| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co obejmuje modernizacja rachunkowości w Polsce w latach 2024–2026? | Modernizacja skupia się na cyfryzacji procesów, podniesieniu progów rewizji finansowej oraz integracji raportowania podatkowego i ESG. |
| Jak wpłynie cyfryzacja na polską rachunkowość po 2024 roku? | Cyfryzacja umożliwi stosowanie e-dowodów księgowych, automatyzację procesów oraz wykorzystanie technologii blockchain i AI w audycie. |
| Jakie są główne wyzwania dla rachunkowości w nadchodzącej dekadzie? | Priorytety to integracja sztucznej inteligencji, harmonizacja z MSSF oraz rozwój kompetencji kadry księgowej i rewidentów. |
3 października 2024 roku w Ministerstwie Finansów odbyła się uroczysta konferencja z okazji trzydziestolecia ustawy o rachunkowości. Wydarzenie zgromadziło kluczowych przedstawicieli branży finansowej, naukowców oraz ekspertów z całego kraju, którzy podsumowali dorobek ustawy i omówili wyzwania związane z jej modernizacją. Minister Finansów Andrzej Domański wyróżnił pionierów polskiej rachunkowości odznaczeniami „Zasłużony dla Finansów Publicznych”, podkreślając znaczenie tej regulacji dla transformacji gospodarczej Polski oraz konieczność dalszych działań dostosowujących system do nowych realiów cyfrowych.
Spis treści:
Geneza i historyczne znaczenie ustawy o rachunkowości
Ustawa o rachunkowości z 1994 roku stanowiła fundament nowoczesnego systemu finansowego Polski, zastępując przestarzałe regulacje z okresu gospodarki centralnie planowanej. Jej wejście w życie 1 stycznia 1995 r. było kluczowym momentem transformacji kraju ku rynkowej gospodarce. Regulacja ta była jedną z pierwszych implementujących unijne dyrektywy, co pozwoliło na ujednolicenie zasad prowadzenia ksiąg rachunkowych z normami obowiązującymi w Europie.
Najistotniejszą innowacją ustawy było odejście od szczegółowych instrukcji na rzecz systemu opartego na zasadach ogólnych. Oznaczało to większą autonomię dla księgowych i rewidentów, którzy mogli dostosowywać metody wyceny i ujmowania zdarzeń gospodarczych do specyfiki przedsiębiorstwa. Jak podkreśliła prof. Gertruda Świderska, współautorka ustawy, zmiana ta była przełomowa, ponieważ sprawozdania finansowe zaczęto traktować jako narzędzie informacyjne dla inwestorów i innych użytkowników, a nie jedynie jako dokumenty podatkowe czy kontrolne.
Jubileuszowa konferencja – kluczowe wątki i uczestnicy
Główne obchody trzydziestolecia ustawy odbyły się podczas konferencji zorganizowanej przez Ministerstwo Finansów. W trakcie uroczystości minister Andrzej Domański wręczył odznaczenia „Zasłużony dla Finansów Publicznych” czterem wybitnym specjalistom: dr Zdzisławowi Fedakowi, prof. Gertrudzie Świderskiej, dr Danucie Krzywdzie oraz prof. Radosławowi Ignatowskiemu. Ich wkład w tworzenie i rozwój polskiego prawa bilansowego był nieoceniony.
Debata panelowa zgromadziła ekspertów dyskutujących o przyszłości rachunkowości w Polsce. Poruszono kwestie cyfryzacji procesów księgowych, adaptacji do wymogów dyrektywy CSRD dotyczącej raportowania ESG oraz problem dualizmu między prawem bilansowym a podatkowym. Szczególnie zwrócono uwagę na potrzebę aktualizacji definicji dowodu księgowego tak, aby uwzględniała formy elektroniczne i automatyczne przetwarzanie danych.
Projekty modernizacyjne Ministerstwa Finansów
Ministerstwo Finansów realizuje obecnie szeroki projekt modernizacji systemu rachunkowości na lata 2024–2026, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej. Celem jest przede wszystkim cyfryzacja procesów księgowych poprzez wdrożenie e-dowodów księgowych oraz automatycznych mechanizmów rozliczeniowych podatków.
Ważną zmianą jest podniesienie progu obowiązkowej rewizji finansowej z 2 mln do 2,5 mln euro przychodów rocznie od 2025 roku. Ponadto projekt przewiduje obowiązek raportowania podatku dochodowego bezpośrednio w sprawozdaniu finansowym jako załączniku do ustawy. Konsultacje społeczne trwają do połowy 2025 roku i obejmują także propozycje wykorzystania technologii blockchain do zastąpienia tradycyjnych ksiąg rachunkowych oraz ujednolicenie zasad inwentaryzacji między sektorem publicznym a prywatnym.
Kontekst branżowy i powiązane wydarzenia
Rok 2024 obfitował również w wydarzenia naukowe wspierające dyskusję o przyszłości rachunkowości. XXXI Ogólnopolska Konferencja Naukowa w Szczecinie podsumowała dotychczasowe sukcesy ustawy oraz wskazała wyzwania związane z jej aktualizacją. Badania wykazały, że ponad jedna trzecia firm sektora MŚP nadal korzysta z uproszczeń przewidzianych przez ustawę sprzed trzech dekad, co wskazuje na potrzebę dalszych dostosowań legislacyjnych.
Od stycznia 2025 roku weszły również w życie nowe przepisy zwiększające próg przychodów wymagających obowiązkowego badania sprawozdań finansowych do 25 mln złotych oraz nakładające obowiązek składania sprawozdania o podatku dochodowym jako integralnej części bilansu. Ponadto uproszczono zasady wyceny instrumentów pochodnych zgodnie ze standardem MSSF 9.
Statystyki i dane porównawcze
Analiza danych z ostatnich trzydziestu lat obrazuje dynamiczne zmiany zachodzące w polskiej rachunkowości. Liczba przepisów zawartych w ustawie wzrosła o ponad 60%, co świadczy o rosnącym stopniu skomplikowania regulacji. Jednocześnie średni czas sporządzania bilansu skrócił się niemal trzykrotnie dzięki rozwojowi technologii oraz lepszym narzędziom informatycznym.
Zdecydowany wzrost odsetka firm korzystających z oprogramowania księgowego – zaledwie 12% w 1995 roku do aż 94% obecnie – potwierdza skuteczność cyfryzacji procesów finansowych. Równie imponujący jest wzrost liczby biegłych rewidentów, co przekłada się na podniesienie jakości audytów i wiarygodności informacji finansowej.
Wyzwania na następną dekadę
Podczas konferencji wskazano trzy kluczowe priorytety, które będą definiować rozwój polskiej rachunkowości: integracja sztucznej inteligencji w audytach finansowych pozwalająca na automatyczną analizę ryzyka; pełna harmonizacja krajowych przepisów z międzynarodowymi standardami MSSF; a także intensywna edukacja kadr, zwłaszcza biegłych rewidentów i księgowych.
Zgodnie z zapowiedziami ministra Andrzeja Domańskiego powołana zostanie Rada ds. Modernizacji Rachunkowości – międzyresortowy organ odpowiedzialny za przygotowanie kompleksowej nowelizacji ustawy do końca 2026 roku. Ta inicjatywa ma zapewnić Polsce konkurencyjne prawo bilansowe dostosowane do wymagań gospodarki cyfrowej i globalnych standardów.
Trzy dekady od uchwalenia ustawy o rachunkowości to moment refleksji nad jej historycznym znaczeniem i jednocześnie zachęta do aktywnego udziału wszystkich profesjonalistów branży finansowej w nadchodzących zmianach. Modernizacja rachunkowości to nie tylko implementacja nowych technologii czy aktualizacja przepisów – to przede wszystkim inwestycja w transparentność rynku oraz rozwój kapitału ludzkiego niezbędnego do sprostania wyzwaniom nowej ery gospodarczej.
