Biebrzański Park Narodowy, znany z unikalnej różnorodności biologicznej i rozległych mokradeł, stoi obecnie w obliczu dramatycznego pożaru. W kwietniu 2025 roku ogień rozprzestrzenił się z początkowych 60 do aż 400 hektarów, zagrażając cennym siedliskom i wyjątkowej faunie. Pożar Biebrzańskiego Parku Narodowego wymaga skoordynowanej i kompleksowej akcji gaśniczej, angażującej służby z całego regionu, które walczą z żywiołem na wielu frontach.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Jakie są przyczyny i skutki pożaru w Biebrzańskim Parku Narodowym w kwietniu 2025? | Główną przyczyną są zmiany klimatyczne i działalność człowieka; skutki to zagrożenie ekosystemu i konieczność ewakuacji mieszkańców. |
| Jakie środki gaśnicze zostały użyte do walki z pożarem w Biebrzańskim Parku Narodowym? | Wykorzystano śmigłowce Black Hawk, samoloty Dromader, drony termowizyjne oraz pojazdy terenowe SHERP i ARGO 8×8. |
| Jak wpływa zmiana klimatu na częstotliwość pożarów w polskich parkach narodowych? | Susze i wyższe temperatury zwiększają ryzyko pożarów, szczególnie na terenach mokradłowych, jak Biebrza. |
Spis treści:
Jak rozwija się pożar Biebrzańskiego Parku Narodowego i jakie są najważniejsze fakty?
Pożar Biebrzańskiego Parku Narodowego rozpoczął się 20 kwietnia 2025 roku około godziny 14:31 na styku powiatów augustowskiego i monieckiego. W ciągu pierwszych sześciu godzin ogień rozprzestrzenił się z około 10 do 60 hektarów. Do kolejnego poranka powierzchnia objęta ogniem wzrosła do około 400 hektarów. Szybkie rozprzestrzenianie się pożaru związane jest z silnymi podmuchami wiatru oraz ekstremalnie suchym podłożem – wilgotność torfowisk spadła do około 15% wskutek bezśnieżnej zimy i trwającej suszy.
Akcja gaśnicza skupia ponad dwustu strażaków Państwowej Straży Pożarnej oraz Ochotniczych Straży Pożarnych z województw podlaskiego i lubelskiego. Wsparcie zapewniają podchorążowie Akademii Pożarniczej oraz wojsko. Do gaszenia używane są śmigłowce Black Hawk wyposażone w specjalistyczny sprzęt wodny, samoloty gaśnicze Dromader oraz nowoczesne drony termowizyjne monitorujące sytuację z powietrza. Na trudnodostępnych terenach bagiennych pomocne okazują się pojazdy SHERP i ARGO o napędzie na osiem kół.
Bezpośrednim skutkiem pożaru jest konieczność ewakuacji prewencyjnej mieszkańców okolicznych miejscowości Polkowo i Kopytkowo – alert Rządowego Centrum Bezpieczeństwa został rozesłany do kilkunastu tysięcy osób. Ogień stanowi poważne zagrożenie dla unikalnych gatunków ptaków takich jak wodniczka czy derkacz oraz dla młodych jeleni i łosi zamieszkujących park. Szczególnie niebezpieczne jest ryzyko zapalenia warstwy torfu – takie zdarzenie mogłoby przedłużyć akcję gaśniczą nawet o tygodnie oraz spowodować długotrwałe uszkodzenia ekosystemu.
Jakie czynniki sprzyjają powstawaniu pożarów w Biebrzańskim Parku Narodowym?
Biebrzański Park Narodowy doświadcza pożarów od lat, jednak ich częstotliwość i intensywność rosną. Historia pokazuje poważne incydenty: w kwietniu 2020 roku ogień objął ponad 5500 hektarów, gaszony był przez półtora tysiąca strażaków oraz żołnierzy. W marcu oraz kwietniu bieżącego roku odnotowano mniejsze zdarzenia – kolejno 90 i kilkadziesiąt hektarów objętych ogniem, co wskazuje na powtarzający się problem.
Eksperci wskazują trzy główne czynniki sprzyjające takim katastrofom. Pierwszym jest działalność człowieka – wypalanie traw przez rolników nadal pozostaje powszechne mimo zakazów; szacuje się, że aż 60% pożarów ma taki właśnie rodowód. Drugim czynnikiem są zmiany klimatyczne: zimy o temperaturze wyższej o około trzy stopnie Celsjusza niż średnia wieloletnia oraz brak opadów od początku roku powodują gwałtowne wysuszenie torfowisk. Trzecim problemem jest niedofinansowanie ochrony środowiska – tylko około jednej trzeciej jednostek OSP dysponuje specjalistycznym sprzętem do gaszenia pożarów bagiennych.
Co mówią eksperci o przyczynach i skutkach pożaru oraz jakie są prognozy?
Prof. Jan Taylor z Uniwersytetu w Białymstoku podkreśla: „Każdy pożar torfowisk to kataklizm ekologiczny resetujący lokalny ekosystem na dekady. Nawet jeśli ogień nie przeniknie głęboko, straty w populacji ptaków będą odczuwalne przez kilka lat”. Z kolei dr hab. Wiktor Kotowski z Uniwersytetu Warszawskiego zaznacza potrzebę natychmiastowych inwestycji: „Susza przekształca Biebrzę w beczkę prochu – bez systemów nawadniania i nowoczesnego monitoringu ryzyko kolejnych tragedii wzrasta”. Dyrektor parku Artur Wiatr apeluje o odpowiedzialność społeczną: „Większość pożarów to efekt niedopałków lub iskier z pieców – bez zmiany mentalności nasze działania gaśnicze to walka z wiatrakami”.
Nie brakuje jednak głosów przeciwnych – część lokalnych rolników broni wypalania traw jako tradycji, a działania straży ocenia jako przesadne alarmy. Dane PSP pokazują jednak wyraźnie, że tego typu praktyki odpowiadają za znaczną liczbę pożarów w województwie podlaskim.
Prognozy na najbliższe dni nie napawają optymizmem – przewiduje się wzrost temperatury do około 25°C oraz silniejsze porywy wiatru przekraczające 40 km/h, co może przyspieszyć rozprzestrzenianie ognia. Odbudowa ekosystemu zajmie od pięciu do dziesięciu lat pod warunkiem uniknięcia zapalenia warstw torfu.
Jak pożar wpływa na lokalną społeczność i unikalną przyrodę parku?
Mieszkańcy okolicznych miejscowości zgłaszają nasilające się problemy zdrowotne związane z inhalacją dymu – zwłaszcza osoby starsze i dzieci mają trudności z oddychaniem. Władze województwa przygotowują plany tymczasowej ewakuacji na wypadek zmiany kierunku wiatrów na północny, co mogłoby skierować dym nad gęsto zaludnione tereny.
Biebrzański Park Narodowy to ostoją dla około 280 gatunków ptaków, spośród których aż czterdzieści objętych jest ochroną unijną. To również największy obszar torfowisk niskich w Europie magazynujących około 200 milionów ton dwutlenku węgla, co czyni go kluczowym elementem walki ze zmianami klimatycznymi. Spalenie nawet części tych torfowisk spowodowałoby uwolnienie ilości CO₂ odpowiadającej emisjom rocznym pięćdziesięciu tysięcy samochodów osobowych.
Zaskakujące jest wykorzystanie nowoczesnych technologii podczas akcji gaśniczej – straże korzystają z dronów wyposażonych w lidary pozwalające mapować ukryte ogniska zapalne pod powierzchnią torfu. Natomiast specjalistyczne pojazdy SHERP umożliwiają dotarcie do trudno dostępnych bagiennych rejonów parku wraz z transportem dużych ilości wody.
Pożar Biebrzańskiego Parku Narodowego to nie tylko lokalna tragedia, ale także ostrzeżenie dla całej Polski o konieczności systemowych działań na rzecz ochrony unikalnych ekosystemów mokradłowych. Bez zakazu wypalania traw, inwestycji w nowoczesne systemy monitoringu oraz edukacji społecznej podobne katastrofy będą się powtarzać.
Jak zauważa dr Kotowski: „Ogień nad Biebrzą to przestroga, którą musimy potraktować bardzo poważnie”. To wyzwanie dla nas wszystkich – czy potrafimy je podjąć?
