Rewolucja w polskim prawie pracy nabiera tempa. Od 1 stycznia 2026 roku około 5 milionów pracowników zyska prawo do dłuższych urlopów, dodatków oraz nagród jubileuszowych dzięki nowym zasadom liczenia stażu pracy. Zmiany te obejmą również osoby zatrudnione na umowach cywilnoprawnych, samozatrudnionych oraz prowadzących działalność gospodarczą, które dotychczas były wykluczone z pełnych benefitów pracowniczych. Choć rząd początkowo planował wprowadzić reformę już w 2025 roku, opóźnienia legislacyjne i sprzeciw części środowiska pracodawców przesunęły termin wejścia w życie kluczowych przepisów na rok 2026. Ta długo oczekiwana zmiana ma fundamentalne znaczenie dla równości w miejscu pracy oraz poprawy warunków zatrudnienia w Polsce.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Jakie zmiany w kodeksie pracy dotyczą urlopów od 2026 roku? | Nowe przepisy rozszerzają definicję stażu pracy, co powoduje wydłużenie wymiaru urlopu wypoczynkowego nawet do 35 dni. |
| Kto skorzysta najbardziej na nowych przepisach o urlopach? | Pracownicy na umowach cywilnoprawnych, samozatrudnieni oraz specjaliści IT na B2B będą mogli zaliczyć cały okres aktywności zawodowej do stażu. |
| Jaki wpływ reforma kodeksu pracy będzie miała na koszty przedsiębiorstw? | Przedsiębiorstwa mogą spodziewać się wzrostu kosztów nawet o kilkanaście procent do 2030 roku związanych z zastępstwami urlopowymi i dodatkowymi świadczeniami. |
Spis treści:
Obecne regulacje urlopowe w świetle Kodeksu pracy
Obecnie system naliczania urlopu wypoczynkowego w Polsce opiera się na stażu pracy rozumianym jako okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę oraz niektórych innych form działalności, takich jak nauka czy urlopy rodzicielskie. Wymiar urlopu wynosi standardowo 20 dni dla osób ze stażem krótszym niż dziesięć lat oraz 26 dni dla pracowników z co najmniej dziesięcioletnim doświadczeniem zawodowym. W praktyce oznacza to, że długość urlopu zależy wyłącznie od formalnego czasu zatrudnienia na etacie i nie uwzględnia innych form aktywności zarobkowej.
System ten jednak wykazuje istotne ograniczenia zwłaszcza dla osób zatrudnionych w niestandardowych formach zatrudnienia. Pracownicy pracujący na umowach cywilnoprawnych, takich jak umowa zlecenie lub o dzieło, a także samozatrudnieni, nie mają prawa do urlopu wypoczynkowego ani premii jubileuszowych wynikających ze stażu. Szacuje się, że ten problem dotyczy około jednej trzeciej pracowników sektora prywatnego. Ponadto osoby te często tracą możliwość korzystania z innych przywilejów socjalnych wynikających z prawa pracy, co stanowi istotny czynnik nierówności społecznej.
Rewolucyjne zmiany w kodeksie pracy od 2026 roku
Kluczowe zmiany zaplanowane na rok 2026 dotyczą redefinicji pojęcia stażu pracy. Nowelizacja Kodeksu pracy poszerzy katalog okresów zaliczanych do stażu o okresy wykonywania działalności zarobkowej poza tradycyjną umową o pracę. Do stażu będzie można wliczyć czas wykonywania umów cywilnoprawnych pod warunkiem opłacania składek ZUS, prowadzenie własnej działalności gospodarczej, a także okresy pobierania zasiłku dla bezrobotnych czy zawieszenia firmy z powodu opieki nad dzieckiem.
Dzięki temu znacząco wzrośnie wymiar urlopu wypoczynkowego dostępnego dla szerokiego grona pracowników. Już od pierwszego dnia zatrudnienia wymiar urlopu ma wynosić co najmniej 26 dni niezależnie od długości stażu. Po dwudziestu latach aktywności zawodowej liczba dni wolnych ma wzrosnąć do 32 dni, a docelowo – według propozycji organizacji związkowych – po piętnastu latach doświadczenia pracownik będzie miał prawo do aż 35 dni urlopu.
Wdrożenie tych reform zaplanowano etapowo: podstawowe zmiany dotyczące liczenia stażu wejdą w życie od stycznia 2026 roku, natomiast kolejne etapy, takie jak ewentualne skrócenie tygodnia pracy do 35 godzin i dalsze wydłużanie urlopów, przewidziane są na lata 2027–2028.
Grupy zawodowe największych beneficjentów
Zdecydowanymi beneficjentami zmian będą przede wszystkim osoby zatrudnione w tzw. gig economy. Kurierzy, kierowcy aplikacji transportowych czy freelancerzy wykonujący zadania na podstawie umów cywilnoprawnych zyskają prawo do zaliczania całego okresu aktywności do stażu pracy, a tym samym prawo do dłuższych urlopów i świadczeń dodatkowych.
Równie istotny wpływ reforma będzie miała na branżę IT, gdzie dominującą formą zatrudnienia jest samozatrudnienie lub współpraca B2B. Specjaliści tacy jak programiści czy analitycy danych będą mogli liczyć się ze zwiększeniem wymiaru urlopu nawet z poziomu standardowych 20 dni do maksymalnych 35 dni po odpowiednio długim okresie prowadzenia działalności gospodarczej.
Kolejną grupą są kobiety wracające na rynek pracy po przerwie związanej z opieką nad dziećmi. Dzięki nowym regulacjom okresy zawieszenia działalności gospodarczej lub przerwy związane z wychowywaniem dzieci będą zaliczane do stażu uprzywilejowującego dostęp do dłuższych urlopów i innych świadczeń socjalnych.
Wyzwania dla pracodawców i gospodarki
Wprowadzenie reformy wiąże się jednak z wyzwaniami natury ekonomicznej i organizacyjnej dla przedsiębiorców. Szacunki wskazują, że skumulowane koszty wdrożenia zmian mogą sięgnąć blisko 19 miliardów złotych do roku 2030. W sektorze logistycznym konieczne będzie zwiększenie zatrudnienia nawet o kilkanaście procent w celu pokrycia zastępstw za pracowników korzystających z wydłużonych urlopów.
Dodatkowo eksperci zwracają uwagę na ryzyko nadużyć prawnych związanych z nowymi przepisami. Możliwe jest nasilenie sporów sądowych dotyczących kwalifikacji umów cywilnoprawnych jako stosunku pracy, co już obecnie stanowi przedmiot tysięcy postępowań sądowych rocznie.
Jako ilustrację można podać przykład branży gastronomicznej: restauracja zatrudniająca pięćdziesiąt osób na umowach zlecenie będzie musiała zapewnić im ponad tysiąc dodatkowych dni urlopu rocznie wraz z kosztami zastępstw przekraczającymi pół miliona złotych rocznie. To pokazuje skalę wyzwań finansowych dla przedsiębiorstw działających w sektorze usługowym.
Perspektywy i kontrowersje
Zwolennicy reformy argumentują przede wszystkim konieczność wyrównania szans pomiędzy różnymi grupami zawodowymi oraz zmniejszenia nierówności społecznych powstałych wskutek rozwoju niestandardowych form zatrudnienia. Według badań Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych wydłużenie wymiaru urlopu może przekładać się na wzrost produktywności nawet o kilkanaście procent dzięki lepszemu wypoczynkowi i redukcji stresu zawodowego.
Z drugiej strony część środowiska biznesowego podnosi obawy dotyczące braku elastyczności przepisów wobec specyfiki sezonowych branż takich jak turystyka czy rolnictwo. Dłuższe urlopy mogą utrudniać prowadzenie działalności w okresach szczytowego zapotrzebowania na pracę.
W kontekście unijnym Polska nadal pozostaje krajem o relatywnie krótkim wymiarze dni urlopowych. Po zmianach nasz kraj będzie bliżej średniej europejskiej – Niemcy oferują około 30 dni po kilku latach zatrudnienia, a Francja nawet do 35 dni po piętnastu latach pracy. Reforma pozwoli więc lepiej dostosować polskie prawo do standardów unijnych i poprawić konkurencyjność rynku pracy.
Wpływ na przeciętnego pracownika
Przykładem realnego wpływu nowych przepisów jest sytuacja Anny – trzydziestodwuletniej projektantki wnętrz. Jej doświadczenie zawodowe obejmuje trzy lata pracy na umowie zlecenia, pięć lat prowadzenia działalności gospodarczej oraz trzy lata etatu na umowę o pracę. Obecnie jej staż liczony jest jedynie jako trzy lata etatu uprawniające ją do dwudziestu dni urlopu rocznie.
Po wejściu zmian od stycznia 2026 roku Anna będzie mogła zaliczyć cały okres swojej aktywności zawodowej – razem jedenaście lat – dzięki czemu jej wymiar urlopu wzrośnie do dwudziestu sześciu dni wraz z prawem do premii jubileuszowej. Dodatkowo nowe przepisy umożliwią jej także uwzględnienie pracy zagranicznej dokumentowanej przez ZUS, co może jeszcze bardziej wydłużyć jej uprawnienia socjalne.
Podsumowanie: Nowa era praw pracowniczych
Nadchodząca reforma kodeksu pracy zapowiada największe zmiany w prawach pracowniczych od lat siedemdziesiątych XX wieku. Dłuższe urlopy i szersze uznanie różnych form aktywności zawodowej za podstawę naliczania świadczeń to krok ku bardziej sprawiedliwemu i równemu rynkowi pracy. Mimo że przedsiębiorcy stoją przed wyzwaniami natury finansowej i organizacyjnej, eksperci międzynarodowi przewidują pozytywne efekty ekonomiczne wynikające ze zwiększonej produktywności oraz poprawy dobrostanu pracowników.
Kluczowe pozostaje skuteczne wdrożenie transparentnych systemów ewidencji stażu pracy oraz dalsza dyskusja między stronami dialogu społecznego celem wypracowania optymalnych rozwiązań dla wszystkich uczestników rynku zatrudnienia. Zapraszamy wszystkich zainteresowanych do dzielenia się opiniami i doświadczeniami dotyczącymi nowych regulacji – budujmy razem lepszą przyszłość polskiego rynku pracy.
