Od 1 stycznia 2025 roku polski system zwolnień lekarskich (L4) przechodzi znaczącą transformację. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wprowadza zmiany, które złamią dotychczasowe zasady dotyczące chorobowego i dostosują je do realiów nowoczesnego rynku pracy. Nowe regulacje pozwolą na wykonywanie wybranych czynności zawodowych podczas L4, zliberalizują zakaz opuszczania miejsca pobytu oraz zaostrzą kontrolę ZUS nad zwolnieniami. Czy jesteś gotowy na L4 nowej ery? Sprawdź, co przyniosą zmiany w L4 od 2025 roku i jak wpłyną na pracowników zatrudnionych na etacie.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co się zmienia w przepisach L4 od 2025 roku? | Pracownicy będą mogli wykonywać incydentalną pracę bez utraty zasiłku oraz swobodniej opuszczać miejsce pobytu podczas chorobowego. |
| Jak działają nowe kontrole ZUS dotyczące zwolnień lekarskich? | ZUS wprowadza geolokalizację i niezapowiedziane wizyty inspektorów, aby ograniczyć nadużycia systemu. |
| Jak uniknąć utraty świadczeń na chorobowym po zmianach? | Należy zgłaszać wyjazdy za granicę, stosować się do zaleceń lekarza oraz unikać działań wykraczających poza dopuszczalne czynności incydentalne. |
Spis treści:
Najważniejsze fakty: Co się zmienia?
Nowe przepisy dotyczące zwolnień lekarskich wchodzące w życie w 2025 roku radykalnie zmieniają dotychczasowe zasady korzystania z L4. Przede wszystkim zniesiony zostaje całkowity zakaz pracy podczas chorobowego. Od teraz pracownik może wykonywać tzw. czynności incydentalne, takie jak odpowiadanie na pilne maile służbowe czy podpisywanie niezbędnych dokumentów, pod warunkiem uzyskania zgody lekarza prowadzącego. To istotna zmiana dla osób zatrudnionych w modelu hybrydowym czy zdalnym, które często muszą reagować na bieżące sprawy służbowe nawet podczas zwolnienia.
Dodatkowo liberalizowane są zasady opuszczania miejsca pobytu podczas L4. Pracownicy mogą swobodnie wychodzić na zakupy, spacery lub wizyty w aptece bez ryzyka utraty świadczenia. Co więcej, możliwe będą wyjazdy za granicę w celach medycznych lub rehabilitacyjnych, pod warunkiem wcześniejszego zgłoszenia tego faktu do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). To dostosowanie prawa do realiów współczesnego życia i potrzeb pacjentów.
ZUS otrzymał natomiast nowe narzędzia kontroli. Wprowadzono możliwość geolokalizacji pracownika podczas kontroli, co pozwala na potwierdzenie rzeczywistego miejsca pobytu wskazanego w zwolnieniu. Niezapowiedziane wizyty inspektorów mają skuteczniej wykrywać nieprawidłowości i nadużycia. Już w 2024 roku ZUS przeprowadził ponad 115 tysięcy takich kontroli i zawiesił wypłatę świadczeń w blisko 9,2 tysiącach przypadków.
Kontekst: Dlaczego doszło do zmian?
Reforma przepisów dotyczących L4 to odpowiedź na ewolucję rynku pracy i ujawnione patologie systemu ubezpieczeń społecznych. Obecne przepisy obowiązują od końca lat 90., kiedy model pracy zdalnej był praktycznie nieznany. Dynamiczny rozwój technologii i rosnąca popularność pracy hybrydowej sprawiły, że dotychczasowe restrykcje stały się nieadekwatne do realiów.
Statystyki pokazują wyraźny wzrost liczby krótkoterminowych zwolnień lekarskich, szczególnie w okresach świątecznych czy długich weekendów. W maju 2025 roku zanotowano aż 5,4 miliona takich krótkich L4 trwających od jednego do trzech dni. Ponadto problemem stały się tzw. „lewe L4” – fałszywe zwolnienia wystawiane przez nieuczciwych lekarzy lub kupowane przez pracowników na czarnym rynku za około 75 zł.
Wzrastała również liczba absencji związanych z zaburzeniami psychicznymi – stanowią one już prawie jedną czwartą wszystkich zwolnień, co oznacza wzrost o niemal połowę względem 2022 roku. Koszty wynikające z absencji chorobowej dla gospodarki przekraczają obecnie 18 miliardów złotych rocznie, stanowiąc poważne obciążenie dla budżetu państwa i pracodawców.
Perspektywy: Oczekiwania vs. obawy
Zwolennicy reformy wskazują przede wszystkim na oszczędności dla firm oraz większą elastyczność dla pracowników chorych przewlekle lub wymagających stopniowego powrotu do aktywności zawodowej. Możliwość wykonywania drobnych obowiązków służbowych ma zapobiegać dezorganizacji pracy i ograniczać straty wynikające z długotrwałych absencji.
Dodatkowo rząd liczy na ograniczenie szarej strefy związanej z dorabianiem na czarno podczas chorobowego. Badania CBOS wskazują, że niemal jedna piąta zatrudnionych przyznaje się do podejmowania dodatkowych zajęć bez formalnej zgody podczas L4.
Z drugiej strony eksperci alarmują o ryzyku nadużyć i luk prawnych. Brak jednoznacznej definicji „czynności incydentalnych” może prowadzić do nadużyć i konfliktów interpretacyjnych między pracownikami a pracodawcami. Ponadto ZUS dysponuje ograniczoną liczbą inspektorów kontrolujących miliony zwolnień – jeden kontroler musi nadzorować ponad dwa tysiące przypadków miesięcznie, co utrudnia skuteczną kontrolę całego systemu.
Zainteresowania czytelników: Jak to wpłynie na Ciebie?
Dla przeciętnego pracownika zmiany oznaczają przede wszystkim nowe prawa i obowiązki podczas korzystania ze zwolnienia lekarskiego. Możliwość wykonywania drobnych czynności służbowych pozwoli utrzymać kontakt z firmą oraz uniknąć nagromadzenia zaległości zawodowych podczas choroby. Jednocześnie należy pamiętać o konieczności uzyskania zgody lekarza oraz skrupulatnym raportowaniu wszelkich wyjazdów poza miejsce pobytu, szczególnie jeśli planowany jest wyjazd za granicę.
Warto też znać pułapki nowych regulacji – brak zgłoszenia wyjazdu może skutkować całkowitą utratą zasiłku chorobowego. Pracownicy powinni być świadomi wymogów formalnych i ewentualnych konsekwencji prawnych związanych z nieprzestrzeganiem nowych zasad.
Ciekawostką jest fakt, że od 2025 roku fizjoterapeuci zostali uprawnieni do wystawiania zwolnień lekarskich w przypadku schorzeń układu ruchu. Ponadto ZUS wykorzystuje zaawansowane algorytmy analizujące wzorce wystawiania L4 przez lekarzy oraz częstotliwość absencji w poszczególnych regionach kraju, co ma pomóc w identyfikacji potencjalnych nadużyć.
Podsumowanie: Nowa era chorobowego
Reforma przepisów dotyczących zwolnień lekarskich to krok milowy w dostosowaniu polskiego prawa pracy do wymogów współczesnego rynku zatrudnienia oraz cyfrowej transformacji społeczeństwa. Choć zmiany te otwierają przed pracownikami nowe możliwości kontaktu ze środowiskiem zawodowym podczas choroby, wiążą się także z nowymi obowiązkami i ryzykiem sankcji przy ich naruszeniu.
Wdrażanie reformy będzie wymagało sprawnej współpracy między organami państwowymi, pracodawcami oraz samymi pracownikami. Kluczowa okaże się efektywna kontrola ZUS oraz jasna komunikacja wszystkich stron o nowych zasadach korzystania ze zwolnień lekarskich. Jak podkreśla minister Marlena Maląg: „Chcemy odejść od kultury prezentyzmu na rzecz odpowiedzialnej elastyczności”. To wezwanie do świadomego uczestnictwa każdego z nas w kształtowaniu przyszłości polskiego rynku pracy.
