W Polsce w 2025 roku wchodzi w życie nowa ustawa o instrumentach wspieranego podejmowania decyzji, która ma zrewolucjonizować prawa osób z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych. Do tej pory wiele osób, takich jak pani Maria – kobieta zmagająca się z niepełnosprawnością intelektualną, nie mogło samodzielnie decydować o swoim życiu z powodu przestarzałych przepisów. Nowe regulacje mają to zmienić, oferując realne wsparcie i poszerzając zakres ich autonomii prawnej.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co obejmuje ustawa o instrumentach wspieranego podejmowania decyzji? | Wprowadza cztery instrumenty wsparcia: asystenta prawnego, kuratora wspierającego, kuratora reprezentującego oraz pełnomocnika rejestrowanego. |
| Jak przeprowadzić konsultacje z NGO dotyczące nowej ustawy o wspieranym podejmowaniu decyzji? | Konsultacje odbywają się m.in. poprzez warsztaty tematyczne, ankiety elektroniczne i spotkania z udziałem ponad 160 organizacji pozarządowych. |
| Jakie korzyści daje pełnomocnictwo rejestrowe dla osób niepełnosprawnych w Polsce 2025? | Pozwala na zabezpieczenie interesów osoby oraz samodzielny wybór formy wsparcia na wypadek utraty zdolności do czynności prawnych. |
Spis treści:
Co zawiera ustawa o instrumentach wspieranego podejmowania decyzji i jakie są jej kluczowe elementy?
W świetle ostatnich wydarzeń prawnych Polska przygotowuje się do wprowadzenia istotnej reformy prawa cywilnego dotyczącej osób z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych. Ustawa o instrumentach wspieranego podejmowania decyzji wprowadza cztery podstawowe narzędzia wsparcia: asystenta prawnego, kuratora wspierającego, kuratora reprezentującego oraz pełnomocnika rejestrowanego. Każdy z tych instrumentów ma za zadanie umożliwić osobom potrzebującym zachowanie jak największej autonomii przy jednoczesnym zapewnieniu odpowiedniej ochrony ich interesów.
Asystent prawny to osoba pomagająca we wszystkich codziennych czynnościach prawnych, natomiast kurator wspierający i reprezentujący różnią się zakresem uprawnień – pierwszy pomaga przy podejmowaniu decyzji, drugi może działać także samodzielnie w imieniu podopiecznego. Pełnomocnictwo rejestrowe to innowacja pozwalająca na formalne zabezpieczenie interesów osoby na przyszłość, szczególnie przydatna w przypadku przewidywanej utraty zdolności do czynności prawnych.
Dlaczego wprowadzamy zmiany teraz? Jakie są społeczne i międzynarodowe przesłanki reformy?
W ostatnich latach obserwujemy rosnące naciski zarówno na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym, by system prawny lepiej chronił prawa osób niepełnosprawnych. Polska jest sygnatariuszem Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, która nakłada obowiązek zapewnienia pełnej samodzielności i niezależności tej grupie obywateli.
Statystyki wskazują, że obecnie około 100 tysięcy osób znajduje się pod różnymi formami ograniczeń zdolności do czynności prawnych, co często prowadziło do krzywdzących skutków – takich jak zakazy zawierania małżeństw czy zarządzania własnym majątkiem. Reforma odpowiada na te problemy, proponując model oparty na wsparciu zamiast zastępstwie decyzji.
Jak przebiegały konsultacje z NGO dotyczące nowej ustawy o wspieranym podejmowaniu decyzji?
Konsultacje społeczne przeprowadzone przez Ministerstwo Sprawiedliwości zaczęły się już w grudniu 2024 roku i trwały trzy miesiące. Wzięło w nich udział ponad 160 organizacji pozarządowych, takich jak Polski Związek Niewidomych czy Fundacja Avalon. Spotkania odbywały się głównie zdalnie – wykorzystano warsztaty online oraz ankiety elektroniczne, co zwiększyło dostępność procesu dla mniejszych podmiotów z całej Polski.
Organizacje NGO zgłaszały swoje uwagi dotyczące m.in. kryteriów wyboru kuratorów czy sposobów finansowania szkoleń dla asystentów i kuratorów. Dzięki temu ustawa została wzbogacona o praktyczne rozwiązania odpowiadające realnym potrzebom osób korzystających ze wsparcia.
Jakie narzędzia komunikacyjne zastosowano podczas konsultacji?
Aby zapewnić szeroki udział społeczny i transparentność procesu legislacyjnego, Ministerstwo wykorzystało nowoczesne narzędzia komunikacji online. Ankiety elektroniczne umożliwiły zbieranie opinii w wygodny sposób, a warsztaty tematyczne pozwoliły na szczegółową dyskusję nad poszczególnymi aspektami ustawy. Taka metodyka pracy zwiększyła jakość dialogu między rządem a sektorem obywatelskim.
Jakie opinie wyrażają eksperci i jakie kontrowersje towarzyszą nowej ustawie?
Eksperci podkreślają znaczenie przełomu, jaki niesie ze sobą nowa ustawa. Prof. Anna Grzybowski z Uniwersytetu Jagiellońskiego zauważa, że model oparty na wspieranym podejmowaniu decyzji wymaga zmiany społecznej świadomości oraz aktywnej roli organizacji pozarządowych w edukacji społeczeństwa.
Z kolei Marcin Podstawka z Fundacji Avalon zwraca uwagę na wyzwania technologiczne związane z dostępnością konsultacji online oraz potrzebę zapewnienia odpowiednich szkoleń dla wszystkich uczestników systemu wsparcia. Jednocześnie pojawiają się głosy krytyczne wobec braku jednoznacznych kryteriów wyboru kuratorów czy potencjalnie wysokich kosztów wdrożenia nowych rozwiązań.
Jakie są największe wyzwania dla systemu po wejściu ustawy?
Zdaniem dr hab. Piotra Lewandowskiego istotnym problemem może być niedoszacowanie wydatków na szkolenia około pięciu tysięcy nowych specjalistów systemu wsparcia. Ponadto konieczne jest wypracowanie jasnych standardów pracy kuratorów, aby uniknąć nadużyć i zagwarantować skuteczną ochronę praw beneficjentów.
Jakie korzyści dla obywateli przyniesie nowa ustawa o instrumentach wspieranego podejmowania decyzji?
Dla osób z niepełnosprawnościami oraz ich rodzin reforma oznacza przede wszystkim większą swobodę działania i lepszą ochronę prawną. Zniesienie zakazu zawierania małżeństw przez osoby wcześniej ubezwłasnowolnione to tylko jeden z przykładów zwiększonej autonomii osobistej.
Pełnomocnictwo rejestrowe jako nowy mechanizm ochronny umożliwia zaplanowanie formy wsparcia jeszcze zanim pojawią się trudności związane ze zdrowiem lub zdolnością prawną. Osoby mogą samodzielnie wybrać swojego asystenta lub kuratora oraz korzystać z usług mediacyjnych bezpośrednio finansowanych przez państwo.
Czym jest pełnomocnictwo rejestrowe i jak działa?
Pełnomocnictwo rejestrowe to formalne upoważnienie udzielone osobie bliskiej lub specjalistycznej instytucji do reprezentowania interesów danej osoby w określonych sytuacjach życiowych. Rejestr takich pełnomocnictw będzie prowadzony centralnie przez Ministerstwo Sprawiedliwości, co zwiększy bezpieczeństwo prawną beneficjentów i uprości korzystanie ze wsparcia.
Na czym polega kampania „Decyduję z Wsparciem” i jak można się zaangażować?
Aby skutecznie wdrożyć nowe przepisy i dotrzeć do wszystkich zainteresowanych grup społecznych, Ministerstwo Sprawiedliwości planuje ogólnopolską kampanię informacyjną „Decyduję z Wsparciem”. Jej celem jest edukacja obywateli o nowych możliwościach oraz zachęcenie do aktywnego korzystania z instrumentów wsparcia przewidzianych ustawą.
Kampania obejmie materiały multimedialne dostępne online, szkolenia dla urzędników oraz współpracę z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych. Obywatele mogą uczestniczyć w spotkaniach informacyjnych lokalnie lub zgłaszać pytania za pośrednictwem dedykowanej platformy internetowej.
Wprowadzenie ustawy o instrumentach wspieranego podejmowania decyzji otwiera nowy rozdział w polskim systemie prawnym i społecznym. Dzięki współpracy rządu, organizacji pozarządowych oraz samych obywateli możliwe jest budowanie bardziej inkluzywnego społeczeństwa, które szanuje autonomię każdego człowieka bez względu na jego ograniczenia zdrowotne czy intelektualne. To krok ku przyszłości, gdzie każdy będzie mógł decydować o swoim życiu „z wsparciem”, a nie „pod przymusem”.
