pięć tysięcy złotych jako jednorazową wypłatę gwarantowaną – znaczącą pomoc finansową po stracie bliskiego członka rodziny.
Podsumowanie
Wypłata gwarantowana to istotne prawo umożliwiające odzyskanie składek emerytalnych po zmarłym członku rodziny. Pomimo prostoty procedury co roku traci tę możliwość wiele osób ze względu na brak wiedzy lub opóźnienie ze składaniem dokumentów. Rok 2025 wyróżnia się nowymi regulacjami oraz rosnącą świadomością społeczną dotyczącą tego świadczenia.
Zachęcamy wszystkich uprawnionych do aktywnego działania i składania wniosków – to nie tylko wsparcie finansowe dla rodziny po stracie bliskiego, ale także sposób na uszanowanie jego wkładu pracy i zabezpieczenie przyszłości najbliższych.
