Papież Franciszek, który w swoim pierwszym przemówieniu po wyborze na Stolicę Piotrową stwierdził, że kardynałowie „znaleźli go niemal na końcu świata”, zmarł 21 kwietnia 2025 r. w wieku 88 lat. Jego śmierć zakończyła niemal 12-letni pontyfikat naznaczony reformatorskim zapałem, globalnym zaangażowaniem społecznym i licznymi wyzwaniami zdrowotnymi. Argentyński jezuita, który jako pierwszy papież w historii przybrał imię Franciszek, odszedł w swojej rezydencji w Domu Świętej Marty, pozostawiając po sobie spuściznę otwartego dialogu i Kościoła wychodzącego na peryferie egzystencjalne.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Kiedy zmarł papież Franciszek? | Papież Franciszek zmarł 21 kwietnia 2025 roku w wieku 88 lat. |
| Jakie były przyczyny śmierci papieża Franciszka? | Bezpośrednią przyczyną była ostra niewydolność oddechowa na tle przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. |
| Jak wygląda procedura wyboru nowego papieża po śmierci Franciszka? | Konklawe zbiera się między 15 a 20 dniem po śmierci papieża, by wybrać jego następcę zgodnie z konstytucją apostolską. |
Spis treści:
Kontekst historyczny wyboru i znaczenie imienia
13 marca 2013 roku kardynałowie zgromadzeni na konklawe dokonali rewolucyjnego wyboru, który na zawsze odmienił oblicze Kościoła katolickiego. Po rezygnacji Benedykta XVI, po raz pierwszy od ponad tysiąca lat wybrano papieża spoza Europy – Jorge Mario Bergoglio, arcybiskupa Buenos Aires. Wybór ten był nie tylko geograficznym przełamaniem tradycji, ale także sygnałem zmian w podejściu do roli Kościoła we współczesnym świecie.
Biały dym uniósł się nad Kaplicą Sykstyńską o godzinie 19:06 czasu rzymskiego, a kardynał Jean-Louis Tauran ogłosił światu: „Habemus Papam Franciscum”. Przyjęcie imienia Franciszek było manifestem ideowym i symbolicznym gestem skierowanym ku ubogim oraz duchowości św. Franciszka z Asyżu. W inaugurującym mszy homilii nowy papież podkreślił pragnienie Kościoła ubogiego i dla ubogich, co znalazło odzwierciedlenie w jego późniejszych działaniach i stylu życia.
Jako pierwszy jezuita na Stolicy Piotrowej oraz pierwszy reprezentant Ameryki Południowej Bergoglio wniósł do Watykanu perspektywę globalnego Południa. Jego włoskie korzenie połączone z doświadczeniem życia w Argentynie pozwoliły mu krytycznie spojrzeć na neoliberalizm i nierówności społeczne. W ten sposób wybór papieża Franciszka oznaczał otwarcie Kościoła na nowe wyzwania i dialog ze światem poza tradycyjnymi centrami chrześcijaństwa.
Walka z chorobą i okoliczności śmierci
Papież Franciszek przez lata zmagał się z poważnymi problemami zdrowotnymi, które towarzyszyły mu od młodości. Już w wieku 21 lat przeszedł operację usunięcia części prawego płuca z powodu ciężkiego zapalenia płuc. W kolejnych dekadach borykał się z przewlekłą astmą oraz innymi schorzeniami, takimi jak neuralgia kulszowa i zwyrodnienie stawu kolanowego. W ostatnich latach stan zdrowia papieża uległ pogorszeniu wskutek nawrotów infekcji dróg oddechowych oraz powikłań związanych z układem moczowym.
Krytyczny okres przypada na lata 2024–2025. W lutym 2024 roku został hospitalizowany w klinice Gemelli w Rzymie z powodu obustronnego zapalenia płuc oraz niewydolności nerek. Mimo chwilowych popraw jego stan systematycznie się pogarszał. W lutym 2025 roku konieczne były transfuzje krwi oraz tlenoterapia wysokoprzepływowa. Ostatecznie papież zmarł rankiem 21 kwietnia 2025 roku wskutek ostrej niewydolności oddechowej będącej konsekwencją przewlekłych chorób układu oddechowego.
W ostatnich godzinach życia, choć utracił przytomność, pozostawał świadomy i uczestniczył w modlitwie różańcowej wraz ze swoimi najbliższymi współpracownikami.
Reformatorski pontyfikat w liczbach
Pontyfikat papieża Franciszka charakteryzował się intensywną aktywnością pastoralną oraz licznymi reformami o szerokim oddziaływaniu. W ciągu niemal dwunastu lat urzędowania odbył aż 37 podróży apostolskich do ponad sześćdziesięciu krajów świata, co uczyniło go jednym z najbardziej podróżujących papieży w historii Kościoła.
W tym czasie kanonizował blisko dziewięciuset świętych, w tym takich postaci jak Jan Paweł II czy Matka Teresa z Kalkuty. Mianował również sto jeden nowych kardynałów pochodzących z sześćdziesięciu sześciu państw, co znacząco wpłynęło na zwiększenie międzynarodowego charakteru Kolegium Kardynalskiego.
Franciszek opublikował trzy kluczowe encykliki: „Lumen Fidei”, „Laudato Si’” oraz „Fratelli Tutti”. Szczególny wpływ miała encyklika „Laudato Si’”, która stała się fundamentem katolickiej ekoteologii i wpłynęła na globalne podejście Kościoła do ochrony środowiska naturalnego oraz krytykę konsumpcjonizmu.
Kontrowersje i wewnątrzkościelne napięcia
Pontyfikat Franciszka nie obył się bez napięć wewnętrznych i kontrowersji. Jego otwartość na dialog społeczny i religijny przejawiała się między innymi w inicjatywach dotyczących roli kobiet w Kościele oraz integracji osób LGBT+. Papież powołał komisję ds. diakonatu kobiet oraz wielokrotnie podkreślał potrzebę szacunku wobec osób o innej orientacji seksualnej, co ilustrowało jego słynne słowa: „Kto jestem, by ich osądzać?”
Z drugiej strony konserwatywne skrzydło Kościoła krytykowało niektóre decyzje Franciszka, takie jak złagodzenie restrykcji wobec rozwodników przystępujących do komunii czy ograniczenia dla tradycjonalistycznych Mszy trydenckich. Niektórzy zarzucali mu również niewystarczające działania w sprawach nadużyć seksualnych pomimo stworzenia Papieskiej Komisji Ochrony Małoletnich.
Reforma Kurii Rzymskiej poprzez konstytucję apostolską „Praedicate Evangelium” była kolejnym elementem zmian wywołujących dyskusje wewnątrzkościelne – miała ona na celu usprawnienie zarządzania Kościołem i decentralizację władzy.
Przepowiednie i spekulacje eschatologiczne
Śmierć papieża Franciszka wzbudziła zainteresowanie także w kontekście proroctw związanych ze starożytnym tekstem przepowiedni św. Malachiasza. Według tej XII-wiecznej przepowiedni ostatnim papieżem miał być „Petrus Romanus” (Piotr Rzymianin). Zwolennicy tej interpretacji wskazywali na fakt, iż Jorge Mario Bergoglio jest synem włoskich emigrantów oraz że jego pontyfikat przypada na czas globalnych kryzysów światowych.
Kościół katolicki jednak zdecydowanie odcina się od tych spekulacji jako pseudoteologicznych i nieoficjalnych.
Dodatkowo popularność zdobyły współczesne proroctwa afrykańskie, zwłaszcza te autorstwa Emmanuela Makandiwy ze Zimbabwe, który przewidywał dramatyczne konsekwencje śmierci papieża, jednak brak jest naukowych dowodów potwierdzających te twierdzenia.
Następstwa i proces sukcesji
Po śmierci papieża rozpoczyna się okres zwany „Sede Vacante”, czyli pustego tronu Piotrowego. Zgodnie z konstytucją apostolską „Universi Dominici Gregis” konklawe musi zebrać się między piętnastym a dwudziestym dniem po śmierci poprzednika celem wyboru nowego biskupa Rzymu.
W obliczu obecnej sytuacji watykanolodzy wskazują na kilku potencjalnych kandydatów do objęcia Stolicy Piotrowej. Wśród nich wymienia się kardynałów Pétera Erdő – znanego ze stanowczych konserwatywnych poglądów; Christopha Schönborna – cenionego za zdolności mediacyjne; oraz Luisa Tagle – filipińskiego purpurata kontynuującego linię reformatorską zapoczątkowaną przez Franciszka.
Dziedzictwo pontyfikatu
Papież Franciszek pozostawił po sobie trwałe dziedzictwo zmian o charakterze doktrynalnym i organizacyjnym. Historycy podkreślają trzy fundamentalne osiągnięcia jego pontyfikatu: decentralizację władzy poprzez wzmacnianie roli konferencji episkopatów; rozwój ekoteologii jako integralnej części doktryny społecznej Kościoła; oraz promowanie kultury spotkania obejmującej dialog międzyreligijny z islamem, judaizmem oraz religiami afroamerykańskimi.
Jego wezwanie do wychodzenia Kościoła na peryferia egzystencjalne stało się inspiracją dla wielu środowisk wiernych i liderów duchowych na całym świecie.
Reakcje światowych przywódców
Informacja o śmierci papieża Franciszka wywołała falę kondolencji ze strony światowych liderów politycznych i duchowych. Prezydent Stanów Zjednoczonych wyraził żal słowami: „Straciliśmy moralnego kompasa naszych czasów”. Przywódca Chin podkreślił wkład papieża jako architekta dialogu między Wschodem a Zachodem. Dalajlama XIV nazwał go przyjacielem buddystów dążącym do współczucia i pokoju.
Papież emeryt Benedykt XVI określił swojego następcę jako „odważnego reformatora potrzebnego współczesnemu światu”, co podsumowuje wagę zmian dokonanych podczas pontyfikatu Franciszka.
Śmierć tego wyjątkowego duchownego oznacza koniec pewnej epoki dla Kościoła katolickiego, ale jednocześnie otwiera nowy rozdział pełen wyzwań związanych z kontynuacją rozpoczętych reform oraz adaptacją do zmieniającego się świata religijnego i społecznego.
Jak zauważył arcybiskup Canterbury Justin Welby: „Odszedł człowiek, który nauczył nas, że wiara to nie muzeum doktryn, lecz szpital polowy dla zranionego świata”. To przesłanie pozostaje aktualne jako wezwanie do realizacji misji pozostawionej przez papieża – wyjścia na egzystencjalne peryferia każdego człowieka i społeczeństwa.
