| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co zmieni się od maja 2025 w kwestii sygnałów dźwiękowych pociągów? | Maszyniści nie będą musieli używać sygnału Rp1 „Baczność” przed przejazdami z rogatkami i sygnalizacją świetlną. |
| Czy redukcja sygnałów wpływa na bezpieczeństwo na przejazdach kolejowo-drogowych? | Analizy UTK i testy pokazują, że zmiana nie zwiększa ryzyka incydentów, a sygnał Rp1 pozostaje obowiązkowy w sytuacjach zagrożenia. |
| Jakie są plany modernizacji infrastruktury kolejowej do 2030 roku? | Krajowy Plan Kolejowy zakłada modernizację 1 800 przejazdów, integrację z systemami ERTMS oraz wyposażenie w inteligentne czujniki bezpieczeństwa. |
Od maja 2025 roku wejdzie w życie zmiana przepisów kolejowych, która znacząco ograniczy liczbę sygnałów dźwiękowych emitowanych przez pociągi przed przejazdami kolejowo-drogowymi. Minister Infrastruktury Dariusz Klimczak podpisał nowelizację rozporządzenia, która znosi obowiązek podawania sygnału Rp1 „Baczność” na większości przejazdów wyposażonych w rogatki oraz sygnalizację świetlną i dźwiękową. Zmiana ta ma na celu przede wszystkim redukcję uciążliwego hałasu kolejowego, co wpłynie korzystnie na jakość życia mieszkańców zamieszkujących tereny przy torach. Jednocześnie pojawia się pytanie o wpływ tej regulacji na bezpieczeństwo ruchu kolejowego i drogowego – czy mniejsza liczba ostrzeżeń akustycznych nie zwiększy ryzyka wypadków? Odpowiedzi na te kwestie znajdują się poniżej wraz z analizą kontekstu historycznego, aspektów technicznych oraz perspektyw rozwojowych infrastruktury kolejowej.
Spis treści:
Kontekst historyczny i społeczne tło reformy
Narastający problem hałasu kolejowego
W ostatnich latach narastały skargi mieszkańców terenów położonych przy liniach kolejowych dotyczące uciążliwości hałasu generowanego przez sygnały dźwiękowe pociągów. Od 2019 roku obowiązek podawania sygnału Rp1 „Baczność” przed każdym przejazdem kolejowym powodował stałe narażenie lokalnych społeczności na impulsy akustyczne o natężeniu dochodzącym do 110 dB(A). Przykładowo, petycje mieszkańców Słupcy wskazywały na sytuacje, gdzie dźwięki były słyszalne nawet z odległości pół kilometra od torów. W miastach o gęstej sieci przejazdów, takich jak Warszawa czy aglomeracja śląska, powtarzające się trąbienia znacząco obniżały komfort życia i mogły negatywnie oddziaływać na zdrowie mieszkańców. Problem ten wymagał interwencji legislacyjnej i dostosowania przepisów do realiów środowiskowych oraz technologicznych.
Ewolucja przepisów w latach 2019-2025
Już w listopadzie 2019 roku dokonano pierwszej modyfikacji wymogów dotyczących stosowania sygnału Rp1, zwalniając maszyniistów z obowiązku trąbienia przed przejazdami kategorii A – czyli tymi zabezpieczonymi półsamoczynnie lub samoczynnie. Jednakże większość pozostałych przejazdów nadal wymagała stosowania tego sygnału. Obecna reforma idzie o krok dalej i obejmuje wszystkie dobrze zabezpieczone przejazdy z rogatkami i pełną sygnalizacją świetlną oraz dźwiękową. W ciągu ostatnich sześciu lat liczba takich przejazdów wzrosła dzięki realizacji Krajowego Planu Kolejowego – z około 750 do ponad 1200 punktów wyposażonych w zaawansowane zabezpieczenia. Nowelizacja przepisów jest więc odpowiedzią na postęp technologiczny oraz potrzeby społeczne, uwzględniając zmniejszenie zbędnego hałasu bez obniżania poziomu bezpieczeństwa.
Techniczne aspekty sygnału Rp1 „Baczność”
Definicja i funkcje sygnału
Sygnał Rp1 „Baczność” to jeden długi ton o czasie trwania od trzech do pięciu sekund emitowany przez maszynistę za pomocą gwizdawki lub syreny lokomotywy. Jego podstawowym zadaniem jest ostrzeganie użytkowników dróg o nadjeżdżającym pociągu, szczególnie tam, gdzie widoczność jest ograniczona lub istnieje potencjalne zagrożenie kolizji. Ponadto służy do komunikacji pomiędzy członkami drużyny pociągowej oraz do alarmowania o sytuacjach awaryjnych – na przykład obecności osób lub przeszkód na torach. Sygnalizacja ta jest jednym z podstawowych elementów bezpieczeństwa ruchu kolejowego i drogowego, jednak jej stosowanie musi być proporcjonalne do rzeczywistych potrzeb ochrony życia i zdrowia uczestników ruchu.
Parametry akustyczne i oddziaływanie
Poziom natężenia dźwięku emitowanego przez sygnał Rp1 sięga wartości od 110 do nawet 125 decybeli w kabinie maszynisty – co odpowiada hałasowi młota pneumatycznego czy startującego silnika odrzutowego w niewielkiej odległości. Na dystansie około stu metrów natężenie zazwyczaj spada do poziomu między 75 a 85 dB(A), jednak w warunkach miejskich odbicia fal dźwiękowych mogą powodować utrzymywanie się uciążliwego pogłosu nawet dalej od torowiska. Tak wysoki poziom hałasu może prowadzić do stresu akustycznego, zaburzeń snu czy innych problemów zdrowotnych u mieszkańców okolicznych osiedli. Z tego powodu redukcja liczby emitowanych sygnałów stała się istotnym celem zmian legislacyjnych.
Wpływ nowych przepisów na życie mieszkańców
Redukcja emisji hałasu
Zgodnie z szacunkami Ministerstwa Infrastruktury wdrożenie nowych regulacji obejmie ponad dwieście przejazdów jedynie w województwie mazowieckim, co pozwoli ograniczyć liczbę wydawanych przez maszyny pociągowe sygnałów aż o około trzy czwarte. Na przykład na trasie Warszawa–Poznań liczba obowiązkowych trąbień spadnie z dwudziestu trzech do dwóch dziennie. W aglomeracji śląskiej modernizacja aż sześćdziesięciu siedmiu przejazdów pozwoli zmniejszyć emisję hałasu o ponad dziewięćdziesiąt procent. Taka redukcja ma bezpośredni wpływ na poprawę warunków życia mieszkańców terenów przytorowych oraz zmniejszenie uciążliwości akustycznej szczególnie nocą.
Reakcje społeczne i samorządowe
Zmiany zostały pozytywnie odebrane przez lokalne społeczności i samorządy miast takich jak Piaseczno czy Pruszków, które już wcześniej apelowały o ograniczenie nadmiernego hałasu generowanego przez pociągi. W Łodzi natomiast radni miejscy zwracali uwagę na przekraczanie norm dopuszczalnego hałasu nocnego nawet o kilkanaście decybeli, co skutkowało interwencjami prawnymi wobec przewoźników kolejowych. Nowelizacja przepisów jest więc odpowiedzią zarówno na postulaty obywateli, jak i działania władz lokalnych mające chronić zdrowie publiczne.
Bezpieczeństwo ruchu kolejowego po zmianach
Zachowane mechanizmy ochronne
Mimo zniesienia obowiązku podawania sygnału Rp1 przed większością dobrze zabezpieczonych przejazdów maszyniści będą zobowiązani do jego użycia w określonych sytuacjach podwyższonego ryzyka. Dotyczy to między innymi przypadków ograniczonej widoczności poniżej pięciuset metrów, występowania zagrożeń takich jak próby pokonania rogatek przez kierowców lub pieszych oraz wykonywania prac torowych w pobliżu przejazdu. Ponadto nadal konieczne będzie stosowanie tego ostrzeżenia podczas mijania się pociągów na wspólnych odcinkach torowych. Te wyjątki gwarantują utrzymanie wysokiego poziomu bezpieczeństwa mimo zmniejszenia liczby standardowo wydawanych sygnałów dźwiękowych.
Statystyki wypadkowości
Dane Urzędu Transportu Kolejowego za lata 2020-2024 wskazują, że zdecydowana większość (68%) zdarzeń grożących kolizją na przejazdach kategorii A i B była wynikiem celowego ignorowania przez kierowców sygnalizacji świetlnej. W żadnym przypadku obecność lub brak sygnału Rp1 nie miała istotnego wpływu na zachowanie sprawców zdarzeń. Eksperymentalne wyłączenie tego sygnału na wybranych trzydziestu przejazdach linii E65 potwierdziło brak wzrostu liczby incydentów czy wypadków po zmianie zasad stosowania ostrzeżeń akustycznych. Wyniki te potwierdzają zasadność nowej regulacji oraz efektywność pozostałych mechanizmów zabezpieczających ruch drogowy przy torach.
Perspektywy rozwojowe i plany modernizacyjne
Krajowy Plan Kolejowy 2021-2030
W ramach Krajowego Planu Kolejowego przewidziano modernizację około tysiąca ośmiuset przejazdów kolejowo-drogowych do końca dekady z czego ponad tysiąc dwieście uzyska pełne zabezpieczenia kategorii A – półsamoczynne lub samoczynne systemy ochrony ruchu[4]. Priorytetem są obszary o dużym natężeniu ruchu drogowego przekraczającym pięćdziesiąt tysięcy pojazdów dziennie oraz miejsca ze współczynnikiem ryzyka kolizji powyżej wartości progowej ustalonej dla systemu ERTMS. Modernizacja infrastruktury ma zapewnić zarówno poprawę bezpieczeństwa jak i redukcję uciążliwości dla lokalnych społeczności mieszkających przy torach.
Integracja z systemami ERTMS
Najnowsze inwestycje obejmują wdrażanie zaawansowanych technologii takich jak czujniki LIDAR oraz kamery termowizyjne monitorujące stan przejazdu i otoczenia. Dane te będą integrowane z europejskim systemem zarządzania ruchem ERTMS poziomu drugiego, który umożliwi automatyczne sterowanie ostrzeżeniami bez konieczności ręcznej aktywacji przez maszynistę[7]. System ten pozwoli wydawać sygnały Rp1 tylko wtedy, gdy wystąpi realne zagrożenie bezpieczeństwa – co eliminuje nadmierną emisję hałasu przy zachowaniu najwyższych standardów ochrony uczestników ruchu kolejowo-drogowego.
Wprowadzone od maja 2025 roku zmiany to krok milowy ku bardziej przyjaznemu środowisku transportowemu bez kompromisów dla bezpieczeństwa. Redukcja hałasu kolejowego poprawi jakość życia mieszkańców terenów przytorowych, a rozwój nowoczesnej infrastruktury wraz z integracją inteligentnych systemów zarządzania ruchem zapewni dalszy wzrost poziomu ochrony użytkowników dróg i kolei. Kluczowe pozostaje jednak aktywne informowanie społeczeństwa poprzez kampanie edukacyjne oraz wykorzystanie nowoczesnych narzędzi cyfrowych wspierających świadome zachowania na przejazdach kolejowo-drogowych.
