| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co to jest omijanie sankcji unijnych na przykładzie sklejki brzozowej? | To nielegalne wprowadzanie do UE sklejki z Rosji i Białorusi przez kraje trzecie, fałszując dokumenty i pochodzenie towaru. |
| Jakie są konsekwencje naruszenia unijnych sankcji w Polsce w 2025 roku? | Zatrzymanym grożą kary do 5 lat więzienia, wysokie grzywny oraz konfiskata mienia za oszustwa celne i łamanie embarga. |
| Jak działa Mazowiecka KAS w walce z omijaniem sankcji i oszustwami celnymi? | KAS prowadzi śledztwa, kontroluje dokumenty, zabezpiecza dowody i współpracuje z prokuraturą oraz służbami międzynarodowymi. |
12 maja 2025 roku Mazowiecka Krajowa Administracja Skarbowa (KAS) zatrzymała trzy osoby podejrzane o zorganizowanie międzynarodowego procederu obejmującego omijanie sankcji unijnych poprzez nielegalny import sklejki brzozowej z Rosji i Białorusi oraz oszustwa celne na dużą skalę. Śledztwo prowadzone pod nadzorem Prokuratury Okręgowej w Warszawie ujawniło mechanizmy przerzutu towarów przez kraje trzecie oraz fałszowanie dokumentacji celnej. Sprawa ta stanowi ważny przełom w walce z przestępczością celno-skarbową i ma istotne znaczenie dla branży drzewnej w Polsce.
Spis treści:
Kontekst sankcji unijnych i ich znaczenie dla branży drzewnej
Sankcje wobec Rosji i Białorusi po 2022 roku
Unia Europejska nałożyła zakaz importu drewna i produktów drzewnych z Rosji oraz Białorusi w czerwcu 2022 roku, jako reakcję na agresję Rosji na Ukrainę. Sankcje objęły między innymi sklejkę brzozową, która przed wojną była jednym z istotnych produktów eksportowanych do UE – jej wartość sięgała około 1,5 mld euro rocznie. Celem tych restrykcji było ograniczenie dochodów Moskwy z handlu surowcami strategicznymi.
Jednakże już rok później okazało się, że około 20% importowanej do UE sklejki brzozowej pochodziło z nielegalnych źródeł. Polska stała się głównym hubem tego nielegalnego obrotu – przyjmując ponad 6 tysięcy ciężarówek sklejki o wartości blisko 670 mln euro. Ten fakt pokazuje skalę problemu i potrzebę skuteczniejszej kontroli importu drewna.
Mechanizmy omijania embarga
Przestępcy wykorzystywali mechanizmy tzw. transhipmentu – przepakowywania towarów w krajach trzecich oraz fałszowania ich pochodzenia. Kraje takie jak Kazachstan, Turcja czy Chiny służyły jako „przystanki” pozwalające ukryć faktyczne miejsce produkcji. Dokumentacja celna wskazywała nieprawdziwe dane o pochodzeniu towarów – na przykład sklejka była oznaczana jako produkt kazachski lub turecki, mimo że te państwa nie produkują tego surowca.
W wykrytym przez Mazowiecką KAS procederze firmy importowały sklejkę przez Kazachstan, gdzie fałszowano faktury oraz zaniżano wartość towaru, co umożliwiało uniknięcie należności celnych i podatkowych.
Szczegóły śledztwa Mazowieckiego Urzędu Celno-Skarbowego
Struktura przestępczego procederu
Sieć przestępcza obejmowała kilka etapów: białoruskie i rosyjskie tartaki dostarczały sklejkę do spółek w Kazachstanie, które wystawiały fałszywe faktury z oznaczeniem fikcyjnego pochodzenia produktu. Polscy importerzy następnie zgłaszali do odpraw celnych towary o zawyżonej lub zaniżonej wartości – często obniżając ją nawet o 30-40%. Przykładowo rzeczywista wartość metra sześciennego sklejki wynosząca około 1300 euro była deklarowana jako około 800 euro, co znacznie ograniczało opłaty celne.
Działania KAS i zabezpieczone dowody
KAS przeprowadziła szeroko zakrojone działania operacyjne obejmujące przeszukania magazynów i siedzib firm na terenie województw mazowieckiego, wielkopolskiego oraz podlaskiego. Zabezpieczono ponad 500 ton sklejki brzozowej oraz pełną dokumentację księgową i transportową potwierdzającą powiązania handlowe z podmiotami rosyjskimi i białoruskimi. Przeprowadzone badania laboratoryjne potwierdziły syberyjskie pochodzenie drewna.
Wartość oszustwa celnego szacowana jest na ponad 4 miliony złotych, a straty Skarbu Państwa przekraczają kwotę niemal 7 milionów złotych.
Statystyki i trendy w zwalczaniu przestępczości celnej
Eskalacja postępowań KAS od 2024 roku
Dane Ministerstwa Finansów wskazują wyraźny wzrost aktywności KAS w zakresie zwalczania omijania sankcji unijnych. W roku 2024 wszczęto aż 51 postępowań dotyczących tego rodzaju przestępstw, a nałożone kary finansowe przekroczyły kwotę 20 milionów złotych. Dla porównania lata wcześniejsze charakteryzowały się znacznie mniejszą liczbą spraw i niższymi sankcjami finansowymi.
Zmiana ta jest efektem reformy KAS pod kierownictwem Marcina Łobody, który wdrożył nowoczesne systemy analizy ryzyka oraz zwiększył kontrole w sektorze drzewnym wykorzystując dane m.in. z systemu SENT.
Porównanie działań Polski z innymi państwami UE
Polska wyróżnia się na tle innych państw Unii Europejskiej jako główny hub importu sklejki brzozowej pochodzącej z nielegalnych źródeł. Od roku 2022 eksport tego surowca przez Polskę wzrósł o ponad sto procent, podczas gdy np. Niemcy odnotowały spadek o kilkanaście procent. Znaczna część importowanej do Polski sklejki jest następnie reeksportowana do innych krajów europejskich takich jak Niemcy, Włochy czy Francja.
W marcu 2025 Komisja Europejska wydała specjalny alert sankcyjny nawołujący państwa członkowskie do wzmożenia kontroli nad dokumentacją pochodzenia drewna oraz monitorowania przepływów towarowych.
Implikacje prawne i gospodarcze
Kary dla zatrzymanych
Zgodnie z obowiązującym prawem karnym skarbowym za oszustwa celne grozi kara pozbawienia wolności do pięciu lat oraz wysokie grzywny sięgające setek tysięcy złotych. W przypadku zatrzymanych osób prokuratura skierowała wnioski o wymierzenie kar trzech lat więzienia oraz konfiskatę majątku ze względu na wielkość strat poniesionych przez Skarb Państwa.
Sąd zdecydował o tymczasowym aresztowaniu podejrzanych na okres trzech miesięcy ze względu na ryzyko utrudniania postępowania śledczego.
Wpływ na branżę drzewną
Nielegalny import sklejki brzozowej generuje poważne zaburzenia rynkowe – legalni producenci krajowi tracą konkurencyjność wobec tańszej nielegalnej oferty. Koszt produkcji krajowej wynosi przeciętnie od 1100 do nawet 1300 euro za metr sześcienny, podczas gdy ceny oferowane przez nieuczciwych importerów oscylują wokół poziomu poniżej tysiąca euro.
Związek Producentów Płyt Drewnopochodnych ocenia straty branży wynikające z procederu na poziomie około 200 milionów złotych rocznie. Ponadto proceder wpływa negatywnie na stabilność rynku oraz reputację polskiego sektora drzewnego na arenie międzynarodowej.
Podsumowanie i rekomendacje
Zatrzymania dokonane przez Mazowiecką KAS stanowią ważny sygnał dla wszystkich uczestników rynku – walka z omijaniem sankcji unijnych wymaga zaangażowania instytucji państwowych oraz współpracy międzynarodowej. Kluczowe działania rekomendowane przez ekspertów obejmują:
– Wprowadzenie obowiązkowego systemu certyfikacji DNA drewna importowanego do UE celem potwierdzenia legalności pochodzenia;
– Zwiększenie intensywności kontroli dokumentacji transportowej w punktach granicznych oraz portach;
– Utworzenie międzyresortowej grupy zadaniowej skupiającej przedstawicieli KAS, Straży Granicznej oraz organizacji pozarządowych monitorujących rynek;
– Wdrożenie nowoczesnych narzędzi analitycznych wspierających identyfikację ryzykownych transakcji już na etapie zgłoszeń celnych.
Rzeczniczka KAS Justyna Pasieczyńska podkreśla: „Skuteczna walka z omijaniem sankcji wymaga stałej współpracy międzynarodowej oraz zaawansowanych narzędzi analitycznych”.
Odpowiedzialność za przestrzeganie prawa międzynarodowego spoczywa na każdym ogniwie łańcucha dostaw – od producenta po odbiorcę końcowego. Transparentność oraz uczciwość są fundamentem stabilnego handlu i bezpieczeństwa gospodarczego całej Unii Europejskiej.
