Wprowadzona przez Sąd Najwyższy 26 kwietnia 2023 r. uchwała spowodowała zamęt w polskim systemie sądownictwa, a Ministerstwo Sprawiedliwości wciąż ocenia jej skutki. Zgodnie z uchwałą, sądy apelacyjne powinny wydawać orzeczenia w składach trzyosobowych, a nie jednoosobowych, co doprowadziło do zastoju w sądach i niepokoju prawnego. Eksperci prawni jednomyślnie wskazują na potrzebę zmiany ustawy.
Uchwała SN ma praktyczne konsekwencje, dotyczące nieważności składów jednoosobowych, które rozpatrują sprawy w drugiej instancji, co zagraża tysiącom orzeczeń, które stały się prawomocne od czasu wprowadzenia tego przepisu. W 2021 r. wydano blisko 100 tys. wyroków w drugiej instancji, które teraz mogą być kwestionowane.
Sądy różnie reagują na uchwałę – niektóre anulują rozprawy, inne nadal wydają orzeczenia w składach jednoosobowych, a niektóre zorganizowały składy trzyosobowe. Prawnicy zauważają, że uchwała SN niesie ze sobą poważne konsekwencje wykraczające poza opóźnienia w rozpatrywaniu spraw, ponieważ istnieje niepewność co do tego, które działanie jest właściwe i jakie zasady stosować.
Zdaniem sędziów i prawników niezbędna jest interwencja legislacyjna, aby rozwiązać kryzys spowodowany uchwałą. Ministerstwo Sprawiedliwości bada sytuację, ale jak dotąd nie przedstawiło konkretnej odpowiedzi ani rozwiązania problemu. W praktyce, wobec braku jasnych wytycznych, prawo może być różnie interpretowane, co prowadzi do niepokoju prawnego i dalszego zastoju w sądownictwie.
Sytuacja komplikuje się jeszcze bardziej przez obecność dualizmu prawnego. Z jednej strony mamy uchwałę Sądu Najwyższego, która nakazuje stosowanie trzyosobowych składów, a z drugiej ustawę, która zezwala na składy jednoosobowe. W efekcie, zarówno składy trzyosobowe, jak i jednoosobowe mogą być kwestionowane, co podważa ważność wydawanych wyroków.
Bez względu na to, jakie decyzje zostaną podjęte, kluczowe jest szybkie przywrócenie porządku w sądach i wyjaśnienie niejasności dotyczących ważności wyroków. W tym celu konieczna jest interwencja ustawodawcy, która pozwoli uregulować składy orzekające w sposób jednoznaczny i zgodny z prawem.
