Wyobraźmy sobie właściciela małego sklepu spożywczego, który mimo narastających trudności ekonomicznych stara się utrzymać firmę na powierzchni. Codzienne wyzwania związane z rosnącymi kosztami, zmieniającymi się preferencjami klientów i presją konkurencji sprawiają, że zarządzanie finansami staje się coraz bardziej skomplikowane. Niestety, sytuacja tego przedsiębiorcy nie jest odosobniona. Najnowsze dane Rejestru Dłużników BIG InfoMonitor wskazują, że zadłużenie firm handlu detalicznego osiągnęło rekordowy poziom 3,3 miliarda złotych na koniec lutego 2025 roku.
Wzrost ten o 5,8% w ciągu roku odzwierciedla poważne problemy sektora, które mają swoje źródła w różnych czynnikach rynkowych i makroekonomicznych. Artykuł przedstawia szczegółową analizę obecnej sytuacji zadłużenia w handlu detalicznym oraz proponuje praktyczne strategie radzenia sobie z tym wyzwaniem.
Spis treści:
Sektor handlu detalicznego w obliczu kryzysu
Skala problemu i zróżnicowanie regionalne
Zadłużenie firm działających w handlu detalicznym wzrosło o 182 miliony złotych w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy, co przełożyło się na łączną sumę 3,3 miliarda złotych zaległości. Średnia kwota zadłużenia przypadająca na jedno przedsiębiorstwo wyniosła około 92,5 tysiąca złotych. Liczba podmiotów mających problemy z terminowym regulowaniem zobowiązań wzrosła do ponad 36 tysięcy, co pokazuje skalę narastającego kryzysu płynnościowego.
Geograficznie największe wzrosty zadłużenia odnotowano w województwach mazowieckim, śląskim oraz wielkopolskim. Te regiony charakteryzują się również największą liczbą upadłości detalistów – tylko w pierwszym kwartale 2025 roku zbankrutowało tam ponad 200 firm z sektora.
Branże najbardziej dotknięte problemem zadłużenia
Analiza sektorowa wskazuje na szczególne trudności wyspecjalizowanych sklepów spożywczych. Sprzedawcy mięsa i przetworów zanotowali aż 11,7-procentowy wzrost zaległości, które obecnie wynoszą około 48 milionów złotych. Warzywniaki i sklepy oferujące świeże produkty również borykają się ze wzrostem zadłużenia – ich zobowiązania wzrosły o niemal 8%, osiągając poziom 36 milionów złotych.
Piekarnie i cukiernie nie są wolne od problemów – ich przeterminowane długi zwiększyły się o 8%, przekraczając 21 milionów złotych. Sytuacja ta negatywnie wpływa także na hurtowników zaopatrujących te placówki, którzy odczuwają skutki opóźnień płatniczych swoich odbiorców.
Czynniki napędzające wzrost zadłużenia
Presja kosztowa i zmiany rynkowe
Jednym z głównych motorów wzrostu zadłużenia jest rosnąca presja kosztowa. W ciągu ostatniego roku koszty energii elektrycznej dla małych sklepów spożywczych wzrosły średnio o ponad 20%, co znacząco obciąża budżety tych przedsiębiorstw. Jednocześnie marże handlowe uległy znacznemu zmniejszeniu – z poziomu około 15% do zaledwie 11%, co ogranicza możliwości absorpcji dodatkowych kosztów.
Dodatkowo dynamiczny rozwój e-commerce zmienia strukturę rynku sprzedaży produktów spożywczych. W ciągu ostatnich kilku lat udział sprzedaży internetowej wzrósł dwukrotnie, co osłabia tradycyjny handel detaliczny i wymusza dostosowanie strategii biznesowych przez małe sklepy.
Efekt domina w łańcuchach dostaw
Problemy finansowe detalistów przekładają się bezpośrednio na ich dostawców oraz partnerów biznesowych w całym łańcuchu dostaw. Wzrost zaległości płatniczych u hurtowników mięsa i produktów mlecznych powoduje narastające napięcia finansowe także po stronie producentów. Opóźnienia przekraczające 90 dni stają się coraz powszechniejsze, co wpływa na stabilność całego sektora.
Podobne zjawiska obserwuje się także w segmencie sprzętu AGD sprzedawanego przez sklepy detaliczne – tam przeterminowane należności wzrosły o ponad jedną czwartą względem poprzedniego roku, co powoduje konieczność wdrażania bardziej restrykcyjnych mechanizmów kontroli płatności.
Makroekonomiczne tło kryzysu zadłużeniowego
Porównanie sytuacji handlu detalicznego z innymi sektorami
Kryzys zadłużeniowy nie dotyczy wyłącznie handlu detalicznego. W Polsce podobne problemy występują także w branży budowlanej oraz sektorze transportowo-spedycyjnym. W budownictwie zaległości przekroczyły już poziom 5,6 miliarda złotych, a dynamika wzrostu jest jeszcze wyższa niż w handlu detalicznym.
Wszystkie te sektory razem przyczyniają się do przekroczenia przez polskie firmy sumy zaległych zobowiązań rzędu prawie 44 miliardów złotych. Wskaźnik niewypłacalności firm wzrósł dwukrotnie w ciągu dwóch lat, co świadczy o poważnym osłabieniu kondycji finansowej przedsiębiorstw.
Wpływ polityki monetarnej na dostępność finansowania
Podwyższone stopy procentowe Narodowego Banku Polskiego skutecznie ograniczyły dostęp do taniego kapitału dla małych i średnich przedsiębiorstw handlu detalicznego. Oprocentowanie kredytów dla tego segmentu firm przekracza obecnie średnio 12%, co znacznie utrudnia refinansowanie istniejącego długu czy pozyskiwanie środków na bieżącą działalność.
Z badanych danych wynika, że ponad jedna trzecia firm zgłasza kłopoty z uzyskaniem finansowania obrotowego, co potęguje ryzyko niewypłacalności i zmusza przedsiębiorców do poszukiwania alternatywnych rozwiązań zarządzania ryzykiem finansowym.
Perspektywy rozwoju sytuacji i rekomendacje dla przedsiębiorstw
Scenariusze na rok 2025
Prognozy analityków wskazują na dalsze pogorszenie warunków dla handlu detalicznego w drugiej połowie roku. Planowany od lipca wzrost stawki VAT na produkty spożywcze z obecnych 5% do 8% dodatkowo zwiększy koszty prowadzenia działalności. Równocześnie spodziewany jest dalszy wzrost cen gazu w trzecim kwartale o około 18%, co przełoży się na zwiększenie wydatków operacyjnych sklepów.
Dodatkowo ekspansja dużych sieci dyskontowych poprzez otwarcie kolejnych kilkuset placówek zwiększy presję konkurencyjną na małe podmioty rynku detalicznego, utrudniając im utrzymanie płynności finansowej oraz rentowności.
Narzędzia zarządzania ryzykiem i windykacji prewencyjnej
Aby przeciwdziałać narastającym problemom zadłużeniowym, eksperci zalecają aktywne korzystanie z nowoczesnych narzędzi monitorowania kondycji finansowej kontrahentów. Systemy typu Early Warning umożliwiają bieżące śledzenie zmian w wiarygodności partnerów biznesowych oraz szybkie reagowanie na sygnały ostrzegawcze dotyczące opóźnień płatniczych.
Dodatkowo istotne jest negocjowanie elastycznych warunków płatności oraz wdrażanie mechanizmów windykacji prewencyjnej, które pozwalają minimalizować ryzyko eskalacji przeterminowanych należności. Firmy korzystające z raportów BIG InfoMonitor notują znacząco mniejszą liczbę opóźnień płatniczych niż te, które rezygnują z takich rozwiązań.
Podsumowanie
Zadłużenie firm handlu detalicznego w Polsce osiągnęło w pierwszym kwartale 2025 roku poziom bezprecedensowy – przekraczający trzy miliardy złotych, co stanowi poważne wyzwanie zarówno dla samych przedsiębiorców, jak i dla całej gospodarki. Wysokie koszty operacyjne, rosnące ceny energii i gazu oraz zmiany strukturalne związane z rozwojem e-commerce tworzą trudny krajobraz biznesowy dla małych sklepów spożywczych i innych podmiotów sektora detalicznego.
Aby przetrwać tę trudną fazę, firmy muszą aktywnie zarządzać ryzykiem finansowym poprzez monitorowanie kondycji swoich kontrahentów oraz stosowanie nowoczesnych narzędzi windykacyjnych. Korzystanie z danych oferowanych przez BIG InfoMonitor może znacząco pomóc w ograniczeniu strat związanych z opóźnieniami płatniczymi i poprawić stabilność finansową przedsiębiorstw.
Tylko świadome podejście do zarządzania długiem i elastyczne dostosowanie strategii biznesowej pozwoli firmom handlu detalicznego sprostać wyzwaniom nadchodzącego roku i zachować konkurencyjność na rynku pełnym niepewności.
